Ορατό φαντάζει το ενδεχόμενο ακόμα και διορθώσεων στις τιμές των ενοικίων, ιδίως στις περιοχές όπου το κόστος κρίνεται πλέον μη βιώσιμο για τη συντριπτική πλειονότητα των νοικοκυριών. Σύμφωνα με φορείς της αγοράς ακινήτων, αν διατηρηθούν οι πληθωριστικές πιέσεις και το υψηλό κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι το καλοκαίρι, είναι πολύ πιθανό να εμφανιστούν οι πρώτες μειώσεις ενοικίων στην αγορά. Οπως τονίζει στην «Κ» ο Λευτέρης Ποταμιάνος, πρόεδρος του συλλόγου Μεσιτών Αθηνών – Αττικής, «βλέπουμε ήδη τις πρώτες πιέσεις σε ορισμένες περιοχές του λεκανοπεδίου, με τη μορφή της σημαντικής καθυστέρησης στην εύρεση ενοικιαστή, ακριβώς λόγω των υψηλών ζητουμένων τιμών. Πλέον καθοριστικός παράγοντας για τους ενοικιαστές είναι το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας, που συνυπολογίζεται στην τιμή του ενοικίου».
Μειωμένη ζήτηση
Σύμφωνα με τον κ. Ποταμιάνο, αν διατηρηθεί η παρούσα συγκυρία υψηλών τιμών της ενέργειας θα σημειωθούν μειώσεις των απαιτήσεων των ιδιοκτητών, λόγω αδυναμίας εξασφάλισης ενοικιαστών. Παράλληλα, «θα αρχίσουμε να βλέπουμε και νέο κύμα απλήρωτων ενοικίων, ιδίως σε όσα συμβόλαια υπογράφηκαν κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών, δηλαδή με τις τιμές των ενοικίων σε ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο. Το βέβαιο είναι ότι ο παράγοντας της ενέργειας επηρεάζει αρνητικά τις τιμές των ενοικίων», συμπληρώνει ο κ. Ποταμιάνος.
40% πάνω σε τρία χρόνια
Ενδεικτικό των ανατιμήσεων των ενοικίων και των προσδοκιών ορισμένων ιδιοκτητών, είναι ότι υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις διαμερισμάτων όπου τα ενοίκια που ζητούνται σήμερα είναι ακόμα και 40% υψηλότερα σε σχέση με πριν από τρία χρόνια, δηλαδή πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας. Διαμέρισμα τρίτου ορόφου στο Παλαιό Φάληρο, επιφανείας 80 τ.μ., εκμισθώνεται σήμερα αντί 850 ευρώ/μήνα, έναντι 600 ευρώ πριν από την πανδημία, μια αύξηση της τάξεως του 41,5%. Αντίστοιχα, στο Κολωνάκι, ιδιοκτήτης διαμερίσματος επιφανείας 130 τ.μ. ζητεί σήμερα 1.200 ευρώ/μήνα, όταν αντίστοιχων προδιαγραφών ακίνητο σε γειτονικό σημείο (επίσης στο Κολωνάκι), μισθώθηκε αντί 850 ευρώ πριν από δύο χρόνια, δηλαδή 40% χαμηλότερα.
Εάν το κόστος της ενέργειας παραμείνει υψηλό έως το καλοκαίρι, τότε θα δούμε μειώσεις ζητουμένων ενοικίων, εκτιμούν μεσίτες.
Αντίστοιχα, σύμφωνα με τα στοιχεία του δείκτη τιμών SPI (Spitogatos Property Index) για το πρώτο τρίμηνο του 2022, στο λεκανοπέδιο της Αττικής εντοπίζονται αυξήσεις των ζητουμένων τιμών έως και 17,2% κατά μέσο όρο στις περιοχές των ανατολικών προαστίων. Το μέσο ενοίκιο διαμορφώνεται σε 7,5 ευρώ, από 6,4 ευρώ/τ.μ. πριν από έναν χρόνο. Σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο του 2019 η συνολική αύξηση των ενοικίων αγγίζει το 28,6%. Αντίστοιχα, στα δυτικά προάστια, η μέση αύξηση είναι της τάξεως του 26,5%, σε 7,2 ευρώ/τ.μ. έναντι 5,7 ευρώ/τ.μ., ενώ στα βόρεια προάστια η μέση ζητούμενη τιμή διαμορφώνεται σήμερα σε 10 ευρώ/τ.μ., από 8 ευρώ/τ.μ. κατά το πρώτο τρίμηνο του 2019.
Μείωση εισοδήματος
Ετσι, η τρέχουσα συγκυρία έχει εξελιχθεί σε μια «τέλεια καταιγίδα» για τα νοικοκυριά που μισθώνουν το ακίνητο στο οποίο διαμένουν, καθώς εκτός από τις σημαντικές αυξήσεις των ενοικίων καλούνται να διαχειριστούν το κύμα των συνεχών ανατιμήσεων βασικών καταναλωτικών αγαθών από μήνα σε μήνα, το αυξημένο κόστος των καυσίμων και ασφαλώς τον «εφιάλτη» των λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος. Την ίδια στιγμή, όσοι είναι μισθωτοί διαπιστώνουν ότι η αγοραστική τους δύναμη έχει αρχίσει να μειώνεται εκ νέου, παρά τις φορολογικές ελαφρύνσεις της τελευταίας διετίας.
