H Kίνα εφαρμόζει με ιδιαίτερη σκληρότητα στους οφειλέτες ένα ιδιότυπο «σύστημα κοινωνικής πίστης», που ανακοινώθηκε για πρώτη φορά το 2014 και αποτελεί «συστατικό μέρος του σοσιαλιστικού συστήματος οικονομίας της αγοράς», «μαυρίζοντας» μεταξύ άλλων τους απρόσεκτους οδηγούς, εκείνους που διασπείρουν ψευδείς ειδήσεις, αλλά και εταιρείες που φοροδιαφεύγουν ή συγκεντρώνουν παράνομα κεφάλαια. Σε αυτό το πλαίσιο, το Πεκίνο τιμωρεί τους πολίτες που έχουν χρέη, στερώντας τους σημαντικές ελευθερίες.
Η Κιν Χουανγκσένγκ φανταζόταν μια καλύτερη ζωή στην πόλη όταν έφυγε από το χωριό της για να γίνει εργάτρια σε εργοστάσιο στα 16 της. Σχεδόν τρεις δεκαετίες μετά έχει 40.000 δολάρια προσωπικό χρέος και βασικό μισθό 400 δολαρίων τον μήνα. Οι εισπράκτορες χρεών την κυνηγούν και την εμποδίζουν μεταξύ άλλων να αγοράσει εισιτήρια στον σιδηρόδρομο υψηλής ταχύτητας. Ολο και περισσότεροι Κινέζοι όπως η ίδια βαρύνονται πλέον όχι μόνο από τα χρέη τους, αλλά και από ένα σύστημα που τους αποκλείει, δεσμεύοντας τους μισθούς τους, μπλοκάροντας τις θέσεις εργασίας στο δημόσιο και μειώνοντάς τους την πρόσβαση σε τρένα υψηλής ταχύτητας και αεροπορικά ταξίδια. Σε πολλούς απαγορεύονται τα ακριβά ασφαλιστήρια συμβόλαια, ακόμη και οι διακοπές και η διαμονή σε καλά ξενοδοχεία. Οι Αρχές μπορούν ακόμη και να τους συλλάβουν αν δεν συμμορφωθούν, αν και επισήμως η κυβέρνηση έχει πει ότι στοχεύει μόνο σε όσους έχουν τη δυνατότητα να αποπληρώσουν τα χρέη τους, αλλά αρνούνται να το κάνουν.
Ο αριθμός των ατόμων στη –δημόσια διαθέσιμη– «μαύρη λίστα» παραβατικότητας έχει αυξηθεί κατά σχεδόν 50% από το τέλος του 2019, σε 8,3 εκατ. σήμερα. Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, η Κίνα δεν επιτρέπει στους περισσότερους πολίτες της να κηρύξουν πτώχευση ώστε να διαγράψουν επισφαλή χρέη και να συνεχίσουν τη ζωή τους. Το χρέος των νοικοκυριών έχει αυξηθεί κατά 50% την τελευταία πενταετία, σε περίπου 11 τρισ. δολάρια σήμερα. Αν και αυτός ο αριθμός είναι μικρότερος από τα 17,5 τρισ. δολάρια που οφείλουν οι Αμερικανοί, είναι ένα τεράστιο ποσό σε μια χώρα όπου οι άνθρωποι κερδίζουν πολύ λιγότερα. Καθώς οι τιμές των κατοικιών πέφτουν, ο αποπληθωρισμός κινδυνεύει να παγιωθεί και η ανεργία αποτελεί επίμονη πρόκληση, οι Κινέζοι ηγέτες επιθυμούν να κάνουν τους ανθρώπους να ξοδεύουν περισσότερα. Με τόσο πολλούς Κινέζους καταναλωτές υπό οικονομική πίεση, όμως, δυτικές εταιρείες, όπως οι Apple, Estée Lauder και General Motors, ανέφεραν χαμηλότερες πωλήσεις στην Κίνα.
Ο αριθμός των ατόμων στη –δημόσια διαθέσιμη– «μαύρη λίστα» παραβατικότητας έχει αυξηθεί κατά σχεδόν 50% από το τέλος του 2019, σε 8,3 εκατ. σήμερα.
Η μακρά στεγαστική άνθηση της Κίνας ήταν σημαντική αιτία αύξησης των προσωπικών χρεών, καθώς πολλοί αγοραστές ανέλαβαν μεταξύ άλλων επιπλέον χρέη για να αγοράσουν περισσότερα ακίνητα για επενδυτικούς σκοπούς που δεν τελεσφόρησαν. Τώρα που η φούσκα «έσκασε» και οι τιμές πέφτουν, έχουν χρέη που δεν μπορούν να διαχειριστούν. Ο αριθμός των κατασχεμένων κατοικιών προς πώληση αυξήθηκε κατά 43% το 2023 σε περίπου 400.000 ακίνητα, σύμφωνα με την εταιρεία ερευνών China Index Academy.
Τα μεγάλα προσωπικά χρέη αποτελούν πρόβλημα για την ηγεσία της Κίνας. «Η έκρηξη του χρέους των νοικοκυριών τείνει να οδηγεί σε άσχημα μακροοικονομικά αποτελέσματα, ακόμη και χωρίς οικονομική κρίση», λέει ο Αμίρ Σούφι, οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου. Η Κίνα προσπάθησε για χρόνια να αυξήσει τις προσωπικές δαπάνες για να διευκολύνει την παραδοσιακή εξάρτηση της οικονομίας της από τις υποδομές και την ανάπτυξη ακινήτων. Οι τράπεζές της εξέδιδαν εκατ. νέες πιστωτικές κάρτες κάθε χρόνο, με τα ανεξόφλητα υπόλοιπα να αυξάνονται κατά 50% μεταξύ 2018 και 2023 σε πολύ πάνω από 1 τρισ. δολάρια, ενώ ιδιωτικές εφαρμογές τεχνολογίας, όπως το Alipay και το WeChat, άρχισαν επίσης να βοηθούν τους καταναλωτές να εξασφαλίσουν δάνεια.
Αλλά όταν τα χρέη δεν πληρώνονται, το εισόδημα ενός ατόμου μπορεί να κατασχεθεί από το κράτος για να καλύψει τις υποχρεώσεις του, αφήνοντας τους οφειλέτες με ένα μικρό επίδομα για να ζουν. Στο μεταξύ αναπτύχθηκε μια μαύρη αγορά που εξυπηρετεί τους ανθρώπους στη «λίστα». Οι Αρχές της Σαγκάης κατέστρεψαν ένα κύκλωμα από μεσάζοντες που έκαναν κράτηση σε τρένα υψηλής ταχύτητας για λογαριασμό οφειλετών. Το τρέχον σύστημα δίνει προτεραιότητα στην προστασία των πιστωτών –συχνά ισχυρών, κρατικών ιδρυμάτων– εις βάρος των ατόμων.
Οι μελετητές που ασχολούνται με το θέμα λένε ότι η Κίνα χρειάζεται επειγόντως ένα εθνικό σύστημα προσωπικής πτώχευσης για να πετύχει τον στόχο του ηγέτη Σι Τζινπίνγκ να κάνει τη χώρα πιο δίκαιη, αναγκάζοντας τους πιστωτές και τους οφειλέτες να μοιράζονται το κόστος των δανείων. Οι αντίθετες φωνές πιστεύουν ότι ένα τέτοιο σύστημα θα ενθάρρυνε περισσότερους ανθρώπους να αποφύγουν τα χρέη τους.