Η επιτάχυνση της απονομής δικαιοσύνης και η υλοποίηση του θεσμού της ηλεκτρονικής δίκης (e-justice) υπήρξε μία από τις πρώτες μεταρρυθμίσεις που είχαν ζητήσει οι εκπρόσωποι των δανειστών από το 2011, λίγο μετά την είσοδο της ελληνικής οικονομίας στο μνημόνιο. Χρειάστηκε να περάσουν δέκα χρόνια για να ξεκινήσει να καταγράφεται απτή πρόοδος, με τη δημοπράτηση μεγάλων έργων της τάξεως των 250 εκατ. ευρώ για τη μεταρρύθμιση της Δικαιοσύνης να εκτιμάται ότι θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι το πρώτο εξάμηνο του 2022. Στη συνέχεια θα απαιτηθούν έως τρία χρόνια μέχρι αυτά να ολοκληρωθούν. Αν και η Ελλάδα έχει κάνει άλματα στην ψηφιοποίηση του Δημοσίου, μέσω της ενιαίας πύλης gov.gr, στη Δικαιοσύνη οι τομές –ως πιο βαθιές– είναι και πιο αργές.
Δεν είναι τυχαίο ότι η 12η Αξιολόγηση ενισχυμένης εποπτείας της Κομισιόν, παρότι εντοπίζει θετικές επιδόσεις σε πεδία όπως η ηλεκτρονική υποβολή δικογράφων, διαπιστώνει καθυστέρηση αλλού. Το ενδιαφέρον των θεσμών κεντρίζει το «JustStat», δηλαδή η συλλογή και συγκριτική ανάλυση δεικτών απόδοσης (π.χ. διεκπεραιωθείσες υποθέσεις ανά δικαστήριο, μέσος χρόνος διεκπεραίωσης, ποσοστό ανατροπής αποφάσεων στον επόμενο βαθμό). Το συγκεκριμένο εργαλείο αποτελεί τμήμα του έργου για την αναβάθμιση και επέκταση των συστημάτων πληροφορικής και τεχνολογίας της Δικαιοσύνης, που είναι ύψους 99 εκατ. ευρώ και αναμένεται να δημοπρατηθεί έως το τέλος της χρονιάς, με αναθέτουσα αρχή την εποπτευόμενη από το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κοινωνία της Πληροφορίας. Εκτιμάται ότι θα υπάρξει ανάδοχος μέχρι το πρώτο εξάμηνο του 2022, με το έργο να θεωρείται ότι θα καταστήσει δυνατή τη δημοσίευση στατιστικών δεδομένων, την ηλεκτρονική παρακολούθηση των υποθέσεων και την ηλεκτρονική τήρηση ιστορικού και φακέλων.
Εκτός από τη θέση σε λειτουργία του «JustStat», το έργο των 99 εκατ. ευρώ θα επιτρέψει τη δημιουργία ενός ενιαίου κεντρικού πληροφοριακού συστήματος και θα αναβαθμίσει το ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης δικαστικών υποθέσεων πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης (ΟΣΔΔΥ-ΠΠ) του οποίου η πρώτη φάση ολοκληρώθηκε πριν από μερικά χρόνια. Η παρέμβαση αυτή αφορά το σύνολο των δικαστηρίων της χώρας πλην του Συμβουλίου της Επικρατείας, το οποίο, κατά πληροφορίες, έχει αποφασίσει να «τρέξει» αυτόνομα το συγκεκριμένο έργο, δηλαδή φορέας υλοποίησής του θα είναι το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο. Σημειώνεται πως η, σε λειτουργία, πρώτη φάση του ΟΣΔΔΥ-ΠΠ αφορά τα πολιτικά και ποινικά δικαστήρια Αθηνών, Πειραιώς, Θεσσαλονίκης και Χαλκίδας, τον Αρειο Πάγο και την Εισαγγελία του Αρείου Πάγου.
Ποια ξεκινούν να υλοποιούνται και ποια δημοπρατούνται το προσεχές διάστημα.
