Η εταιρική διακυβέρνηση συμβάλλει στη δραστηριοποίηση βιώσιμων και ανταγωνιστικών επιχειρήσεων και αποτελεί απαραίτητο συστατικό για την αξιοπιστία, σταθερότητα, διαφάνεια και ανταποδοτικότητα των αγορών. Γι’ αυτό και κάθε σχετική συζήτηση είναι πάντα επίκαιρη.
Η συζήτηση για την εταιρική διακυβέρνηση στην Ελλάδα παραμένει ζωντανή και πάντα ενδιαφέρουσα, περιστρεφόμενη ιδίως γύρω από τον νόμο 4706/2020, ο οποίος εισήγαγε ένα νέο μοντέλο εκτεταμένων και σύνθετων υποχρεώσεων και «έφερε τα πάνω κάτω» σε σχέση με ό,τι η αγορά εξελάμβανε μέχρι τότε ως ελάχιστο περιεχόμενο της έννοιας της εταιρικής διακυβέρνησης.
Κατά την πρώτη περίοδο εφαρμογής, που ήταν περίοδος αυτοαξιολόγησης, οι απόψεις των φορέων της αγοράς επικεντρώθηκαν, ιδίως, στην έλλειψη αναλογικότητας, στα κριτήρια ανεξαρτησίας, στον τρόπο επιβολής κυρώσεων, στη σχέση κόστους – οφέλους. Η ανταπόκριση, πάντως, είναι συνολικά θετική: οι εταιρείες έχουν, πλέον, συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις του νέου πλαισίου, ενώ όλη η αγορά αναγνωρίζει την ανάγκη της ουσιαστικής, πέραν της τυπικής, προσαρμογής.
Εμπεδώνεται, δηλαδή, συστηματικά η σημασία της εταιρικής διακυβέρνησης ως συνόλου αρχών που διέπει την άσκηση της διαχειριστικής εξουσίας στις επιχειρήσεις και διατρέχει την αλυσίδα αξίας τους, καθώς και η άμεση σύνδεσή της με την προσέλκυση επενδύσεων και την οικονομική ανάπτυξη και ευημερία. Το μεγαλύτερο βάρος το επόμενο χρονικό διάστημα προβλέπεται να πέσει σε συγκεκριμένες θεματικές, που προέρχονται από τις γενικότερες προκλήσεις στα θέματα εταιρικής διακυβέρνησης, διεθνώς:
Διοικητικό συμβούλιο
Ενώ μέχρι τώρα το βασικό ζητούμενο ήταν η σύνθεση και ο προσδιορισμός του ρόλου του διοικητικού συμβουλίου, πλέον το ζήτημα μετατοπίζεται στην αποτελεσματική λειτουργία του ως κυρίου εκφραστή επιχειρηματικών επιλογών και φορέα ανάληψης κινδύνων.
Στη δεύτερη φάση εφαρμογής του νόμου θα δούμε πώς ένα διοικητικό συμβούλιο, που ενεργεί μέσα στο πνεύμα του νόμου, επιλέγει τα μέσα εφαρμογής των στρατηγικών του, αξιοποιεί τις γνώσεις του, τις αρχές της πολυμορφίας και συμπερίληψης και της προστασίας των συμφερόντων των μετόχων και των ενδιαφερομένων μερών.
Κάθε μέλος του διοικητικού συμβουλίου αναμένεται να αναγνωρίσει τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες και, ανάλογα με την ιδιότητα και τα καθήκοντά του, να συμβάλει στην εξεύρεση της σωστής ισορροπίας και στη διαμόρφωση κουλτούρας εταιρικής διακυβέρνησης.
Αντίστοιχα και συμπληρωματικά θα φανούν η θέση και ο ρόλος των μετόχων και των stakeholders, πώς ασκούν δηλαδή τα δικαιώματα που τους παρέχονται, πώς και πόσο συχνά συμμετέχουν στις γενικές συνελεύσεις, πώς και πότε συμμετέχουν στον διάλογο, ποιες πιέσεις ασκούν για την επίτευξη αποδόσεων και αειφορίας.
