Στην αποκλιμάκωση του φαινομένου των υπερβολικών εκπτώσεων ήδη από τους προσεχείς μήνες προσβλέπουν οι μεγάλοι κατασκευαστικοί όμιλοι. Στελέχη των εισηγμένων εταιρειών εκτιμούν ότι εκπτώσεις της τάξεως του 60% ή ακόμα και 70% σε διαγωνισμούς δημοσίων έργων θα αποτελέσουν άμεσα παρελθόν. Το γεγονός ότι η άποψη αυτή εκφράζεται επίσημα ή ανεπίσημα από την πλειονότητα των διοικήσεων των μεγάλων ομίλων αυξάνει τις πιθανότητες να καταστεί πράξη.
«Πρέπει να επικρατήσει ηρεμία στον κλάδο. Εκτιμώ ότι αυτό θα συμβεί σε κάθε περίπτωση, λόγω της πληθώρας νέων έργων που θα γίνουν στη χώρα τα επόμενα χρόνια, γεγονός που θα αφαιρέσει και την ανάγκη να υποβάλλονται προσφορές ακόμα και κάτω του κόστους», αναφέρει στην «Κ» ο Χρήστος Ιωάννου, πρόεδρος του ομίλου Αβαξ. Σύμφωνα με τον ίδιο, η σημαντική διεύρυνση της «πίτας» των δημοσίων έργων τα προσεχή χρόνια θα ομαλοποιήσει την κατάσταση στις κατασκευές, καθώς θα υπάρχει μικρότερη πίεση για την ανάληψη νέων έργων κι επομένως θα είναι εφικτή μια πιο βιώσιμη προσέγγιση στο ύψος των εκπτώσεων.
Ενδεικτικά της έκτασης του φαινομένου των υπερβολικά υψηλών εκπτώσεων είναι τα στοιχεία του ΣΑΤΕ (Πανελλήνιος Σύνδεσμος Τεχνικών Εταιρειών). Σύμφωνα με αυτά, το 2020, η μέση έκπτωση που προσφέρθηκε στους συνολικά 369 διαγωνισμούς έργων προϋπολογισμού από 2 εκατ. ευρώ και πάνω, άγγιξε το 48,7%. Αντίστοιχα, κατά τους πρώτους τέσσερις μήνες του 2021, η μέση έκπτωση διαμορφώνεται σε 49,6% επί συνόλου 182 δημοπρατημένων έργων. Παρότι τα παραπάνω νούμερα συνιστούν μια μικρή υποχώρηση έναντι του 2019, όταν η μέση έκπτωση άγγιξε το 51,7%, εντούτοις παραμένουν πολύ υψηλά.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2012 η μέση προσφερόμενη έκπτωση ανά διαγωνισμό δεν ξεπερνούσε το 36,3%. Από το 2015 και μετά, όμως, όταν ο αριθμός των δημοπρατούμενων έργων άρχισε να συρρικνώνεται, τα ποσοστά των εκπτώσεων εκτοξεύτηκαν. Συγκεκριμένα, το 2015 η μέση έκπτωση διαμορφώθηκε σε 46,5% σε μόλις 123 διαγωνισμούς, ενώ το 2016, παρότι ο αριθμός των διαγωνισμών αυξήθηκε σε 195, η μέση έκπτωση άγγιξε το 58,58%, που αποτελεί και το υψηλότερο ποσοστό διαχρονικά.
Και τα επόμενα δύο χρόνια, δηλαδή το 2017 και το 2018, οι εκπτώσεις στα δημόσια έργα κινήθηκαν πολύ κοντά στο υψηλότερο ποσοστό, καθώς διαμορφώθηκαν σε 58,35% και 56,2%, αντίστοιχα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΣΑΤΕ, κατά την περίοδο 2015-2017 οι δημοπρατήσεις έργων αξίας άνω των 2 εκατ. ευρώ υποχώρησαν κατά 60% σε ετήσια βάση σε σύγκριση με την προηγούμενη πενταετία, δηλαδή το διάστημα 2009-2014.
Πάντως, εκτός από την αναμενόμενη αύξηση της «πίτας» των έργων που θα υλοποιηθούν στη χώρα τα επόμενα χρόνια, ρόλο στον περιορισμό των υψηλών εκπτώσεων αναμένεται να διαδραματίσει και το θεσμικό πλαίσιο που ψηφίστηκε πρόσφατα και το οποίο περιλαμβάνει συγκεκριμένες διατάξεις για τις εκπτώσεις. Βάσει αυτών, θα πρέπει να αιτιολογείται όποια προσφορά έχει απόκλιση μεγαλύτερη του 10% από τον μέσο όρο της έκπτωσης του συνόλου των προσφορών που υποβλήθηκαν.
Η αιτιολόγηση θα αποτελεί δεσμευτική συμφωνία και τμήμα της σύμβασης ανάθεσης, που δεν μπορεί να μεταβληθεί καθ’ όλη τη διάρκεια εκτέλεσης της σύμβασης. Ταυτόχρονα, η εγγύηση καλής εκτέλεσης υπολογίζεται πλέον επί του προϋπολογισμού δημοπράτησης του έργου και όχι επί της τελικής αξίας της σύμβασης, ώστε να μην «πριμοδοτείται» ουσιαστικά η παροχή υψηλότερης έκπτωσης (μέσω της αντίστοιχης μείωσης της αξίας της εγγυητικής).