Τον Μάρτιο ο πληθωρισμός έφτασε στο 8,9%, αυξημένος κατά 2,7% έναντι του Φεβρουαρίου. Η ηλεκτρική ενέργεια αυξήθηκε κατά 79% σε ετήσια βάση, το φυσικό αέριο κατά 68% και το πετρέλαιο θέρμανσης κατά 58,5%. Αντίστοιχα στα τρόφιμα, αυξήσεις της τάξεως του 20% σημειώθηκαν στα λάδια και 13% στα λαχανικά.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ήδη πριν από τις πληθωριστικές πιέσεις και την εκτίναξη του κόστους της ενέργειας, οι Ελληνες που νοικιάζουν το ακίνητο στο οποίο μένουν κατείχαν τη «μαύρη» πρωτιά στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, καθώς δαπανούσαν το μεγαλύτερο μέρος του διαθέσιμου εισοδήματός τους για τη στέγασή τους. Ειδικότερα, με βάση τα στοιχεία της Eurostat για το 2019, το 83,2% των ενοικιαστών στην Ελλάδα δήλωνε ότι καταβάλλει πάνω από το 40% του εισοδήματός του προκειμένου να καλύψει δαπάνες που σχετίζονται με τη διαμονή του (ενοίκιο, λογαριασμοί ΔΕΚΟ, κοινόχρηστα κτλ.). Πρόκειται για το υψηλότερο ποσοστό στην Ε.Ε., καθώς ο αντίστοιχος μέσος όρος στην Ενωση δεν ξεπερνά το 25% όσων νοικιάζουν το ακίνητο στο οποίο διαμένουν.
Εν τω μεταξύ, το προσεχές διάστημα ενδέχεται να προκύψουν νέα ζητήματα με την προσφορά κατοικιών προς ενοικίαση, ιδίως στο κέντρο της Αθήνας και τα νότια προάστια, λόγω της ταχείας ανάκαμψης της ζήτησης για καταλύματα βραχυχρόνιων μισθώσεων από το εξωτερικό. Με βάση στοιχεία της εταιρείας AirDNA, στις αρχές του φετινού Μαρτίου ο αριθμός των κρατήσεων για τη θερινή περίοδο (Ιούνιος-Σεπτέμβριος) «έτρεχε» με ετήσιο ρυθμό αύξησης της τάξεως του 430%!
Πανευρωπαϊκό πρόβλημα το υψηλό κόστος στέγασης
Ανάλογες προκλήσεις αντιμετωπίζουν και άλλες χώρες της Ε.Ε., όπου το κόστος διαβίωσης στα μεγάλα αστικά κέντρα έχει εκτοξευτεί λόγω των ενοικίων και των πληθωριστικών πιέσεων. Στο πλαίσιο αυτό αναζητούνται ήδη λύσεις, είτε μέσω φορολογικών παρεμβάσεων είτε μέσω της ενίσχυσης της στεγαστικής κοινωνικής πολιτικής.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Ισπανίας, της οποίας η κυβέρνηση συνασπισμού υιοθέτησε μια δέσμη μέτρων τον περασμένο Νοέμβριο για τον έλεγχο των αυξήσεων των τιμών των ενοικίων. Μεταξύ αυτών, όσοι μικροϊδιοκτήτες διαμερισμάτων μειώσουν το ενοίκιο που χρεώνουν, θα έχουν φοροαπαλλαγές, ενώ όσα ακίνητα μένουν κενά για μεγάλο χρονικό διάστημα (π.χ. λόγω κερδοσκοπικού παιχνιδιού από τους κατόχους τους), θα καλούνται να πληρώσουν υψηλότερο φόρο. Ενα ακόμα μέτρο αναφέρει ότι οι κατά τόπους περιφέρειες θα μπορούν να υποχρεώνουν τους ιδιοκτήτες με πάνω από 10 ακίνητα να μειώνουν τα ενοίκια που χρεώνουν στις περιοχές όπου διαπιστώνεται υψηλή ζήτηση. Παράλληλα, οι άνθρωποι ηλικίας από 18 έως 35 με χαμηλά εισοδήματα θα εισπράττουν μηνιαία επιδότηση ενοικίου ύψους 250 ευρώ, ως ένα κίνητρο για να εγκαταλείψουν την οικογενειακή τους εστία.
Πρόκειται για μια τάση που έχει παρατηρηθεί και στην Ελλάδα, καθώς λόγω της οικονομικής κρίσης πολλοί νέοι επέστρεψαν στη γονική εστία. Με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, η Ελλάδα έχει ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά νέων ανθρώπων ηλικίας 18-34 ετών που μένουν μαζί με τους γονείς τους, αγγίζοντας το 66,7% το 2017 και το 69,4% το 2019, από 58,4% που ήταν το 2008. Στην Ευρώπη, ο αντίστοιχος μέσος όρος διαμορφώνεται στο 50%. Μάλιστα, το ποσοστό αυτό παραμένει υψηλό όταν επικεντρωνόμαστε στις ηλικίες 25-34, τη στιγμή που σε άλλες χώρες της Ευρώπης περιορίζεται αισθητά, κάτι που σηματοδοτεί μια σημαντική αναβολή στην ομαλή στεγαστική πορεία των νέων ανθρώπων στην Ελλάδα.