Δραματική συρρίκνωση ύψους 1,1 τρισ. ευρώ αναμένεται να δεχτεί η ρευστότητα των ευρωπαϊκών τραπεζών έως το 2024, έπειτα από περισσότερο από μία δεκαετία φθηνού χρήματος από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, με το μεγαλύτερο «τεστ» να αναμένεται στις 28 Ιουνίου αυτού του έτους όταν θα πρέπει να «πληρώσουν» στην κεντρική τράπεζα 477 δισ. ευρώ. Αυτό το ποσό αφορά τα φθηνά μακροπρόθεσμα δάνεια, τα γνωστά TLTRO, που έχει χορηγήσει η ΕΚΤ στον κλάδο μετά το ξέσπασμα της πανδημίας το 2020 ώστε να μπορούν να συνεχίσουν να στηρίζουν την οικονομία εν μέσω των γενικευμένων lockdowns.
Από το τέταρτο τρίμηνο του 2022 οι τράπεζες της Ευρωζώνης έχουν αρχίσει να αποπληρώνουν πρόωρα αυτά τα δάνεια τα οποία είχαν κορυφωθεί στα 2,2 τρισ. ευρώ στα μέσα του 2021 (ή στο 20% της συνολικής ρευστότητας του ευρωσυστήματος) έπειτα από σχετική σύσταση της ΕΚΤ στο πλαίσιο της στρατηγικής μείωσης του ισολογισμού της. Εως τώρα, σε μικρές δόσεις, έχουν αποπληρωθεί περίπου 900 δισ. ευρώ χωρίς σημαντικές έως τώρα επιπτώσεις στην αγορά.
To πρόγραμμα στοχευμένων πράξεων μακροχρόνιας αναχρηματοδότησης, TLTRO III, επέτρεψε στις τράπεζες, πέραν από τη χορήγηση δανείων σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά, να μεγαλώσουν τα μαξιλάρια ρευστότητάς τους, καθώς και να ενισχύουν τα μεγέθη τους αφού δανείζονταν από την ΕΚΤ με αρνητικό επιτόκιο το οποίο έφτανε έως και το -1%, πολύ χαμηλότερα από το επιτόκιο της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων της ΕΚΤ. Η ΕΚΤ έχει μάλιστα υπολογίσει ότι τα δάνεια αυτά μείωσαν τα επιτόκια δανεισμού έως και 60 μονάδες βάσης, που ισοδυναμεί με μεγάλη μείωση επιτοκίων. Ορισμένες τράπεζες αύξησαν επίσης την κερδοφορία τους, λαμβάνοντας τα δάνεια αυτά και επανακαταθέτοντάς τα πίσω στην ΕΚΤ για να κερδίσουν υψηλότερους τόκους.
Οι αποπληρωμές των TLTRO αποτελούν σημαντικό ορόσημο για τον κλάδο μετά και τους πρόσφατους τριγμούς σε τράπεζες των ΗΠΑ και της Ευρώπης.
Από τον Νοέμβριο του 2022 ωστόσο η κεντρική τράπεζα άλλαξε τους όρους των TLTRO III, ενθαρρύνοντας τις τράπεζες να αποπληρώσουν πρόωρα αυτά τα δάνεια. Καθώς η ΕΚΤ έχει αυξήσει τα επιτόκια πιο γρήγορα από ό,τι αναμενόταν λόγω της ραγδαίας αύξησης του πληθωρισμού, οι ευρωπαϊκές τράπεζες επωφελούνταν τόσο από αυτά τα εξαιρετικά φθηνά τριετή δάνεια όσο και από τα υψηλότερα επιτόκια, κάτι που ουσιαστικά αποτελούσε μια «επιδότηση» της ΕΚΤ προς τις τράπεζες. Η ΕΚΤ έκρινε έτσι πως ήταν αναγκαίο το πρόγραμμα αυτό να αναπροσαρμοστεί προκειμένου να διασφαλιστεί ότι είναι συμβατό με την ευρύτερη διαδικασία εξομάλυνσης της νομισματικής πολιτικής και να ενισχυθεί η μετάδοση των αυξήσεων των επιτοκίων πολιτικής στις συνθήκες τραπεζικών χορηγήσεων.
Ετσι το επιτόκιο αυτών των πράξεων χρηματοδότησης συνδέεται πλέον «με τα μέσα εφαρμοστέα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ για τη συγκεκριμένη περίοδο», σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση.
Οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν σίγουρα βελτιώσει τις θέσεις ρευστότητας και χρηματοδότησής τους τόσο την τελευταία δεκαετία όσο και από την εποχή της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, είναι πολύ καλύτερα κεφαλαιοποιημένες, ενώ ο δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων έφτασε στο ιστορικό χαμηλό του 1,8% στο τέλος του 2022.
