Με φόντο τη σήραγγα της Οθρυος, το σημαντικότερο τεχνικό έργο του Ε65, πραγματοποιήθηκαν χθες τα εγκαίνια δύο τμημάτων του δρόμου, με τα οποία δημιουργείται ένας ενιαίος αυτοκινητόδρομος 136 χλμ. από τη Λαμία έως την Καλαμπάκα. «Είναι μια σημαντική ημέρα για τη Στερεά Ελλάδα, τη Θεσσαλία, τη Δυτική Μακεδονία και την Ηπειρο. Γνωρίζουμε όλοι πόσο σημαντικός είναι αυτός ο δρόμος, ένα όνειρο δεκαετιών», ανέφερε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, υπενθυμίζοντας ότι το έργο «πέρασε από 40 κύματα». Εκτίμησε δε ότι το τελευταίο τμήμα του οδικού άξονα, από Καλαμπάκα έως Εγνατία (μήκους 46 χλμ.), θα παραδοθεί μέσα στην επόμενη διετία, δηλαδή το 2026.
Τόσο ο πρωθυπουργός όσο και ο υπουργός Υποδομών Χρήστος Σταϊκούρας τόνισαν τη σημασία της κοινοτικής στήριξης για την ολοκλήρωση του έργου, το οποίο έχει την εξής χρηματοδοτική (και διαχειριστική) ιδιαιτερότητα: Το κεντρικό τμήμα, από Ξινάδα έως Τρίκαλα, κατασκευάστηκε στο πλαίσιο της σύμβασης παραχώρησης με την Κεντρική Οδό, συγχρηματοδοτούμενο από την Ε.Ε. Το νότιο τμήμα κατασκευάστηκε ως δημόσιο έργο συγχρηματοδοτούμενο από το ΕΣΠΑ 2014-2020, ενώ το βόρειο τμήμα, από Τρίκαλα έως Εγνατία, χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης. Μάλιστα ο κ. Σταϊκούρας αναφέρθηκε και στους υπουργούς που συνετέλεσαν στην κατασκευή του έργου, ξεχωρίζοντας τον εμπνευστή του δρόμου, Γιώργο Σουφλιά, τον Χρήστο Σπίρτζη, επί των ημερών του οποίου ξεκίνησε το νότιο τμήμα, και τον Κώστα Αχ. Καραμανλή, επί των ημερών του οποίου ξεκίνησε το βόρειο.
Ανάλογη ήταν και η τοποθέτηση του προέδρου της ΤΕΡΝΑ (κατασκευάστρια και ιδιοκτήτρια της Κεντρικής Οδού) Γιώργου Περιστέρη, ο οποίος υπενθύμισε τις δύσκολες φάσεις από τις οποίες πέρασε το έργο. Υπήρξε όμως πιο αισιόδοξος από τον πρωθυπουργό ως προς την παράδοση του τελευταίου τμήματος του δρόμου. «Ελπίζουμε ότι του χρόνου θα ολοκληρωθεί ο δρόμος και θα συνδεθεί με την Εγνατία», ανέφερε.
Το τελευταίο τμήμα του οδικού άξονα, από Καλαμπάκα έως Εγνατία (μήκους 46 χλμ.), θα παραδοθεί μέσα στην επόμενη διετία.
Με την προσθήκη των τμημάτων που εγκαινιάστηκαν χθες, η διαδρομή Αθήνα – Καρδίτσα μειώνεται στις 2,5 ώρες και Αθήνα – Τρίκαλα στις 3 ώρες.
