Εναν μήνα μετά την απόφαση του ΤΑΙΠΕΔ να ματαιώσει τον διαγωνισμό για την πώληση του 65% της ΔΕΠΑ Εμπορίας και καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται –και μαζί του και η πανευρωπαϊκή προσπάθεια απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο–, πληροφορίες από πηγές εντός της εταιρείας αλλά και από τις οικονομικές καταστάσεις της εγείρουν ερωτήματα για το πόσο μεγάλες είναι οι υποχρεώσεις της προς βασικούς προμηθευτές της, όπως η Gazprom, για φυσικό αέριο που δεν παραλαμβάνει καν. Πρόκειται για τη γνωστή στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ ρήτρα take or pay της αγοράς φυσικού αερίου. Πέραν όμως αυτής, και άλλες συμφωνίες προμήθειας αερίου, που τελικά δεν παραλήφθηκε, φέρονται να έχουν κοστίσει ακριβά στην εταιρεία – ειδικότερα αυτή που στις αρχές φθινοπώρου του 2022 παρουσιάστηκε ως εξασφάλιση της χώρας από τη ρωσική αναξιοπιστία και την κρίση της αγοράς ενέργειας.
Πρόκειται για τη συμφωνία με την Total Energies για 10 φορτία υγροποιημένου φυσικού αερίου, τα οποία ωστόσο δεν παρελήφθησαν ποτέ, αφού η ζήτηση στην Ελλάδα μειώθηκε δραστικά. Ωστόσο, η ακύρωση παραλαβής των ποσοτήτων αυτών είχε ρήτρα αποζημίωσης 5 εκατ. ανά φορτίο, προσθέτοντας 50 εκατ. στον λογαριασμό. Οι έκτακτες αυτές οικονομικές επιβαρύνσεις εκτιμάται πως ήδη αθροίζουν ποσό άνω των 500 εκατ. ευρώ. Ορισμένες πλευρές βέβαια εξηγούν τις ζημίες αυτές, σημειώνοντας πως η ΔΕΠΑ Εμπορίας κλήθηκε να στηρίξει την ελληνική αγορά πουλώντας στη χονδρική και τη λιανική σε πολύ χαμηλές τιμές, επωμιζόμενη μέρος της προσπάθειας περιορισμού του ενεργειακού κόστους και μάλιστα σε μια περίοδο ενεργειακής ανασφάλειας και ανησυχιών για πιθανή διακοπή της παροχής ρωσικού φυσικού αερίου.
Οι οικονομικές καταστάσεις
Κι ενώ παραμένει αδιευκρίνιστο πότε και πώς θα πληρωθούν οι όποιες σχετικές υποχρεώσεις (καθώς πολύς λόγος γίνεται και για αποζημίωση από πόρους του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης), οι οικονομικές καταστάσεις του 2022, οι οποίες αναρτήθηκαν στο ΓΕΜΗ στις αρχές Οκτωβρίου (λίγες μόνον ημέρες δηλαδή πριν ματαιωθεί από το ΤΑΙΠΕΔ ο διαγωνισμός για την πώληση του 65% του μετοχικού της κεφαλαίου), δείχνουν πως ήδη στα τέλη της προηγούμενης χρονιάς οι βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της ΔΕΠΑ Εμπορίας διαμορφώθηκαν στα 592 εκατ. ευρώ, με τα 554 εξ αυτών να αφορούν προμηθευτές και λοιπές υποχρεώσεις.Επιπλέον, όπως αναφέρουν οι οικονομικές καταστάσεις του 2022, «λόγω των συνθηκών που προέκυψαν, που οφείλονται στην ενεργειακή κρίση, η μητρική εταιρεία και η θυγατρική του ομίλου Φυσικό Αέριο – Ελληνική Εταιρεία Ενέργειας, έκαναν χρήση των τραπεζικών ορίων πίστωσης κατά τη διάρκεια του έτους. Πιο συγκεκριμένα, η μητρική εταιρεία χρησιμοποίησε τα πιστωτικά της όρια σε ποσό έως 335 εκατ. ευρώ και στο τέλος του έτους δεν υπήρχε ανεξόφλητο ποσό, ενώ η Φυσικό Αέριο – Ελληνική Εταιρεία Ενέργειας χρησιμοποίησε τα πιστωτικά της όρια σε ποσό έως 190 εκατ. ευρώ και στο τέλος του έτους το ανεξόφλητο ποσό ήταν 6 εκατ.». Ομως, η οικονομική έκθεση της προηγουμένης χρονιάς καταγράφει σε σημείωση υπό τον τίτλο «Ενδεχόμενες υποχρεώσεις» και δυνητικές υποχρεώσεις από εγγυητικές επιστολές προς προμηθευτές και τρίτους 893 εκατ., αυξημένες σημαντικά από τα 278 εκατ. στα τέλη της προηγούμενης χρήσης (2021).
Εκτίναξη τζίρου
Κύκλοι της αγοράς επισημαίνουν πως η εκτόξευση αυτή των υποχρεώσεων είναι φυσιολογική, δεδομένων των μεγάλων αυξήσεων των τιμών ενέργειας, που απεικονίζονται εξάλλου και στην αύξηση του κύκλου εργασιών του ομίλου ΔΕΠΑ Εμπορίας, από τα 1,696 δισ. το 2021 σε 4,826 δισ. το 2022. Ωστόσο, και παρά το γεγονός πως άλλοι ενεργειακοί όμιλοι κατέγραψαν το 2022 σημαντικότατη αύξηση της κερδοφορίας, η ΔΕΠΑ Εμπορίας είδε τα καθαρά της κέρδη να μειώνονται το 2022 στα 49,5 εκατ. από 274 εκατ. το 2021, αλλά και τα λειτουργικά της κέρδη να υποχωρούν στα 70 εκατ. από 332 εκατ. προηγουμένως. Σημειώνεται ότι στη ΔΕΠΑ Εμπορίας συμμετέχουν με 65% το Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) και με 35% η HELLENiQ ENERGY Holdings (πρώην ΕΛΠΕ). Η ΔΕΠΑ Εμπορίας Α.Ε. είναι μια εταιρεία εμπορίας φυσικού αερίου, που φροντίζει να παρέχει καύσιμο στις εταιρείες λιανικής και στις εταιρείες ηλεκτροπαραγωγής με τις οποίες συνεργάζεται. Δεν έχει στην ιδιοκτησία της, πλέον, τις υποδομές φυσικού αερίου της χώρας και έχει ανταγωνιστικές εταιρείες από την ελεύθερη αγορά. Παραδοσιακά, βασικός προμηθευτής ήταν η Ρωσία και η Gazprom. Η ΔΕΠΑ υπήρξε επί πολλά έτη κυρίαρχη στην ελληνική αγορά, αλλά τα τελευταία χρόνια έχασε μερίδια αγοράς από τον ιδιωτικό τομέα.
Ερωτήματα για το πόσο μεγάλες είναι οι υποχρεώσεις της προς βασικούς προμηθευτές της, όπως η Gazprom, για αέριο που δεν παραλαμβάνει καν.
Πέρα από τα κεφάλαια και την ισχύ που χρειάζονται οι εταιρείες εισαγωγής και προμήθειας φυσικού αερίου ή και την κρατική κάλυψη για μεγάλες διακρατικού χαρακτήρα συμφωνίες, η συγκεκριμένη αγορά έχει και μια άλλη ιδιαιτερότητα για να επιτυγχάνονται καλύτερες τιμές: οι παραγωγοί και πωλητές φυσικού αερίου, είτε μέσω αγωγού είτε με πλοία LNG ζητούν ρήτρα take or pay. Δηλαδή ο αγοραστής να λάβει ελάχιστες εγγυημένες ποσότητες, που αν δεν καταφέρει να απορροφήσει θα πρέπει να τις πληρώσει ή να καταβάλει συγκεκριμένες ρήτρες.
Η Gazprom Export
H δημοσίου συμφέροντος ΔΕΠΑ Εμπορίας την τελευταία πενταετία δεν έχει απορροφήσει τις ελάχιστες συμβατικές ποσότητες αερίου που απορρέουν από τη σύμβασή της με την Gazprom Export. Υποχρεούται ωστόσο συμβατικά να πληρώνει για τις ποσότητες που δεν παραλαμβάνει. Τα στοιχεία που καταγράφονται στην προμήθεια αερίου, σύμφωνα με πηγές που έχουν ιδία γνώση των τεκταινομένων σε αυτή, δημιουργούν προβληματισμό: το διάστημα 2019-20 η ΔΕΠΑ φέρεται να μην παρέλαβε, ως όφειλε, 400 εκατ. κυβικά μέτρα από την Gazprom Export φυσικό αέριο επιβαρυνόμενη με 70 εκατ. ευρώ γι’ αυτά. Το 2022 δεν απορρόφησε ξανά τις ελάχιστες συμβατικές ποσότητές της κατά περίπου 150 εκατ. κυβικά μέτρα, που αντιστοιχούν σε πληρωμές 110 εκατ. ευρώ. Το 2023 δεν θα αποτελέσει, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, εξαίρεση και η ΔΕΠΑ δεν θα παραλάβει για μια ακόμη χρονιά τις ελάχιστες ποσότητες.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, αναμένεται να απορροφήσει 510 εκατ. κυβικά μέτρα λιγότερα από όσα είναι συμβατικά δεσμευμένη, για τα οποία όμως μπορεί να αναλάβει οφειλή προς την Gazprom, που υπολογίζεται ότι ενδέχεται να αγγίξει τα 175 εκατ. Η διοίκηση της ΔΕΠΑ Εμπορίας αμφισβητεί το ύψος της οφειλής και υποστηρίζει ότι η Gazprom έχει παραβιάσει τη μεταξύ τους συμφωνία και δίνει στους ανταγωνιστές της φθηνότερο αέριο από όσο αγοράζει εκείνη και γι’ αυτό δεν θα πληρώσει εν τέλει τη ρήτρα take or pay, προσφεύγοντας ακόμη και σε διαιτησία. Οι Ρώσοι πάντως ανεβάζουν το συνολικό κόστος στα 500 εκατ. ευρώ.
Ματαίωση διαγωνισμού
Υπό αυτό το φως εξηγείται ενδεχομένως και η ματαίωση του διαγωνισμού για την πώλησή της από το ΤΑΙΠΕΔ, δηλαδή το Δημόσιο, απόρροια της απουσίας αγοραστικού ενδιαφέροντος από Ελληνες και ξένους ανταγωνιστές της και επενδυτικά κεφάλαια. Την ίδια ώρα, όμως, ανακύπτει το ερώτημα του κόστους χρηματοδότησης των υποχρεώσεων που έχουν δημιουργηθεί και, εν τέλει, της ίδιας της προοπτικής της εταιρείας.