Η ραγδαία ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και το ισχυρό ενδιαφέρον για έργα ενεργειακής μετάβασης οδηγούν με εκπληκτική ταχύτητα το ελληνικό ηλεκτρικό σύστημα στα όριά του, τεχνικά και οικονομικά. Ταυτόχρονα δημιουργούν σοβαρά εμπόδια στην προσπάθεια του παραγωγικού δυναμικού της χώρας και ιδιαίτερα της ενεργοβόρου βιομηχανίας να αποκτήσει πρόσβαση σε βιώσιμο ενεργειακό κόστος και να παραμείνει ανταγωνιστική. Ο ηλεκτρικός χώρος για υποδοχή νέων έργων ΑΠΕ έχει καλυφθεί και η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ αναζητάει τρόπους για να μην οδηγηθεί η αγορά σε «πάγωμα». Μαγικές λύσεις, ωστόσο, δεν υπάρχουν και τα σενάρια που εξετάζει το επιτελείο του αρμόδιου υπουργού Θεόδωρου Σκυλακάκη έχουν σημάνει συναγερμό στην αγορά των ΑΠΕ και στους κόλπους της βιομηχανίας, καθώς ανατρέπουν επενδυτικά σχέδια χιλιάδων πράσινων GW και συμβάσεις μεγάλων βιομηχανιών με παραγωγούς ΑΠΕ. Το γραφείο του κ. Σκυλακάκη έχει βομβαρδιστεί τις τελευταίες ημέρες από επιστολές διαμαρτυρίας, ενώ μεγάλοι βιομήχανοι φέρονται να έχουν επισκεφθεί και το Μαξίμου προκειμένου να επικοινωνήσουν το μείζον πρόβλημα που δημιουργείται για την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής βιομηχανίας, ζήτημα που θα θέσει και η Επιτροπή Ενέργειας του ΣΕΒ στη συνάντηση που έχει προγραμματιστεί για αύριο με τον αρμόδιο υπουργό. Η κατάσταση σήμερα έχει ως εξής:
Το δίκτυο ηλεκτρισμού μπορεί να υποδεχθεί συνολικά 29 GW ΑΠΕ έως το 2030, βάσει του προγραμματισμού που έχει κάνει ο ΑΔΜΗΕ, ο οποίος έλαβε υπόψη του αποκλειστικά τους στόχους του ΕΣΕΚ για ισχύ περίπου 24 GW ΑΠΕ το 2030 και όχι τη δυναμική της αγοράς. Δυναμικότητα ισχύος περίπου 11,5 GW καταλαμβάνουν έργα ΑΠΕ που έχουν ήδη εγκατασταθεί στο σύστημα, ενώ έχουν δοθεί όροι προσφορών σύνδεσης για έργα ισχύος 15,5 GW (13,5 GW από τον ΑΔΜΗΕ και 2 GW από τον ΔΕΔΔΗΕ), τα οποία αναμένεται να λειτουργήσουν σε ορίζοντα πενταετίας. Οι δύο αυτές κατηγορίες (εγκατεστημένης ισχύος και ισχύος με όρους σύνδεσης) αθροίζουν συνολικά ισχύ 27 GW, ενώ τα 2 GW ηλεκτρικού χώρου που απομένουν στο δίκτυο έχουν δεσμευτεί για τα υπεράκτια αιολικά πάρκα. Η δυναμικότητα του δικτύου δηλαδή έχει ήδη εξαντληθεί, ενώ στην «ουρά» για όρους σύνδεσης βρίσκονται έργα συνολικής ισχύος 30 GW, μεταξύ αυτών και έργα περίπου 1.500 MW που έχουν υπογράψει διμερείς συμβάσεις (PPΑs) με μεγάλες βιομηχανικές επιχειρήσεις, εκ των οποίων τα 1.000 MW της ΔΕΗ με βιομηχανίες όπως η Βιοχάλκο, η Τιτάν και η ΑΓΕΤ Ηρακλής.
