Οι γεωπολιτικές συνθήκες έθεσαν ψηλά στην ημερήσια διάταξη της Ε.Ε. το πρόβλημα της ενέργειας, πόσο μάλλον, εφόσον ένας στους τέσσερις Ευρωπαίους πλήττεται από την ενεργειακή φτώχεια. Ωστόσο, οι γυναίκες συγκριτικά εξακολουθούν να επηρεάζονται περισσότερο, λόγω του καταμερισμού της εργασίας μεταξύ των δύο φύλων. Στην Ευρωπαϊκή Ενωση, οι γυναίκες αναλογικά επωμίζονται μεγαλύτερο βάρος των εργασιών φροντίδας, αφιερώνοντας κατά μέσον όρο δυόμισι φορές περισσότερες ώρες από τους άνδρες. Εργαζόμενες στο σπίτι περισσότερο χρόνο, κατά συνέπεια, τις καθιστά πιο εκτεθειμένες στις δυσμενείς επιπτώσεις της ενεργειακής φτώχειας μέχρι και την τρίτη ηλικία.
Το αμοίραστο βάρος της φροντίδας, επίσης, είναι και η καίρια αιτία των έμφυλων ανισοτήτων στις αμοιβές και, αργότερα, στις συντάξεις. Η συνεχιζόμενη εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, η ανεπαρκής στέγαση και οι διαρθρωτικές ανισότητες παίζουν και αυτές τον ρόλο τους. Λόγω παραγόντων όπως η ηλικία και η σωματική διάπλαση, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν μοναδικά προβλήματα σχετιζόμενα με τη φυσιολογία τους. Το ότι οι ενεργειακές ανάγκες και τα πρότυπα κατανάλωσης των γυναικών διαφέρουν από εκείνα των ανδρών συνδέει σαφώς το φύλο και την ενεργειακή φτώχεια. Απαιτείται επομένως μια «διατομεακή» προσέγγιση για την κατανόηση των γενεσιουργών παραγόντων της ενεργειακής φτώχειας.
Μπορούμε να αντλήσουμε διδάγματα από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Ορίζοντας»/Horizon της περιόδου 2019-2023 ως μοντέλο για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας με επίκεντρο τις γυναίκες. Το EmpowerMed, ένα από τα προγράμματα που χρηματοδότησε ο «Ορίζοντας», ακολούθησε μια πολύπτυχη προσέγγιση ως προς τα προβλήματα των νοικοκυριών των χωρών της Μεσογείου, ιδίως σε σχέση με την καλοκαιρινή ενεργειακή φτώχεια.
Εφάρμοσε δε προσαρμοσμένες λύσεις για να ενισχύσει τα χειμαζόμενα νοικοκυριά, όπως νέα φωτιστικά LED ή εγκατάσταση έξυπνων μετρητών. Το έργο συνεργάστηκε με τις Συλλογικές Συμβουλευτικές Συνελεύσεις (CAA), οι οποίες αποδείχθηκαν ένα ευέλικτο και αποτελεσματικό εργαλείο για την αντιμετώπιση των διαφόρων μορφών και επιπέδων ενεργειακής φτώχειας. Οι ανοιχτές συνεδριάσεις τους, στις οποίες συμμετείχαν 10 έως 30 ενδιαφερόμενοι, προσέφεραν ασφαλές πλαίσιο για άτομα με δυσκολίες σχετικά με την εγχώρια παροχή ενέργειας.
Το EmpowerMed συμμετείχε και στην προώθηση λύσεων σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Συγκεκριμένα, πρώτον, πρέπει να υπάρξει περαιτέρω ευαισθητοποίηση και να διαχωριστούν τα δεδομένα. Είναι ζωτικής σημασίας να συμπεριληφθεί το φύλο ως μία εγκάρσια μεταβλητή κατά την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας.
Δεύτερον, ο σχεδιασμός και η εφαρμογή της πολιτικής πρέπει να λάβουν υπ’ όψιν τις διαφορετικές ανάγκες φύλων και κοινωνικών ομάδων, ώστε να μπορεί να διασφαλιστεί το ανθρώπινο δικαίωμα για καθαρή και οικονομικά προσιτή ενέργεια για άπαντες. Αυτό σημαίνει ειδικά προγράμματα με αποδέκτριες τις γυναίκες και συγκεκριμένα μέτρα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της ενεργειακής φτώχειας στην υγεία.
Τρίτον, τέλος, απαιτείται στοχευμένη χρηματοδότηση, ώστε να υπάρχει θετικός αντίκτυπος σε βάθος χρόνου, ενώ και ο οικονομικός μηχανισμός πρέπει να ευθυγραμμίζεται με τους στόχους της δικαιοσύνης των φύλων και να τη συνεκτιμά στην κατάρτιση των προϋπολογισμών.
* H κ. Ανκε Στοκ είναι δικηγόρος, μέλος του Δ.Σ. του Ευρωπαϊκού Γραφείου Περιβάλλοντος και της οργάνωσης Women Engage for a Common Future. Το άρθρο δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του SocialEurope, socialeurope.eu.