Οι αποπληρωμές των TLTRO ωστόσο αποτελούν ένα σημαντικό ορόσημο για τον κλάδο μετά και τους πρόσφατους τριγμούς σε τράπεζες των ΗΠΑ και της Ευρώπης που ταρακούνησαν τις αγορές τον Μάρτιο και έθεσαν υπό αμφισβήτηση την εμπιστοσύνη των επενδυτών στο σύστημα, με το επίκεντρο της αγοράς να στρέφεται σε πιθανά προβλήματα ρευστότητας και χρηματοδότησης που μπορεί να αντιμετωπίσουν κάποιες τράπεζες. Η μεγάλη «δόση» των 477 δισ. ευρώ του Ιουνίου καθώς και το οριστικό τέλος της στήριξης αυτής που ξεπέρασε τα 2 τρισ. ευρώ, θα αυξήσει τις πιέσεις στις τράπεζες, ειδικά στις πιο ευάλωτες, θα επιδεινώσει τις ήδη πιο σφιχτές πιστωτικές συνθήκες και τις χορηγήσεις δανείων, και θα αυξήσει τα κόστη χρηματοδότησης, κάτι που θα μπορούσε να «χτυπήσει» την οικονομική ανάπτυξη.
Σύμφωνα με υπολογισμούς της Allianz Research, η απόσυρση του TLTRO ως πηγή φθηνής χρηματοδότησης για τις τράπεζες θα ενισχύσει την τρέχουσα πτώση της πιστωτικής επέκτασης (ετησίως) κατά περίπου 1,4% κάθε μήνα κατά μέσο όρο. Σε ό,τι αφορά τις αγορές, αναμένει έναν μη αμελητέο αντίκτυπο στην τιμολόγηση εταιρικού πιστωτικού κινδύνου, με διεύρυνση των spreads των εταιρικών ομολόγων έως και κατά 50 μονάδες βάσης.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην πρόσφατη έκθεση για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα προειδοποίησε για τις επιπτώσεις αυτές. «Οι ευρωπαϊκές τράπεζες μπορεί να χρειαστούν πρόσθετη στήριξη ρευστότητας όταν οι υποχρεωτικές αποπληρωμές των μακροπρόθεσμων πράξεων αναχρηματοδότησης (TLTRO) λήξουν. Εξετάζοντας το μερίδιο των TLTRO που λήγουν έως τον Ιούνιο του 2023 έναντι της πλεονάζουσας διαθέσιμης ρευστότητας για αποπληρωμή, αποκαλύπτει πιθανούς κινδύνους κατακερματισμού – οι τράπεζες σε ορισμένες χώρες της Νότιας Ευρώπης που συνεχίζουν να βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε βραχυπρόθεσμα TLTRO τείνουν να είναι οι ίδιες που δεν έχουν αρκετή πλεονάζουσα ρευστότητα για αποπληρωμή», επισήμανε το ΔΝΤ.
Ισχυρή η θέση των 4 ελληνικών συστημικών τραπεζών
Οι αναλυτές και οι επενδυτές θα παρακολουθούν στενά το επόμενο διάστημα τον δείκτη κάλυψης ρευστότητας (liquidity coverage ratio – LCR) των ευρωπαϊκών τραπεζών, ο οποίος ουσιαστικά μετράει πόσα εύκολα προς πώληση περιουσιακά στοιχεία, όπως ομόλογα, έχει μια τράπεζα έναντι των καταθέσεών της, δηλαδή την ικανότητά της να ανταποκριθεί στις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις. Σύμφωνα με το ρυθμιστικό πλαίσιο, το ελάχιστο όριο του δείκτη είναι το 100%.
Σύμφωνα με υπολογισμούς της Deutsche Bank, τα υπόλοιπα που διατηρούν οι ευρωπαϊκές τράπεζες στις κεντρικές τράπεζες ανέρχονται σε 3,4 τρισ. ευρώ, έτσι υπάρχει υπέρβαση 2 τρισ. ευρώ σε σχέση με το 100% που είναι το ελάχιστο όριο του δείκτη κάλυψης που απαιτείται. Ωστόσο, οι τράπεζες θέλουν να έχουν ένα «ασφαλές» πλεόνασμα, με τον δείκτη να φθάνει το 130% και όχι το 100%, πράγμα που σημαίνει πως υπάρχουν ουσιαστικά 880 δισ. ευρώ υπερβάλλουσας ρευστότητας στο σύστημα.
Η Deutsche Bank εκτιμά ότι ο μέσος LCR έπειτα από την πλήρη αποπληρωμή του TLTRO ΙΙΙ θα υποχωρήσει από 153% στο τέλος του 2022 σε περίπου 135% στο σύνολο των ευρωπαϊκών τραπεζών. Αυτό εξακολουθεί να υπερβαίνει σημαντικά τα ρυθμιστικά ελάχιστα του 100%, αλλά είναι ίσως πιο κοντά στο επίπεδο του 130% το οποίο οι τράπεζες επιθυμούν να έχουν.