Το Χρηματιστήριο
Ο ρόλος του Χρηματιστηρίου, επίσης, οφείλει να είναι και πιστεύεται ότι θα είναι αναβαθμισμένος. Οχι μόνο λόγω της θετικής συγκυρίας που αφορά την αγορά, με την αύξηση της κεφαλαιοποίησης, του τζίρου, των αποδόσεων, αλλά και επειδή λειτουργεί ως πύλη εισόδου των εταιρειών στη χρηματοδότηση, επιβεβαιώνοντας τη σημασία της εταιρικής διακυβέρνησης με τον πλέον χειροπιαστό τρόπο. Πρωτοβουλίες και εναλλακτικές προτάσεις στα θέματα εισαγωγής και λειτουργίας της αγοράς έχουν ήδη δρομολογηθεί.
Ενας άλλος πυλώνας που θα εξακολουθεί να μας απασχολεί και την επόμενη μέρα είναι αυτός της βιωσιμότητας, μέσω της αξιοποίησης του πλέγματος των παραγόντων για το περιβάλλον, την κοινωνία και τη διακυβέρνηση (ESG), έστω και αν εμφανίζονται μεμονωμένες πιέσεις ενάντια στην ατζέντα ESG (κυρίως στις ΗΠΑ). Στο πλαίσιο της απαίτησης για ισότητα και συμπερίληψη, οι πολιτικές για τον χώρο εργασίας και τη διαχείριση του ανθρώπινου κεφαλαίου θα χρειαστεί να επαναπροσδιοριστούν.
Ειδικά το κίνημα «Say on Climate» αναμένεται να δημιουργήσει μεγαλύτερη ζήτηση για δεξιότητες ESG στα διοικητικά συμβούλια και στην οργανωτική δομή των εταιρειών.
Από το πλήθος των νομοθετικών πρωτοβουλιών που θα τεθούν σε εφαρμογή το επόμενο χρονικό διάστημα, οι οδηγίες για τις αναφορές εταιρικής αειφορίας (CSRD) και για τη δέουσα επιμέλεια (CDDD) είναι οι πιο κρίσιμες.
Και με τις δύο οδηγίες θα τεθούν ζητήματα νομικά, οικονομικά και κοινωνικά, σε σχέση με τη δημοσιοποίηση ουσιωδών μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών, καθώς και με τους κινδύνους και την αστική ευθύνη αναφορικά με το περιβάλλον και τα ανθρώπινα δικαιώματα, σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα και την αλυσίδα αξίας.
Ο τρόπος αντιμετώπισης των θεμάτων αυτών από κάθε εταιρεία θα καθορίσει τη βιωσιμότητα και την ανταγωνιστικότητά της. Η εφαρμογή στην πράξη και η εποπτεία θα είναι πρόκληση για όλους μας.
Τέλος, στη συζήτηση για την εταιρική διακυβέρνηση θα μπουν και οι επικαιροποιημένες αρχές του ΟΟΣΑ, οι οποίες περιλαμβάνουν πολλές νέες συστάσεις για την προώθηση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση και την προστασία των επενδυτών, μέσω της ενίσχυσης της βιώσιμης εταιρικής διακυβέρνησης.
Τέσσερα σχεδόν χρόνια μετά την ψήφιση του νόμου και τρία μετά την έναρξη εφαρμογής του, εξετάζουμε την αντίληψη που έχει διαμορφωθεί ως προς τον σκοπό, τις απαιτήσεις, το αποτύπωμά του, ώστε να βγάλουμε συμπεράσματα και να υποβάλουμε προτάσεις βελτίωσης, όπου απαιτείται, στο πλαίσιο της σύνταξης της έκθεσης για την πορεία του νόμου, που ο ίδιος προβλέπει. Στο μεταξύ παραμένουμε συνεπείς στη δέσμευσή μας για την άσκηση προληπτικής εποπτείας μέσω συνεχούς ενημέρωσης και συνδρομής, και για τη διαμόρφωση μιας διαφανούς, βιώσιμης και ανθεκτικής αγοράς.
*Η κ. Νατάσα Στάμου είναι αντιπρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς.