Η ναυτιλία αποτελεί αδιαμφισβήτητα έναν από τους σημαντικότερους τομείς της ευρωπαϊκής και της παγκόσμιας οικονομίας. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για το εμπόριο και την ανάπτυξη, πάνω από το 80% του όγκου του παγκόσμιου εμπορίου διακινείται μέσω της θάλασσας, ενώ την επόμενη πενταετία η εκτίμηση είναι ότι το ποσοστό αυτό θα αυξηθεί. Οσον αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, η ναυτιλία είναι υπεύθυνη για το 3% των εκπομπών του πλανήτη, με τις εκτιμήσεις να προβλέπουν αύξηση του ποσοστού τα επόμενα χρόνια.
Εστιάζοντας στον τομέα των μεταφορών στην Ευρώπη, 13,5% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου προέρχεται από τις θαλάσσιες μεταφορές. Με στόχο τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO) έχει θέσει στόχο την πλήρη απανθρακοποίηση των θαλάσσιων μεταφορών μέχρι το 2050. Αντίστοιχα για το ίδιο έτος, ο στόχος της Ευρωπαϊκής Ενωσης μέσω του EU Green Deal είναι η μείωση κατά 90% των εκπομπών σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Καθίσταται συνεπώς πρώτη προτεραιότητα η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η οποία αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη πρόκληση που καλείται να αντιμετωπίσει η ναυτιλία τα επόμενα χρόνια.
Στοχεύοντας στην απανθρακοποίηση των θαλάσσιων μεταφορών, η Ε.Ε. εντάσσει τη ναυτιλία από τον Ιανουάριο του 2024 στο EU ETS (Emissions Trading System, το σύστημα εμπορίας εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου). Μέσω αυτού του συστήματος οι ναυτιλιακές εταιρείες υποχρεούνται να πληρώνουν ένα είδος προστίμου (μέσω της εμπορίας των λεγόμενων EU Allowances – EUAs) για τις ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου που εκπέμπει ο στόλος τους.
Ταυτόχρονα, όμως, με την ένταξη της ναυτιλίας στο EU ETS, ο ναυτιλιακός κλάδος εντάσσεται και σε ένα από τα μεγαλύτερα χρηματοδοτικά εργαλεία της Ε.Ε., το Innovation Fund. Το πρόγραμμα αυτό χρηματοδοτείται απευθείας από τα έσοδα του EU ETS, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στις ναυτιλιακές εταιρείες να πάρουν πίσω ένα μέρος των χρημάτων που δαπάνησαν για την αγορά EUAs. Το Innovation Fund χρηματοδοτεί με τη μορφή επιχορήγησης και όχι δανείων καινοτόμες τεχνολογίες που συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τις θαλάσσιες μεταφορές. Η επιχορήγηση αυτή μπορεί να αφορά τις παρακάτω κατηγορίες:
Την εγκατάσταση επί των πλοίων καινοτόμων τεχνολογιών (είτε σε νεότευκτα πλοία, είτε στο πλαίσιο μετασκευής υπαρχόντων πλοίων) που αυξάνουν την ενεργειακή απόδοση και μειώνουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου των πλοίων. Παραδείγματα τέτοιων τεχνολογιών είναι: τα συστήματα carbon capture για τη δέσμευση των εκπομπών CO2, τα αιολικά συστήματα πρόωσης, η χρήση βιώσιμων εναλλακτικών καυσίμων, συμπεριλαμβανομένου του πράσινου υδρογόνου, καθώς και καινοτόμοι σχεδιασμοί της γάστρας ή του πηδαλίου του πλοίου.
Τη δημιουργία υποδομών στα λιμάνια για την προώθηση των παραπάνω τεχνολογιών μείωσης εκπομπών των πλοίων, αλλά και τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των λιμανιών. Παράδειγμα τέτοιων τεχνολογιών είναι η δημιουργία υποδομών για τον ανεφοδιασμό πλοίων με εναλλακτικά καύσιμα ή για την επαναφόρτιση των μπαταριών ηλεκτρικών πλοίων, καθώς και η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις λειτουργίες του λιμανιού. Τέλος, επιλέξιμη δαπάνη αποτελεί και η δημιουργία βιομηχανικών εγκαταστάσεων παραγωγής όλων των παραπάνω τεχνολογιών.
Με τα νέα δεδομένα, όπως αυτά διαμορφώνονται από τους στόχους που έχουν τεθεί από την Ευρωπαϊκή Ενωση, οι εταιρείες δραστηριοποιούμενες στον τομέα της ναυτιλίας έχουν πλέον μια μεγάλη ευκαιρία χρηματοδότησης των επενδύσεων που οδηγούν στην απανθρακοποίηση και την καινοτομία, αντλώντας κεφάλαια μέσω του Innovation Fund, ενός νέου, αλλά πολύ σημαντικού χρηματοδοτικού εργαλείου απευθείας από την Ευρωπαϊκή Ενωση.
*Ο κ. Ιωάννης Βουτσίνος είναι Managing Director, Head EU Affairs & Funding στην PwC Ελλάδας.