Το θετικό κλίμα που επικράτησε χθες στα εγκαίνια δύο τμημάτων του Ε65 δεν στάθηκε ικανό να επισκιάσει τα προβλήματα που εξακολουθούν να ταλαιπωρούν το πολύπαθο έργο. Το υπουργείο Υποδομών δεν έχει ολοκληρώσει τις απαλλοτριώσεις για το βόρειο τμήμα – δυόμισι χρόνια μετά την υπογραφή της σύμβασης για την κατασκευή του. Περαιτέρω, τα συστηματικά λάθη ή οι παραλείψεις του Δημοσίου εξακολουθούν να αποτελούν πηγή αιτημάτων αποζημίωσης, με την Κεντρική Οδό να διεκδικεί 6,6 εκατ. ευρώ ως διαφυγόντα έσοδα από το κεντρικό τμήμα λόγω της καθυστέρησης στην ολοκλήρωση του νότιου και να επιφυλάσσεται για την κατάθεση αιτημάτων αποζημίωσης για το βόρειο. Σε κάθε περίπτωση, τα χθεσινά εγκαίνια σηματοδοτούν και την έναρξη της περιόδου λειτουργίας του δρόμου μέσω ενός σύνθετου σχήματος, που διαμορφώθηκε προ δεκαετίας για τη διάσωση του έργου.
Ο Ε65 δημοπρατήθηκε και συμβασιοποιήθηκε το 2008 ως ενιαίο έργο. Εξαρχής αντιμετώπισε ζητήματα – χαρακτηριστικό είναι ότι οι περιβαλλοντικοί όροι στη σύνδεσή του με την Εγνατία ακυρώθηκαν έπειτα από προσφυγή στο ΣτΕ και έπρεπε να τροποποιηθούν, καθώς το έργο είχε σχεδιαστεί να διέρχεται μέσα από τον βιότοπο της καφέ αρκούδας. Ακολούθησαν τα οικονομικά προβλήματα και το έργο σταμάτησε, ημιτελές το 2011. Το 2013, με την αναθεώρηση των συμβάσεων παραχώρησης, αποφασίστηκε να προχωρήσει μόνο το κεντρικό τμήμα (Ξινιάδα – Τρίκαλα) και τα υπόλοιπα δύο (Λαμία – Ξινιάδα και Τρίκαλα – Εγνατία) να χαρακτηριστούν «αναβαλλόμενα». Κατόπιν το Δημόσιο αποφάσισε την κατασκευή τους αρκετά χρόνια αργότερα, έπειτα από τρικυμιώδεις διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή: το 2018 για το νότιο τμήμα και το 2021 για το βόρειο.
Το κεντρικό τμήμα του Ε65 παραδόθηκε το 2017 και το κόστος του για το Δημόσιο προσέγγισε το εξωφρενικό ποσό τού ενός δισ. ευρώ. Κι αυτό γιατί η αρχική χρηματοδοτική συμβολή του Δημοσίου στο έργο ήταν 500 εκατ. ευρώ και η πρόσθετη 215 εκατ. ευρώ. Επιπλέον το Δημόσιο κατέβαλε 115 εκατ. ευρώ αποζημιώσεις στον παραχωρησιούχο (Κεντρική Οδός, ιδιοκτησία της ΤΕΡΝΑ) και 111 εκατ. ευρώ στον κατασκευαστή (επίσης ΤΕΡΝΑ), συν έξοδα απαλλοτριώσεων, αρχαιολογικών εργασιών κ.λπ. Δυστυχώς ο χορός των αποζημιώσεων δεν τελείωσε εκεί. Πριν από ένα έτος αποκαλύφθηκε ότι το Δημόσιο θα πρέπει να καταβάλει περίπου 80 εκατ. ευρώ για την αλλαγή χάραξης του δρόμου στο νότιο τμήμα (σε μήκος 300 μέτρων). Μια αλλαγή που έγινε για να παρακαμφθεί μέσω γέφυρας μια σήραγγα του ΟΣΕ. Επίσης, η Κεντρική Οδός έχει καταθέσει ακόμη ένα αίτημα αποζημίωσης ύψους 6,6 εκατ. ευρώ για διαφυγόντα έσοδα από τα διόδια. Το αίτημα αφορά τα επιπλέον έσοδα που θα είχε ο παραχωρησιούχος από το μεσαίο, «τυφλό», τμήμα αν είχε παραδοθεί εγκαίρως το νότιο τμήμα.
