Τα πρόσφατα στοιχεία για τον πληθωρισμό στις ΗΠΑ –3,5%, αύξηση για τρίτο συνεχόμενο μήνα– δείχνουν ότι το τελευταίο μίλι αποκλιμάκωσής του, όχι μόνο θα είναι δύσκολο, αλλά θα διαρκέσει περισσότερο από ό,τι περιμέναμε. Περιπλέκει δε επίσης αυτό που μπορούν να κάνουν άλλες κεντρικές τράπεζες, όπως η ΕΚΤ, με τρία συνεχόμενα τρίμηνα μηδενικής ανάπτυξης.
Ο οικονομικός κόσμος μπορεί να βρίσκεται ακόμη σε ένα «οροπέδιο της παγκοσμιοποίησης» –ή ακόμη και σε μια μικρή υποχώρησή της–, αλλά δεν έχει σημαντικά αποσυνδεθεί. Κατακερματίζεται, αλλά ακόμη δεν χωρίζεται από «τραμπικούς τοίχους».
Σε γενικές γραμμές, το παράδειγμα των ΗΠΑ μπορεί να αποδείξει ότι εάν μια κυβέρνηση χωρίς δημοσιονομική συνείδηση «τρέχει» ελλείμματα με πραγματική απόδοση του εκδοθέντος χρέους υψηλότερη από τον ρυθμό ανάπτυξης, τότε η νομισματική πολιτική, που δεν μπορεί να ελέγξει τη νομισματική βάση, δεν είναι επίσης σε θέση να ελέγξει αποτελεσματικά τον πληθωρισμό. Και η Fed, σε ένα τέτοιο πλαίσιο, κινδυνεύει να στείλει ξανά λάθος μήνυμα στις αγορές, όπως το περασμένο φθινόπωρο που υπονόησε ότι το 2024 θα είναι έτος πολλών περικοπών επιτοκίων.
Τι μαθήματα μπορούμε να λάβουμε γι’ αυτό το ταξίδι, από διψήφιο ρυθμό αύξησης των τιμών, πίσω σε πληθωρισμό κοντά στο 3%, αν και με ένα δύσκολο και αβέβαιο τελευταίο μίλι, σε έναν αβέβαιο κόσμο;
1. «Δεν τελείωσε, μέχρι να τελειώσει» (it’s not over, until it’s over)! Και δεδομένου ότι οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να ισορροπήσουν τώρα μεταξύ της χαμένης παραγωγής (lost output) και του στόχου πληθωρισμού 2% (σε μέσο διάστημα), η συνταγή είναι «καλύτερα ασφαλής παρά μετανιωμένος» (better safe than sorry), δηλαδή να μη χαθεί αυτή η ισορροπία, όπως έγινε για τη Fed το 2021.
2. Η αγορά εργασίας μπορεί να συνεχίσει να είναι σφιχτή, ακόμη και με επιτόκια 5,5%!
3. Το υψηλό μπορεί να μην είναι αρκετά υψηλό ή το υψηλό δεν σημαίνει πραγματικά υψηλό! Χρηματοοικονομικοί δείκτες σύσφιγξης δείχνουν ότι το 5,2%-5,5% δεν αρκεί προσώρας για να σφίξει αποτελεσματικά την οικονομία των ΗΠΑ, καθώς υπάρχουν μεγάλη ρευστότητα και εξαιρετικά διευκολυντικές χρηματοοικονομικές συνθήκες. Τουλάχιστον μέχρι τώρα.
4. Αυξήσεις των τιμών των εμπορευμάτων, δημογραφικά στοιχεία, διάσπαση αποτελεσματικών αλυσίδων εφοδιασμού, δαπάνες που απαιτούνται για την κλιματική αλλαγή και την άμυνα, η αύξηση της ζήτησης από την Ασία και η διευρυμένη μεσαία τάξη της, που δαπανά ισχυρά, φέρνουν το r* σίγουρα σε υψηλότερα επίπεδα από πριν (οι αγορές λένε 3,7%, η Fed 2,6%). Ενα πράγμα είναι σίγουρο: αν ο πληθωρισμός τελικά καθίσει γύρω στο 2+%, για τους προαναφερθέντες ιστορικούς – διαρθρωτικούς λόγους, θα πρέπει να δούμε ένα r* ισορροπίας πληθωρισμού και απασχόλησης πολύ πάνω από 2%, πιθανώς ένα ονομαστικό επιτόκιο r* άνω του 3%.
5. Για να είναι αποτελεσματική, η νομισματική πολιτική θα πρέπει να υποστηριχθεί με μια παθητική, συσταλτική δημοσιονομική πολιτική. Σημαίνει εφεξής λιγότερα δημοσιονομικά χρήματα σε λαϊκιστικούς καιρούς. Είναι αυτό εφικτό;
6. «Το υψηλό επιτόκιο μπορεί να μην είναι αρκετά υψηλό». Υπάρχει αυξανόμενος ρόλος των μη τραπεζικών δανειστών στις ιδιωτικές πιστωτικές αγορές, με αποτέλεσμα η αύξηση των επιτοκίων να μην περιορίζει επαρκώς την οικονομική δραστηριότητα.
7. Οι αποκλίνουσες προοπτικές σε ΗΠΑ – Ε.Ε. απαιτούν διαφοροποιημένη βαθμονόμηση της νομισματικής πολιτικής. Τι γίνεται αν οι διαφορές συνεχίσουν να αποκλίνουν; (ανάπτυξη, επίπεδα επιτοκίων, πληθωρισμός;).
*Ο κ. Θεόδωρος Πελαγίδης είναι υποδιοικητής της ΤτΕ, καθηγητής οικονομικής ανάλυσης στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και πρώην υπουργός Οικονομικών στην υπηρεσιακή κυβέρνηση.