Η λύση που εξετάζεται
Η βέλτιστη αξιοποίηση του υφιστάμενου ηλεκτρικού χώρου προβάλλει ως λύση αυτή τη στιγμή, με το ΥΠΕΝ να σχεδιάζει την υποχρέωση προσθήκης μπαταρίας και παράλληλα περικοπών ισχύος στα έργα των 15 GW που έχουν δεσμεύσει χώρο στο δίκτυο, αλλά δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί. Και τα δύο μέτρα ανατρέπουν τους σχεδιασμούς των επενδυτών, αφού η προσθήκη μπαταρίας επιβαρύνει σημαντικά το κόστος και οδηγεί σε καθυστερήσεις στην υλοποίηση των έργων, και οι περικοπές ισχύος απομειώνουν τις αποδόσεις των επενδύσεων, γι’ αυτό και το ΥΠΕΝ σχεδιάζει να τα συνδέσει με λειτουργική ενίσχυση και αποζημιώσεις αντίστοιχα, που θα δίνονται μέσω δημοπρασιών. Επιπροσθέτως, οι λύσεις που προωθεί το ΥΠΕΝ ανατρέπουν τα υφιστάμενα PPAs της βιομηχανίας με τους παραγωγούς φωτοβολταϊκών και ακυρώνουν τη δυνατότητα για νέα PPAs με έργα έως και 4.000 MW που θα πάρουν κατά προτεραιότητα όρους σύνδεσης βάσει υπουργικής απόφασης που εκδόθηκε τον περασμένο Αύγουστο, στερώντας από τη βιομηχανία το μοναδικό εργαλείο μείωσης του ενεργειακού κόστους.
Η δυναμικότητα του δικτύου έχει ήδη εξαντληθεί, ενώ αναμένουν όρους σύνδεσης έργα συνολικής ισχύος 30 GW.
«Θα κοιτάξουμε να προστατέψουμε αυτά τα PPAs και να ενθαρρύνουμε γενικότερα τα PPAs με τη βιομηχανία. Δεν μπορούμε όμως να μην πάρουμε κάποια πρωτοβουλία να διαχειριστούμε μια αντικειμενική πραγματικότητα. Ο ηλεκτρικός χώρος έχει τελειώσει, δεν υπάρχουν δίκτυα, οπότε κάποια έργα θα μπούνε στο σύστημα είτε με περικοπές ισχύος είτε με προσθήκη μπαταρίας είτε και με τα δύο», δηλώνει στην «Κ» ο υπουργός Θεόδωρος Σκυλακάκης, αναγνωρίζοντας ότι πρόκειται για ένα «πολυσύνθετο πρόβλημα που απαιτεί μεγάλη προσοχή και μελέτη».
Τι ζητούν οι ενεργοβόρες μονάδες από το υπ. Ενέργειας
«Θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι τα φωτοβολταϊκά έργα που εξυπηρετούν υπογεγραμμένα PPAs θα εξαιρεθούν από οποιαδήποτε αλλαγή αποφασιστεί στο πλαίσιο της ανάγκης προτεραιοποίησης φωτοβολταϊκών σταθμών με μονάδες αποθήκευσης (μπαταρίες) και παράλληλα ότι θα λάβουν όρους σύνδεσης το αργότερο έως τον Δεκέμβριο του 2023. Αλλως οι αρνητικές επιπτώσεις για τις βιομηχανίες αυτές θα είναι σημαντικές», δηλώνει ο πρόεδρος της ΕΒΙΚΕΝ, Αντώνης Κοντολέων. Ο ίδιος επισημαίνει ότι ενώ οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί θέτουν «ως πρώτη προτεραιότητα την προώθηση των πράσινων ΡΡΑs μεταξύ παραγωγών ΑΠΕ απευθείας με βιομηχανίες, χωρίς μεσάζοντες, στη χώρα μας τίθενται συνεχώς και νέα εμπόδια».
Το επιτελείο του κ. Σκυλακάκη επεξεργάζεται αυτό το διάστημα σενάρια προκειμένου να πετύχει το βέλτιστο μείγμα ανάμεσα στην προσθήκη μπαταρίας και τις περικοπές ισχύος, αξιολογώντας το τεχνικοοικονομικό όφελος, αφού το κόστος που θα προκύψει θα καλυφθεί από τους καταναλωτές, εκτοξεύοντας στα ύψη το ήδη υψηλό κόστος της ενεργειακής μετάβασης. Από τις μέχρι τώρα αναλύσεις που έχει κάνει ο ΑΔΜΗΕ προκύπτει πως με την προσθήκη συστημάτων αποθήκευσης πίσω από τον μετρητή με χωρητικότητα μίας ώρας σε έργα ΑΠΕ με προσφορά σύνδεσης, κυρίως φωτοβολταϊκών της τάξης των 5 GW, μπορεί να αυξηθεί ο ηλεκτρικός χώρος για έως 2,5 GW επιπλέον ΑΠΕ. Ως κίνητρο, με βάση αυτές τις εκτιμήσεις, θα μπορούσε να δοθεί αυξημένη λειτουργική ενίσχυση κατά 15 έως 25 ευρώ/MWh. Xώρος για άλλα 2,5 GW ΑΠΕ θα μπορούσε να εξοικονομηθεί, σύμφωνα με τα σενάρια του ΥΠΕΝ, μέσω των περικοπών ισχύος σε νέα έργα που θα συνδεθούν με το δίκτυο. Συνολικά, δηλαδή, μέσω αυτής της διπλής παρέμβασης θα μπορούσε να δημιουργηθεί επιπλέον ηλεκτρικός χώρος για έργα ισχύος περί τα 5 GW. Το πώς θα επιτευχθεί αυτός ο στόχος χωρίς αναταράξεις και με το χαμηλότερο κόστος είναι η πολύπλοκη άσκηση που καλείται να λύσει το ΥΠΕΝ αυτή τη στιγμή.
Οι εταιρείες ΑΠΕ εμφανίζονται δύσπιστες στις λύσεις που εξετάζει το ΥΠΕΝ για εξοικονόμηση χώρου στο σύστημα.
«Θα πρέπει πολιτεία, ρυθμιστές και επενδυτές να δουλέψουμε από κοινού και να βρούμε λύσεις. Ο στόχος μας θα πρέπει να είναι να προχωρήσουν άμεσα τα ώριμα έργα ΑΠΕ, ώστε να μπορέσει να μειωθεί το ενεργειακό κόστος για τη βιομηχανία και να φτιάξουμε μια ανταγωνιστική εθνική οικονομία», δηλώνει στην «Κ» ο διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΗ Ανανεώσιμες Κωνσταντίνος Μαύρος, μεταφέροντας εμμέσως την αγωνία της εταιρείας για πιθανό «πάγωμα» των έργων που είναι συμβεβλημένα με τη βιομηχανία.
Εργα που έχουν βαλτώσει
Η ίδια αγωνία επικρατεί σε όλη την αγορά των ΑΠΕ, με την πλευρά τόσο των ελληνικών όσο και των ξένων εταιρειών να αμφισβητεί την αποτελεσματικότητα των μέτρων που σχεδιάζει το ΥΠΕΝ και να αντιπροτείνει μέτρα για άμεσο και γενναίο ξεσκαρτάρισμα των «βαλτωμένων» έργων που δεσμεύουν πολύτιμο ηλεκτρικό χώρο ή και έκδοση όρων σύνδεσης σε όλα τα ώριμα έργα, για να προχωρήσουν αυτά που πραγματικά είναι υλοποιήσιμα. «Η μέχρι τώρα επιτυχία στην αύξηση των ΑΠΕ στη χώρα μας μπορεί να συνεχιστεί με τα κατάλληλα βήματα σχεδιασμού του θεσμικού πλαισίου. Ο συνδυασμός διεθνών διασυνδέσεων με την Κεντρική Ευρώπη, περιορισμών στην έγχυση ισχύος από ΑΠΕ και –κυρίως– ενσωμάτωσης της αποθήκευσης στο σύστημα θα μας φέρει σε λίγα χρόνια σε ένα ενεργειακό σύστημα που εξυπηρετεί τις ανάγκες αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής προς όφελος της κοινωνίας», δηλώνει στην «Κ» ο αντιπρόεδρος του ΑΔΜΗΕ, Ιωάννης Μάργαρης. Οι διεθνείς διασυνδέσεις καλούνται να παίξουν σημαντικό ρόλο για την αξιοποίηση της πλεονάζουσας πράσινης παραγωγής και σε αυτό το πλαίσιο ο ΑΔΜΗΕ υλοποιεί και ωριμάζει μια σειρά από έργα, όπως Κρήτης – Κύπρου – Ισραήλ (EuroAsia Interconnector) και Ελλάδας – Αιγύπτου μέσω Αττικής (έργο GREGY), και πρόσφατα την «ηλεκτρική λεωφόρο» μεταξύ Ελλάδας – Νότιας Γερμανίας στη λογική της διασύνδεσης των παραγωγών ΑΠΕ του Νότου με τις οικονομίες της Βόρειας Ευρώπης που έχουν μεγάλες ενεργειακές ανάγκες.
