Μιλώντας μέσα στην εβδομάδα γι’ «αυτό το βήμα προς τα πίσω», η Αγκάθε Μέισον, στέλεχος της οργάνωσης υπέρ της κατάργησης των ορυκτών καυσίμων Reclaim Finance, σχολίαζε την απόφαση της Shell να κατεβάσει τον πήχυ στους στόχους της για τη μείωση των εκπομπών καυσαερίων. Ο πετρελαϊκός κολοσσός είχε ανακοινώσει νωρίτερα πως αναθεωρεί το σχέδιό του να μειώσει τις εκπομπές καυσαερίων κατά 20% έως το 2030 και χαλαρώνει τον στόχο στο 15% με 20%. Η υποτροπή μιας εκ των πέντε μεγαλύτερων πετρελαϊκών του κόσμου μπορεί να μην εκπλήσσει κανέναν, όπως δεν εκπλήσσει ούτε το ιλιγγιώδες ύψος των κερδών της. Δεν είναι, όμως, το μοναδικό «βήμα προς τα πίσω» σε ό,τι αφορά την πράσινη μετάβαση της παγκόσμιας οικονομίας, τη μείωση των εκπομπών καυσαερίων, που προϋποθέτει μείωση της παραγωγής και της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων, στροφή στην ηλεκτροκίνηση και γενικώς όλα όσα επιχειρεί η παγκόσμια κοινότητα για να αποτρέψει μια κλιματική Αποκάλυψη.
Η άνοδος των επιτοκίων και η εκτόξευση των τιμών των πρώτων υλών καθιστούν τα ηλεκτροκίνητα οχήματα ακριβά και τείνουν να καθηλώσουν τις πωλήσεις τους.
Εχοντας πάρει τα τελευταία χρόνια γενναία ώθηση από την απότομη κλιμάκωση των ακραίων καιρικών φαινομένων, οι προσπάθειες για την πράσινη μετάβαση φαίνεται να έχουν φτάσει σε ένα σημείο καμπής. Προσκρούουν όλες σε ανασταλτικούς παράγοντες που ίσως δεν είχαν μελετηθεί επαρκώς από όσους εμπνεύστηκαν τη στροφή στην οικονομία με μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα. Ετσι άλλες καθηλώνονται σε στασιμότητα και άλλες τείνουν να υποχωρήσουν υπό το βάρος του κόστους τους. Αιτίες της ανατροπής είναι αναμφίβολα η ακρίβεια, ο πληθωρισμός, η ενεργειακή κρίση, όλες γενικότερα οι παρενέργειες όσων δραματικών έχουν μεσολαβήσει τα τελευταία χρόνια, από την πανδημία μέχρι τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ο πρωτοφανής συντονισμός κινητοποιήσεων του αγροτικού κόσμου όλης της Ευρώπης, με τα τρακτέρ να έχουν σταθμεύσει στα πλέον εμβληματικά σημεία των ευρωπαϊκών μητροπόλεων, από την Πύλη του Βρανδεμβούργου μέχρι την πλατεία Συντάγματος, ήταν η αντίδραση στο δυσβάσταχτο κόστος που έχουν για τον αγροτικό κόσμο της Ευρώπης οι σκληρές ρυθμίσεις για τη χρήση ορυκτών καυσίμων. Σημειωτέον ότι ο αγροτικός τομέας εκτιμάται πως θα είναι πρώτος σε εκπομπές καυσαερίων το 2040 και την ίδια στιγμή καίριο αίτημα των αγροτών είναι να μην καταργηθούν οι επιδοτήσεις στα καύσιμα των οχημάτων και των μηχανημάτων τους.
