Πάνω από 7 στα 10 μέλη του Ελληνικού Πάνελ Οικονομολόγων υποστηρίζουν ότι είναι σκόπιμη η ανάληψη της συστηματικής αξιολόγησης των προεκλογικών προγραμμάτων των κομμάτων ως προς το κόστος και την εφαρμοσιμότητά τους από ανεξάρτητο δημοσιονομικό φορέα (π.χ. το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής).
Ενα από τα σημαντικά προβλήματα για τη λειτουργία και την ποιότητα της δημοκρατίας που ανέδειξε η κρίση της προηγούμενης δεκαετίας, είναι η αδυναμία έγκυρης αξιολόγησης από πλευράς των εκλογέων των προεκλογικών προγραμμάτων συνολικά και των επιμέρους προεκλογικών υποσχέσεων των κομμάτων. Το έλλειμμα αυτό, που επιτείνεται από την απουσία διδασκαλίας έστω και των στοιχειωδών οικονομικών ως αυτόνομου μαθήματος στην υποχρεωτική εκπαίδευση, επιτρέπει ή και ενθαρρύνει την πλειοδοσία σε προεκλογικές υποσχέσεις που δεν είναι δυνατόν να τηρηθούν, ή που η επιδίωξή τους θα επέφερε σημαντικό συλλογικό κόστος.
Η πρόταση της αξιολόγησης των προεκλογικών προγραμμάτων των κομμάτων από κάποιον από τους ήδη υφιστάμενους δημοσιονομικούς φορείς ακολουθεί το παράδειγμα της θεσπισμένης εκτίμησης των συνεπειών των επιμέρους νομοσχεδίων που εισάγονται στο Κοινοβούλιο, τόσο με την υποχρέωση κατάθεσης ανάλυσης συνεπειών ρύθμισης από τα επισπεύδοντα υπουργεία, όσο και με την έκθεση του εκτιμώμενου κόστους για τον προϋπολογισμό από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους.
Βεβαίως, πρέπει να επισημανθεί ότι μολονότι η ανάλυση των συνεπειών και του κόστους των νομοθετημάτων έχει ενισχύσει σημαντικά τη διαφάνεια και τη λογοδοσία από πλευράς των νομοθετών, στην πράξη, όπως καταδεικνύει μεταξύ άλλων και ο Δείκτης Ποιότητας Νομοθέτησης του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών, συχνά οι αναλύσεις αυτές δεν έχουν ουσιαστικό περιεχόμενο, είτε σκόπιμα είτε λόγω αντικειμενικής αδυναμίας πρόβλεψης.
Στην Ερώτηση του Πάνελ για τον Απρίλιο απάντησαν συνολικά 30 Ελληνίδες και Ελληνες οικονομολόγοι. Από αυτούς, το 76% κρίνει σκόπιμη την ανεξάρτητη αξιολόγηση των προεκλογικών προγραμμάτων, ενώ το 20% πιστεύει το αντίθετο. Μεταξύ των δύο επιλογών τοποθετήθηκε το 3% των απαντησάντων.
Στα σχόλιά τους, τα οποία είναι πλήρως διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών, τα μέλη του Ελληνικού Πάνελ Οικονομολόγων επισημαίνουν αφενός τη χρησιμότητα μιας τέτοιας ανεξάρτητης αξιολόγησης, καθώς αυτή θα βοηθούσε τους πολίτες να εκτιμήσουν αν οι προεκλογικές υποσχέσεις των κομμάτων είναι ρεαλιστικές, και αφετέρου θα συνέβαλλε στην αντίκρουση της διαδεδομένης αντίληψης ότι η υλοποίηση πολιτικών είναι κυρίως ζήτημα «πολιτικής βούλησης» ασχέτως των δημοσιονομικών δεδομένων.
Από την άλλη πλευρά αντιτείνεται ότι μια τέτοια αξιολόγηση δεν είναι δυνατή και σε κάθε περίπτωση δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε προγράμματα κομμάτων που επιδιώκουν ριζικές αλλαγές. Εξάλλου, στο πλαίσιο αυτής της θεώρησης επισημαίνεται η έλλειψη εμπιστοσύνης ως προς τους ανεξάρτητους φορείς που θα αναλάμβαναν ένα τέτοιο εγχείρημα, αλλά και το γεγονός ότι ακόμη και για απλούστερες αξιολογήσεις σπανίως διαπιστώνεται ομοφωνία μεταξύ των αξιολογητών, ακόμη κι αν αυτοί είναι αντικειμενικοί στις κρίσεις τους.
Σε κάθε περίπτωση πάντως και ανεξαρτήτως της επιμέρους τοποθέτησης στο ερώτημα τονίζεται η ανάγκη περαιτέρω στελέχωσης των φορέων, όπως το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής, με εξειδικευμένο προσωπικό ώστε να μπορούν απρόσκοπτα να επιτελούν το έργο τους, αλλά και την ανάγκη τα ίδια τα κόμματα να αρχίσουν να καταθέτουν έστω σε εθελοντική βάση τεκμηριωμένες εκτιμήσεις κόστους για τα προεκλογικά τους προγράμματα.
* Ο κ. Γιώργος Αρχόντας είναι μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών και υπεύθυνος του Ελληνικού Πάνελ Οικονομολόγων.
Το Ελληνικό Πάνελ Οικονομολόγων είναι μια πρωτοβουλία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών που έχει ως στόχο την καταγραφή και ανάδειξη των απόψεων κορυφαίων Ελληνίδων και Ελλήνων οικονομολόγων επί κρίσιμων θεμάτων οικονομικής πολιτικής. Στο Πάνελ συμμετέχουν 75 οικονομολόγοι από 59 πανεπιστήμια και φορείς που εδράζουν σε 11 χώρες. Μπορείτε να δείτε αναλυτικά τον κατάλογο των συμμετεχόντων, τις απαντήσεις τους στις μηνιαίες ερωτήσεις και τα επεξηγηματικά τους σχόλια, καθώς και απαντήσεις σε συχνές ερωτήσεις για το Πάνελ στην ιστοσελίδα του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών, kefim.org.