Το επόμενο μεγάλο έργο που σχεδιάζεται στη Δικαιοσύνη περιλαμβάνει, κατά πληροφορίες, την ψηφιοποίηση των έντυπων αρχείων και δεδομένων δικαστηρίων, με σκοπό την αξιοποίησή τους από το ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης δικαστικών υποθέσεων πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης, του οποίου δρομολογείται η δεύτερη φάση. Ο προϋπολογισμός του συγκεκριμένου έργου, που εκτιμάται ότι θα δημοπρατηθεί μέχρι το πρώτο τρίμηνο της επόμενης χρονιάς, είναι της τάξεως των 120 εκατ. ευρώ. Αυτό το διάστημα καταρτίζεται από το υπουργείο Δικαιοσύνης και άλλους συναρμόδιους φορείς η μελέτη για την ωρίμανση του έργου ώστε να προσδιοριστεί το είδος των αρχείων που πρόκειται να ψηφιοποιηθεί. Η οριοθέτηση του φυσικού αντικειμένου του έργου αποτελεί πολύπλοκη υπόθεση, όπως αναφέρουν όσοι παρακολουθούν το συγκεκριμένο έργο –βασικό κρίκο του e-justice– δεδομένου ότι οι φάκελοι των δικαστικών δεδομένων είναι ογκώδεις και ανάγονται σε βάθος πολλών δεκαετιών.
Ενα ακόμη κομμάτι του παζλ της μετάβασης στην ψηφιακή εποχή της τρίτης εξουσίας περιλαμβάνει το έργο της ψηφιακής καταγραφής, αποθήκευσης και διάθεσης πρακτικών συνεδριάσεων δικαστηρίων με ΣΔΙΤ, του οποίου ο εκτιμώμενος προϋπολογισμός είναι έως 30 εκατ. ευρώ. Το 2015, μέσω Σύμπραξης Δημόσιου Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), ανατέθηκε για χρονική περίοδο έξι χρόνων, μέχρι και φέτος, η ψηφιακή καταγραφή, αποθήκευση και διάθεση πρακτικών συνεδριάσεων και η δημιουργία υποδομών ηχογράφησης και αποηχογράφησης, αλλά μόνο για τα πολιτικά δικαστήρια της χώρας. Οι συγκεκριμένες υπηρεσίες, μέσω του νέου project, θα επεκταθούν στο σύνολο των δικαστηρίων, ενώ επιδιώκεται η βελτιστοποίηση των εφαρμογών ηχογράφησης και αποηχογράφησης των δικαστικών διαδικασιών. Το σύστημα της αποηχογράφησης επιτρέπει σημαντικά την επιτάχυνση της έκδοσης των δικαστικών αποφάσεων, όπως και την ακριβή αποτύπωση της ποινικής δίκης, όπως αναφέρουν παράγοντες της αγοράς.
Εκτός από τους διαγωνισμούς που δρομολογούνται, προσεχώς θα ξεκινήσει με ανάδοχο το σχήμα Wind-Space Hellas να υλοποιείται το έργο, ύψους 19,2 εκατ. ευρώ, για την παροχή υπηρεσιών τηλεδιάσκεψης σε δικαστήρια και σωφρονιστικά καταστήματα. Οπως και για την ενημέρωση της πορείας των πινακίων και των εκθεμάτων των δικαστηρίων. Σε 22 μήνες, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα του έργου, θα είναι εφικτή η πραγματοποίηση δικών από απόσταση, ενώ οι ενδιαφερόμενοι θα ενημερώνονται, μέσω και ειδικής εφαρμογής, για τα αναλυτικά στοιχεία των εκθεμάτων.
Eφαρμογές
Οι διαθέσιμες «δικαστικές» εφαρμογές στο gov.gr φανερώνουν πώς θα είναι το μέλλον της Δικαιοσύνης, όπου το σύνολο των δικαστηρίων της χώρας θα διασυνδέεται. Σήμερα, μέσω της ενιαίας ψηφιακής πύλης του Δημοσίου, είναι δυνατή η ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφων, με τους δικηγόρους να είναι σε θέση να κάνουν χρήση της υπηρεσίας μέσω των κωδικών πρόσβασης στην εφαρμογή της Ολομέλειας δικηγορικών συλλόγων. Επίσης, σύντομα θα τεθεί σε λειτουργία μέσω του gov.gr εφαρμογή για την ενημέρωση της πορείας των πινακίων και των εκθεμάτων των δικαστηρίων (ηλεκτρονικό πινάκιο) – σε πρώτη φάση του Πρωτοδικείου Αθηνών. Η συγκεκριμένη υπηρεσία θα είναι μία από τις συνολικά 15 που θα είναι διαθέσιμες στο κοινό, σταδιακά τους επόμενους τρεις μήνες. Ευρύτερα τα οφέλη της ψηφιοποίησης γίνονται αντιληπτά, εάν ληφθεί υπόψη ότι μέσω του gov.gr παρέχονται περίπου 1.290 υπηρεσίες, για τις οποίες παλαιότερα απαιτούνταν επίσκεψη σε γκισέ. Μόνο τον Οκτώβριο το gov.gr δέχθηκε 20,5 εκατ. επισκέψεις.