Ανεπαρκή τα δίκτυα διεθνώς σε σχέση με τις ανάγκες της ενεργειακής μετάβασης
Το πρόβλημα των δικτύων δεν είναι μόνο ελληνικό, αλλά πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο, καθώς με μεγάλη καθυστέρηση διαπιστώνεται ότι δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες της ενεργειακής μετάβασης. Σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία Ενέργειας (ΙΕΑ), οι επενδύσεις στα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας ανά τον κόσμο θα πρέπει τουλάχιστον να υπερδιπλασιαστούν και να υπερβούν τα 600 δισ. δολ. ετησίως προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και να εξασφαλισθεί η επάρκεια ενέργειας. Αυτό το ποσό, σύμφωνα με την ΙΕΑ, θα καλύψει μέχρι το 2040 το κόστος της επέκτασης ή αποκατάστασης δικτύων μεταφοράς ενέργειας και γραμμών διανομής, καθώς αυτά πρέπει να φτάσουν στα 80 εκατ. χιλιόμετρα, ένα μήκος αντίστοιχο με περίπου 100 φορές την απόσταση της Γης από τη Σελήνη.
Οι επενδύσεις στις ΑΠΕ αναπτύσσονται παγκοσμίως με πολύ υψηλότερους ρυθμούς από ό,τι στα δίκτυα, με αποτέλεσμα να μην είναι σε θέση να απορροφήσουν την ενέργεια που παράγεται και ήδη σε πολλές ευρωπαϊκές αγορές οι διαχειριστές των συστημάτων προχωρούν σε περικοπές πράσινης ενέργειας. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στο πρόσφατο ψήφισμά του έθεσε ως προτεραιότητα την ενίσχυση των δικτύων και τη διασυνδεσιμότητα των ευρωπαϊκών αγορών για την επίτευξη των στόχων της ενεργειακής μετάβασης. Σύμφωνα με την επίτροπο Ενέργειας Κάντρι Σίμσον, θα χρειαστούν επενδύσεις 584 δισ. ευρώ για τα δίκτυα ηλεκτρισμού έως το 2030. «Είναι η ώρα να στρέψουμε την προσοχή μας από τους στόχους και τους κανόνες στο τι χρειάζεται για να επιτευχθούν. Αυτό σημαίνει να θέσουμε τα δίκτυα στο επίκεντρο της συζήτησης», δήλωσε σχετικά η επίτροπος.
Αυτή τη στιγμή παγκοσμίως, σύμφωνα με έκθεση της ΙΕΑ, περιμένουν στην «ουρά» για να συνδεθούν με το δίκτυο μεταφοράς έργα ΑΠΕ ισχύος τουλάχιστον 3.000 GW, ποσότητα που αντιστοιχεί σχεδόν 30 φορές στην παραγωγική δυναμικότητα της Βρετανίας. «Μπορεί να τιναχθεί στον αέρα η πρόοδος που σημειώνεται τώρα σε ό,τι αφορά τη στροφή στην καθαρή ενέργεια αν οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις δεν συσπειρώσουν τις δυνάμεις τους για να διασφαλίσουν πως τα δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας θα είναι επαρκή και έτοιμα για τη νέα οικονομία, για την πράσινη ενέργεια», επισήμανε ο επικεφαλής της ΙΕΑ, Φατίχ Μπιρόλ. Καμπανάκι είχε χτυπήσει νωρίτερα και ο γενικός γραμματέας της Eurelectric, Κρίστιαν Ρούμπι. «Η παραγωγή ενέργειας είναι μόνο μέρος της λύσης. Δεν θα φτάσουμε πουθενά με όλους αυτούς τους πόρους, εάν τα δίκτυά μας δεν ανταποκρίνονται. Είναι επείγον να προωθήσουμε την επέκταση και την ψηφιοποίηση των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας», δήλωσε με αφορμή την τελευταία έκδοση του βαρόμετρου για την ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρισμού.