Ακριβότερα έως 44,88% πληρώνουμε τα τρόφιμα και εν γένει τα είδη παντοπωλείου σε σύγκριση με τις αρχές του 2022, με το φαινόμενο των ανατιμήσεων μάλιστα να είναι καθολικό. Σε σύνολο 64 προϊόντων αυτής της ομάδας που μετρά η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ), χαμηλότερη τιμή τον Νοέμβριο του 2022 σε σύγκριση με τον Ιανουάριο του 2022, πριν δηλαδή από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία που ενέτεινε τις πληθωριστικές πιέσεις, οι οποίες είχαν εμφανισθεί από τα μέσα του 2021, καταγράφεται μόνο σε ένα, και δη στα νωπά ψάρια, κατά 5,10%.
Νέες ανατιμήσεις
Το χειρότερο, ωστόσο, είναι μάλλον ότι το τέλος του 2022 δεν σημαίνει και το τέλος των ανατιμήσεων. Ο νέος χρόνος δεν έρχεται με… δώρα, όπως λέει το γνωστό τραγούδι «Πάει ο παλιός ο χρόνος», αλλά με περαιτέρω αυξήσεις τιμών σε σειρά βασικών προϊόντων, τροφίμων και μη. Στις αλυσίδες σούπερ μάρκετ έχουν αποσταλεί ήδη νέοι τιμοκατάλογοι που προβλέπουν αυξήσεις τιμών σε εκατοντάδες προϊόντα, οι οποίες, σύμφωνα με υψηλόβαθμα στελέχη του κλάδου, φτάνουν ακόμη και το 40%. Στην πλειονότητά τους οι νέοι τιμοκατάλογοι με τις αυξημένες τιμές προέρχονται από πολυεθνικές εταιρείες και αφορούν κυρίως απορρυπαντικά, καθαριστικά σπιτιού, σαμπουάν, ζυμαρικά, χαρτικά, όσπρια, αναψυκτικά. Πρόκειται είτε για ανατιμήσεις οι οποίες γίνονται λόγω του σταθερά υψηλού κόστους παραγωγής είτε, κυρίως, για καθυστερημένη μετακύλιση της αύξησης του κόστους παραγωγής στην τιμή λιανικής, καθώς οι προμηθευτές είχαν επιλέξει το προηγούμενο διάστημα να τις συγκρατήσουν σε μια προσπάθεια διατήρησης των μεριδίων αγοράς. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ» από τον κλάδο των σούπερ μάρκετ, οι νέοι τιμοκατάλογοι περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων αυξήσεις τιμών σε απορρυπαντικά έως 40%, σε ζυμαρικά έως 30%, σε καθαριστικά σπιτιού έως 18%, σε αναψυκτικά έως 10%, σε τυριά έως 15%, σε γιαούρτια έως 8%.
Στις αλυσίδες σούπερ μάρκετ έχουν αποσταλεί ήδη νέοι τιμοκατάλογοι που προβλέπουν αυξήσεις τιμών σε εκατοντάδες προϊόντα.