Παράλληλα, η άνοδος των επιτοκίων και η εκτόξευση των τιμών των πρώτων υλών καθιστούν τα ηλεκτροκίνητα οχήματα δυσανάλογα ακριβά έναντι των συμβατικών και τείνουν να καθηλώσουν τις πωλήσεις τους, που είχαν αρχίσει να αυξάνονται σημαντικά χάρη στο χαμηλό κόστος δανεισμού. Ως εκ τούτου δεν είναι μόνον οι πετρελαϊκές που κατεβάζουν τον πήχυ, αλλά και οι αυτοκινητοβιομηχανίες που είχαν πάρει ζεστά τη στροφή στην ηλεκτροκίνηση. Αν και δεν το δηλώνουν επισήμως, τα ηχηρότερα ονόματα του κλάδου, Ford Motor, General Motors, Mercedes Benz, Volkswagen, Jaguar, Land Rover και Aston Martin, αρχίζουν να αναβάλλουν τους φιλόδοξους στόχους που είχαν θέσει για το ποσοστό της παραγωγής τους που θα αποτελείται από ηλεκτροκίνητα. Πολλές από αυτές, όπως η Ford και η General Motors, αυξάνουν, αντίθετα, την παραγωγή τους σε υβριδικά οχήματα, που είναι πιο προσιτά. Ακόμη και η μέχρι προσφάτως ηγέτιδα της ηλεκτροκίνησης, Tesla, που αντιπροσωπεύει το 55% των πωλήσεων ηλεκτροκίνητων στις ΗΠΑ, προεξοφλεί πως φέτος θα σημειώσει «σαφώς χαμηλότερο επίπεδο ανάπτυξης», όπως χαρακτηριστικά δήλωσε τον Ιανουάριο ο Ελον Μασκ.
Αλμα της ζήτησης για πετρέλαιο
Η επίμαχη ανακοίνωση της Shell, που βάζει νερό στον στόχο της για μείωση των εκπομπών καυσαερίων, συνοδευόταν και από την ετήσια έκθεσή της που μεταξύ άλλων ανέφερε ότι το 2023 ήταν μια από τις πιο κερδοφόρες χρονιές στην ιστορία της, καθώς τα κέρδη της το περασμένο έτος υπερέβησαν τα 28 δισ. δολ. Πριν από τρία χρόνια ο πετρελαϊκός κολοσσός είχε δεσμευθεί πως θα μειώνει την παραγωγή πετρελαίου κάθε έτος μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Σύντομα, όμως, υποστήριξε πως ο στόχος της επετεύχθη την ίδια εκείνη χρονιά που τον έθεσε, καθώς μεσολάβησε η πώληση του μεριδίου της σε σχέδιο στη λεκάνη της Πέρμιας στις ΗΠΑ. Με την πώληση αυτού του μεριδίου η παραγωγή της μειώθηκε κατά 1,5 εκατ. βαρέλια πετρελαίου την ημέρα και η Shell σχεδιάζει πλέον να αυξήσει την παραγωγή της κατά 500.000 βαρέλια την ημέρα το επόμενο έτος.
Η κατανάλωση του καυσίμου, σύμφωνα με την ΙΕΑ, θα αυξηθεί φέτος κατά 1,34 εκατ. βαρέλια την ημέρα.
Οι ανακοινώσεις της Shell συνέπεσαν με την έκθεση της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας (ΙΕΑ), σύμφωνα με την οποία η παγκόσμια παραγωγή πετρελαίου αυξήθηκε τον Φεβρουάριο κατά σχεδόν 340.000 βαρέλια την ημέρα φτάνοντας στα 101,9 εκατ. βαρέλια την ημέρα κυρίως λόγω σημαντικών αυξήσεων σε ΗΠΑ, Καναδά και Λιβύη. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΙΕΑ, η παγκόσμια παραγωγή πετρελαίου θα αυξηθεί στη διάρκεια του έτους κατά 800.000 βαρέλια την ημέρα και θα φτάσει στα 102,9 εκατ. βαρέλια την ημέρα, παρά τη σχετική μείωση της παραγωγής από τις χώρες-μέλη του ΟΠΕΚ και την άτυπη σύμμαχό του Ρωσία. Σε ό,τι αφορά την κατανάλωση πετρελαίου, η ΙΕΑ εκτιμά πως φέτος θα αυξηθεί κατά 1,34 εκατ. βαρέλια την ημέρα και θα φτάσει πλέον στα 103,18 εκατ. βαρέλια την ημέρα, σημειώνοντας αισθητή αύξηση από τα 101,84 εκατ. βαρέλια την ημέρα του περασμένου έτους.
Και όμως η ΙΕΑ επισημαίνει παράλληλα πως μετά την ακραία αστάθεια που παρουσίασε η παραγωγή και κατανάλωση μαύρου χρυσού στα χρόνια της πανδημίας, η επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας έχει λειτουργήσει ως αρνητικός παράγων σε ό,τι αφορά την κατανάλωση πετρελαίου και μάλιστα σε συνδυασμό με την αύξηση του στόλου των ηλεκτροκίνητων οχημάτων και τη βελτιωμένη αποτελεσματικότητά τους. Δεδομένου, πάντως, ότι τα επιθετικά κύματα της πανδημίας αποτελούν πλέον παρελθόν και τα ταξίδια ανακάμπτουν παγκοσμίως, η ΙΕΑ προεξοφλεί ανάκαμψη της ζήτησης για τα καύσιμα των μεταφορών, όπως και για παράγωγα πετροχημικών και ιδιαιτέρως όσων προέρχονται από υγρά φυσικού αερίου. Εκτιμά πως αυτά θα σταθούν καθοριστικά σε ό,τι αφορά την αύξηση της παραγωγής και της κατανάλωσης το 2024.
Υποχώρηση Κομισιόν στους κανόνες για τη γεωργία
Ισως η σημαντικότερη οπισθοχώρηση στην πορεία της πράσινης μετάβασης είναι εκείνη της Κομισιόν έναντι των αιτημάτων των αγροτών, οι κινητοποιήσεις των οποίων στις αρχές του έτους προβλημάτισαν δικαιολογημένα το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Η υποχώρηση της Κομισιόν είναι η σημαντικότερη όλων, καθώς σε αντίθεση με εκείνες των αυτοκινητοβιομηχανιών και των πετρελαϊκών, είναι μια υποχώρηση θεσμικής φύσης που αναβάλλει, αν όχι ακυρώνει στόχους θεμελιώδους προστασίας του περιβάλλοντος. Και τα αίτια σχετίζονται και πάλι με το οικονομικό κόστος των αυστηρών κανόνων. Αντιμέτωπη με το ενδεχόμενο παρατεταμένης κρίσης και του κινδύνου να καρπωθεί τη δυσφορία η Ακροδεξιά, η Κομισιόν έχει ήδη προτείνει προσωρινά απαλλαγή των αγροτών από την υποχρέωση για αγρανάπαυση που στόχευε στην προστασία του εδάφους και στη διασφάλιση βιοποικιλότητας.
Το SBTi διέγραψε 500 εταιρείες από τη λίστα όσων έχουν δεσμευθεί σε συγκεκριμένους στόχους για το περιβάλλον.
Η συγκεκριμένη υποχρέωση, που αφορά το 4% της αρόσιμης γης τους, αποτελούσε έως τώρα αναγκαία προϋπόθεση για να λάβουν όποιες επιδοτήσεις δικαιούνται από την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) της Ε.Ε. Τώρα τους δίνεται η ευκαιρία να παραβούν αυτή την υποχρέωση τουλάχιστον μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους χωρίς να χάσουν τη στήριξη της ΚΑΠ. Τους προσφέρει την εναλλακτική να καλλιεργήσουν στο 7% της αρόσιμης γης τους όσπρια που αποτελούν καλλιέργειες αζωτοδέσμευσης. Εξίσου σημαντική είναι η πρόταση της Κομισιόν για πλήρη εξαίρεση των μικρών αγροκτημάτων, όσων έχουν έκταση μικρότερη των 10 εκταρίων και τα οποία αντιπροσωπεύουν το 65% όσων δικαιούνται επιδοτήσεις από την ΚΑΠ. Σημειωτέον ότι στα τέλη του περασμένου έτους η Κομισιόν αναγκάστηκε να αποσύρει την πρότασή της για 50% μείωση της χρήσης εντομοκτόνων στη γεωργία, καθώς την καταψήφισε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Εν μέσω όλων αυτών των οπισθοχωρήσεων, ρεπορτάζ της εφημερίδας Financial Times αποκαλύπτει ότι το SBTi διαγράφει περίπου 500 εταιρείες από τη λίστα του. Το SBTi είναι οργάνωση – ομπρέλα μη κερδοσκοπικών οργανώσεων που ελέγχει τη συμμόρφωση όσων εταιρειών έχουν δεσμευτεί σε συγκεκριμένους στόχους για το περιβάλλον. Πρόκειται για τις τουλάχιστον 1.000 εταιρείες με συνολική κεφαλαιοποίηση 23 τρισ. δολ. που ανταποκρίθηκαν στην έκκληση των Ηνωμένων Εθνών στη σύνοδο για το κλίμα το 2021 στη Γλασκώβη. Δεσμεύθηκαν δηλαδή να θέσουν στόχο τις μηδενικές εκπομπές καυσαερίων, αλλά στα τέλη του 2023, μετά από προθεσμία δύο ετών, δεν είχαν πλησιάσει τους στόχους. Αναθεώρησαν, έτσι, τα σχέδιά τους και μοιραία διεγράφησαν από τη λίστα. Ανάμεσά τους οι Microsoft, Unilever και JBS, με τη Unilever ειδικότερα να διαμηνύει διά στόματος Ρεμπέκα Μάρμοτ, υπεύθυνης βιωσιμότητας στην εταιρεία, ότι «δυστυχώς η πραγματικότητα είναι πως ο μηδενισμός των ρύπων το 2039 θα είναι πολύ πιο δύσκολος για εμάς».
Η ζήτηση
Η ζήτησηΟ Μαρίν Τζάζα, διευθύνων σύμβουλος της μονάδας ηλεκτρικών οχημάτων της Ford, τονίζει πως «αυτό που είδαμε το 2021 και το 2022 ήταν μια προσωρινή εκτόξευση της αγοράς, καθώς η ζήτηση για τα ηλεκτροκίνητα οχήματα κυριολεκτικά είχε απογειωθεί». Προσθέτει πάντως ότι «ακόμη αυξάνεται κάπως, αλλά όχι όπως περιμέναμε τότε το 2021 και το 2022».
4 τρισ.
ήταν τα κέρδη της παγκόσμιας βιομηχανίας υδρογονανθράκων το 2022, σχεδόν τριπλάσια από τα περασμένα χρόνια.
Το κόστος
Σχολιάζοντας τις αντιδράσεις και τα αιτήματα των αγροτών αλλά και πολλών βιομηχανιών, ο Πέτερ Βις, σύμβουλος στο ίδρυμα Rud Pedersen Public Affairs στις Βρυξέλλες, τόνισε προσφάτως πως «η Κομισιόν κωφεύει στην εντεινόμενη ανησυχία για το απαγορευτικό κόστος της Πράσινης Συμφωνίας και αυτό δεν θα κάνει τους Ευρωπαίους να αγαπήσουν την Ε.Ε.».
100 δισ. δολ.
διέθεσαν το 2023 οι πέντε μεγαλύτερες πετρελαϊκές σε μερίσματα και επαναγορές μετοχών.
Ευκαιρίες
Ο Ελιοτ Ράντλι, υπεύθυνος τιμών για τα προϊόντα διύλισης στον όμιλο Argus Media, τόνισε πως «για τα διυλιστήρια που είναι το τελευταίο στάδιο επεξεργασίας και τις εταιρείες που είναι πρόθυμες να ρισκάρουν περισσότερο, η αγορά πληρώνει αναμφισβήτητα περισσότερα από ποτέ προκειμένου να εξασφαλίσει διυλισμένο αργό στην Ευρώπη».