Το πρόγραμμα TLTRO είναι διευκολύνσεις χρηματοδότησης με εγγυήσεις (collaterals). Οι τράπεζες καταθέτουν collateral στην ΕΚΤ (με συγκεκριμένο «κούρεμα» της αξίας τους – haircut) σε αντάλλαγμα για ρευστότητα. Κάποια από αυτά τα collaterals είναι υψηλής ποιότητας ρευστοποιήσιμα περιουσιακά στοιχεία (HQLA), ωστόσο όχι όλα. Οταν αποπληρωθούν τα TLTRO, η ρευστότητα θα μειωθεί αλλά οι τράπεζες λαμβάνουν πίσω τα collaterals που είχαν «καταθέσει» στην ΕΚΤ. Ετσι, ανάλογα με τον τύπο του collateral, μπορεί να κάνει σημαντική διαφορά στον αντίκτυπο της ρευστότητας μιας τράπεζας όταν έρθει η ώρα της αποπληρωμής.
Σε αυτό το θέμα η Deutsche Bank ξεχωρίζει την Ελλάδα και τις ελληνικές τράπεζες. Οπως τονίζει, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των collaterals των ελληνικών τραπεζών είναι υψηλής ποιότητας ρευστοποιήσιμα assets. Είναι ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου που είχαν υψηλό haircut. Ετσι, τα TLTRO είναι πολύ πιο «εγγυημένα» από οποιαδήποτε άλλη χώρα. Συνεπώς, παρά το γεγονός ότι οι ελληνικές τράπεζες έχουν υψηλό ποσοστό φθηνών δανείων TLTRΟ, ο πραγματικός αντίκτυπος της πλήρους αποπληρωμής τους είναι πολύ λιγότερο αρνητικός λόγω της ποιότητας των collaterals. Οποιαδήποτε μείωση του δείκτη κάλυψης ξεπερνιέται έτσι εύκολα μέσω άλλων κινήσεων του ισολογισμού.
Αξίζει να σημειώσουμε πως οι τέσσερις ελληνικές συστημικές τράπεζες είχαν αντλήσει συνολικά από το TLTRO της ΕΚΤ περίπου 50,8 δισ. ευρώ και στα τέλη Φεβρουαρίου τα κεφάλαια αυτά είχαν μειωθεί στα 31,3 δισ. ευρώ, δηλαδή έχουν ουσιαστικά επιστρέψει στην ΕΚΤ 19,5 δισ. ευρώ. Ο οίκος αξιολόγησης DBRS έχει επισημάνει πως η πλήρης αποπληρωμή αυτών των κεφαλαίων είναι απόλυτα διαχειρίσιμη για τις ελληνικές τράπεζες, αν και η μερική αντικατάστασή τους θα οδηγήσει σε υψηλότερο κόστος αναχρηματοδότησης.
Σύμφωνα με την Deutsche Bank, o δείκτης κάλυψης των ελληνικών τραπεζών εάν αποπληρωθούν τα TLTRO θα είναι πολύ υψηλότερος από τον μέσο όρο στην Ευρώπη (135%) και θα διαμορφωθεί στο 155% από 194% στα τέλη του 2022.
Η έκθεση
«Οι τράπεζες σε ορισμένες χώρες της νότιας Ευρώπης που συνεχίζουν να βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στα βραχυπρόθεσμα δάνεια TLTROs τείνουν να είναι οι ίδιες που δεν έχουν αρκετή πλεονάζουσα ρευστότητα για την αποπληρωμή τους», επισήμανε το ΔΝΤ στην έκθεση για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
477 δισ.
ευρώ πρέπει να «πληρώσουν« οι ευρωπαϊκές τράπεζες στην ΕΚΤ στις 28 Ιουνίου
από τα φθηνά δάνεια TLTRO που έχουν λάβει.
Η επίπτωση
Σύμφωνα με την Allianz Research, η απόσυρση του TLTRO ως πηγή φθηνής χρηματοδότησης για τις τράπεζες θα ενισχύσει την τρέχουσα πτώση της πιστωτικής επέκτασης κατά περίπου 1,4% κάθε μήνα κατά μέσον όρο σε ετήσια βάση, ενώ θα οδηγήσει σε διεύρυνση των spreads των εταιρικών ομολόγων.
19,5 δισ.
ευρώ έχουν επιστρέψει στην ΕΚΤ οι ελληνικές τράπεζες, καθώς είχαν αντλήσει συνολικά από το TLTRO ΙΙΙ περίπου 50,8 δισ. ευρώ.
Διαχειρίσιμη
H πλήρης αποπληρωμή των TLTRO είναι απόλυτα διαχειρίσιμη για τις ελληνικές τράπεζες, λαμβάνοντας υπόψη τα άνετα επίπεδα ρευστότητας του κλάδου με μέσο δείκτη κάλυψης ρευστότητας κοντά στο 200% στο τέλος του 2022, αν και η μερική αντικατάστασή τους θα οδηγήσει σε υψηλότερο κόστος αναχρηματοδότησης, σημειώνει ο οίκος αξιολόγησης DBRS.