Οι εκκρεμότητες με τις απαλλοτριώσεις
Η ιστορία θα επαναληφθεί στο βόρειο τμήμα. Οπως ανέφερε χθες ο πρόεδρος της ΤΕΡΝΑ, η εταιρεία αναγκάζεται να μισθώσει ή να αποκτήσει η ίδια την απαιτούμενη γη για να προχωρήσει το έργο, καθώς οι απαλλοτριώσεις δεν έχουν ολοκληρωθεί. Ο δε διευθυντής του έργου, Θοδ. Τάγκας, ανέφερε ότι τα κομμάτια γης που εκκρεμούν είναι σημαντικά και επηρεάζουν την πορεία του έργου. Σύμφωνα με πληροφορίες, η Κεντρική Οδός επιφυλάσσεται να καταθέσει και νέα αιτήματα αποζημίωσης περί των προαναφερθέντων.
Πόσες είναι οι απαλλοτριώσεις που εκκρεμούν; Η «Κ» απευθύνθηκε τόσο στον κατασκευαστή (ΤΕΡΝΑ) και τον παραχωρησιούχο (Κεντρική Οδός), όσο και στο υπουργείο Υποδομών, ωστόσο κανείς δεν επιθυμεί να απαντήσει. Ερωτώμενος από την «Κ», ο υφυπουργός Υποδομών Νίκος Ταχιάος υποστηρίζει ότι οι απαλλοτριώσεις δεν επηρεάζουν την πορεία του έργου και πως οι καθυστερήσεις οφείλονται σε τεχνικές δυσκολίες. Αυτή η απάντηση, ωστόσο, δεν εξηγεί επαρκώς γιατί το βόρειο τμήμα, που έπρεπε να παραδοθεί το καλοκαίρι του 2024, θα παραδοθεί το 2026, με αποτέλεσμα το Δημόσιο να συρθεί για ακόμη μια φορά στην καταβολή αποζημιώσεων.
Τα κομμάτια γης που εκκρεμούν στο βόρειο τμήμα είναι σημαντικά και επηρεάζουν την πορεία του έργου.
Η παράδοση του νότιου τμήματος του Ε65 σηματοδοτεί την έναρξη λειτουργίας ενός πρωτότυπου σχήματος. Το τμήμα ανήκει στο Δημόσιο, το οποίο έχει αναθέσει τη συντήρηση και λειτουργία του στην Κεντρική Οδό. Ολα τα έσοδα του τμήματος από τα διόδια θα κατατίθενται σε ειδικό, έντοκο λογαριασμό και στο τέλος της πενταετίας θα γίνει «λογαριασμός», δηλαδή θα υπολογίζονται τα έξοδα της Κεντρικής Οδού και αν περισσεύει υπόλοιπο θα αποδίδεται στο Δημόσιο. Η εκτίμηση της Κεντρικής Οδού είναι ότι τα έσοδα του νοτίου τμήματος θα είναι επαρκή για να καλύψουν τα κόστη λειτουργίας, καθώς ο Ε65 θα είναι ευθέως ανταγωνιστικός στην ΠΑΘΕ.
Το Δημόσιο, ωστόσο, ενδέχεται να επωφεληθεί και έμμεσα από τη λειτουργία του νότιου κομματιού. Κι αυτό γιατί το μεσαίο τμήμα (που δεν είναι δημόσιο αλλά είναι παραχωρημένο στην Κεντρική Οδό) επιδοτείται με 30-40 εκατ. ευρώ ετησίως (ονομάζεται «υποστήριξη λειτουργίας»), χρήματα που μετά τη συμφωνία του 2013 αφαιρούνται από τα έσοδα από τα διόδια που θα απέδιδε η Νέα Οδός στο Δημόσιο. Η αύξηση της κυκλοφορίας στο μεσαίο τμήμα (από 5.000 μέση ημερήσια κυκλοφορία σε 9.000-10.000) θα μειώσει τις ανάγκες λειτουργικής υποστήριξης.