Η διατήρηση του πληθωρισμού σε υψηλά επίπεδα και το 2023 αποτελεί, άλλωστε, βασική εκτίμηση και της ενδιάμεσης έκθεσης για τη νομισματική πολιτική που δημοσιοποίησε η Τράπεζα της Ελλάδος την περασμένη εβδομάδα. Στην έκθεση εκτιμάται ότι ο πληθωρισμός, βάσει του εναρμονισμένου δείκτη τιμών καταναλωτή, θα διαμορφωθεί το 2023 σε 5,8%, από 9,4% που είναι η εκτίμηση για το 2022, σε υψηλότερα επίπεδα δηλαδή από την πρόβλεψη του κρατικού προϋπολογισμού για το 2022 (5%), πρόβλεψη που έτσι κι αλλιώς αναθεωρήθηκε προς τα πάνω. Η διατήρηση του πληθωρισμού σε υψηλά επίπεδα και το 2023 σχετίζεται κατ’ αρχάς με το γεγονός ότι, παρά την όποια αποκλιμάκωση καταγράφεται στις τιμές των βασικών ενεργειακών προϊόντων, είτε σε επίπεδο χονδρικής είτε σε επίπεδο λιανικής (λόγω και των επιδοτήσεων), αυτές χαρακτηρίζονται από έντονη αβεβαιότητα λόγω κυρίως της συνέχισης του πολέμου στην Ουκρανία. Εάν μάλιστα προκύψει νέα μεγάλη αύξηση στις τιμές των ενεργειακών προϊόντων, είναι εξαιρετικά αμφίβολο το εάν θα δοθούν παρόμοιου ύψους επιδοτήσεις σε καταναλωτές και επιχειρήσεις, ειδικά καθώς ο δημοσιονομικός χώρος δεν είναι απεριόριστος. Επιπλέον, στα τρόφιμα οι ανατιμήσεις εμφανίζονται με χρονική υστέρηση σε σύγκριση με την ενέργεια, με συνέπεια να καταγράφεται πολύ υψηλός πληθωρισμός τροφίμων. Τον Νοέμβριο, αν και ο πληθωρισμός υποχώρησε στο 8,5% από 9,1% τον Οκτώβριο, ο πληθωρισμός των τροφίμων εκτοξεύθηκε σε 15%. Αργά αλλά σταθερά οι ανατιμήσεις πλέον επηρεάζουν και μη ενεργειακά βιομηχανικά αγαθά και υπηρεσίες, κάτι που επίσης θα συμβάλει στη διατήρηση του πληθωρισμού σε υψηλά επίπεδα και το 2023. Το φαινόμενο αυτό μάλιστα παρατηρείται όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά συνολικά σε επίπεδο Ευρωζώνης, όπως δείχνουν τα στοιχεία της Eurostat.
Οσον αφορά πάντως τα τρόφιμα και τα άλλα βασικά είδη σούπερ μάρκετ, η εικόνα που προκύπτει από την εξέταση των αναλυτικών στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ είναι αποκαλυπτική για την επιβάρυνση που είχαν τα ελληνικά νοικοκυριά από τις αρχές του 2022. Σε σύνολο 64 προϊόντων που ανήκουν στις ομάδες «διατροφή και μη αλκοολούχα ποτά», «αλκοολούχα ποτά» και «είδη νοικοκυριού», οι τιμές τον Νοέμβριο του 2022 σε σύγκριση με τον Ιανουάριο του 2022 ήταν υψηλότερες στα 63 εξ αυτών. Οι αυξήσεις κυμαίνονται από 3,25% στα οινοπνευματώδη ποτά και φτάνουν το 44,88% στη ζάχαρη. Στα 36 από τα 63 προϊόντα το ποσοστό αύξησης των τιμών τους είναι διψήφιο. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται πολύ βασικά είδη διατροφής, όπως τα άλλα βρώσιμα έλαια (σπορέλαια) με αύξηση τιμής κατά 36,27%, το αλεύρι (26,95%), το φρέσκο γάλα (22,98%), το γιαούρτι (22,08%), τα τυριά (21,95%), το ελαιόλαδο (18,63%), οι πατάτες (15,48%).
Αργή αποκλιμάκωση
Πότε θα επανέλθει ο πληθωρισμός κοντά στο επίπεδο του 2%-3%, επίπεδο πληθωρισμού που θεωρείται κανονικότητα και σημαίνει ότι μια οικονομία δεν είναι σε συνθήκες ύφεσης; Μοιάζει περισσότερο με την ερώτηση του ενός εκατομμυρίου. Η ΤτΕ προβλέπει το 2024 πληθωρισμό 3,6%, ενώ το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής επισημαίνει στην τελευταία έκθεσή του ότι παραμένει η αβεβαιότητα όσον αφορά την ταχύτητα αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού και το χρονικό διάστημα που θα απαιτηθεί για να επανέλθει κοντά στο επίπεδο του 2% μεσοπρόθεσμα.
Αυξημένος τζίρος με μειωμένο όγκο πωλήσεων στα σούπερ μάρκετ
Περί τα 300 εκατ. ευρώ επιπλέον έχουν βάλει στα ταμεία τους τα σούπερ μάρκετ το δεκάμηνο Ιανουαρίου – Οκτωβρίου 2022 σε σύγκριση με το αντίστοιχο περυσινό διάστημα, επιπλέον τζίρος, όμως, που στην πραγματικότητα είναι πληθωριστικός. Κι αυτό διότι το ίδιο διάστημα ο όγκος πωλήσεων υποχώρησε κατά 1,3%. Με άλλα λόγια, φέτος έχουμε πληρώσει στο δεκάμηνο 6,93 δισ. ευρώ στα σούπερ μάρκετ, σύμφωνα με τα στοιχεία της εταιρείας ερευνών αγοράς IRI, για λιγότερα προϊόντα κατά 1,3%, με τη ζήτηση να επηρεάζεται αρνητικά, ακριβώς λόγω των ανατιμήσεων.
Θα πρέπει να σημειωθεί, πάντως, ότι αν και κατά το ήμισυ του έτους η ζήτηση υποχωρούσε με ταχύτερο ρυθμό, η κατάσταση άλλαξε από το καλοκαίρι και μετά, ως απόρροια πολλών παραγόντων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της IRI, ο όγκος πωλήσεων στο πρώτο εξάμηνο του 2022 ήταν μειωμένος κατά 2,2% σε σύγκριση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2021. Δύο είναι οι βασικές αιτίες: πρώτον, η σύγκριση γίνεται με το πρώτο εξάμηνο του 2021, κατά τη διάρκεια του οποίου υπήρχε lockdown με την εστίαση να ανοίγει τον Μάιο, κάτι που συνεπάγεται αυξημένες αγορές από τα σούπερ μάρκετ. Δεύτερον, το σοκ από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία αλλά και ο φόβος για τις επιπτώσεις του ήταν τέτοιος που προκάλεσε μείωση της κατανάλωσης. Το γεγονός ότι στη συνέχεια καταγράφηκε μείωση του όγκου πωλήσεων, αλλά συγκριτικά μικρότερη, σχετίζεται και με την πολύ καλή τουριστική περίοδο η οποία αύξησε το εισόδημα και βελτίωσε τις προσδοκίες των νοικοκυριών.
Γεγονός, πάντως, είναι ότι φέτος καταγράφεται μείωση του όγκου πωλήσεων και στις τρεις μεγάλες ομάδες ειδών σούπερ μάρκετ, δηλαδή στα τρόφιμα, στα είδη προσωπικής υγιεινής και ομορφιάς, καθώς και στα είδη νοικοκυριού.
Η μείωση είναι στο δεκάμηνο 0,6%, 4,4% και 5,8% αντιστοίχως. Την ίδια ώρα, στις ομάδες αυτές η αξία πωλήσεων, λόγω ανατιμήσεων, σημειώνει αύξηση 5,4% στα τρόφιμα, 3,2% στα είδη ατομικής υγιεινής και ομορφιάς και 1,2% στα απορρυπαντικά – είδη άμεσης κατανάλωσης νοικοκυριού.
Συνολικά από τις 11 επιμέρους κατηγορίες των βασικών προϊόντων σούπερ μάρκετ καταγράφεται μείωση του όγκου πωλήσεων στις οκτώ, και συγκεκριμένα στα απορρυπαντικά – καθαριστικά σπιτιού (6,2%), στα άλλα είδη νοικοκυριού (5,4%), στα αλκοολούχα ποτά (5,1%), στα κατεψυγμένα τρόφιμα (4,9%), στα γαλακτοκομικά (4,6%), στα είδη ατομικής υγιεινής (4,5%), στα είδη ατομικής φροντίδας και ομορφιάς (4,4%) και στα υλικά μαγειρικής (0,7%). Αύξηση όγκου πωλήσεων στο δεκάμηνο του 2022 σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2021 καταγράφεται στα συσκευασμένα τρόφιμα (1,4%), στα σνακ (1,4%), και στα μη αλκοολούχα ποτά (1,1%).