Το εργατικό δυναμικό της Λατινικής Αμερικής αυξήθηκε σχεδόν 50% την τελευταία 20ετία πριν από την πανδημία, συμβάλλοντας στην τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης. Τώρα, όμως, μεταβάλλονται οι δημογραφικές τάσεις και ενδεχομένως να επηρεάσουν την όλη πορεία τα επόμενα χρόνια. Αναμένουμε ότι η ανάπτυξη στη Λατινική Αμερική θα είναι κατά μέσον όρο περίπου 2% ετησίως την προσεχή πενταετία, δηλαδή κάτω από τον ήδη χαμηλό ιστορικό μέσο όρο της.
Οι συγκεκριμένες προβλέψεις είναι επίσης πολύ πιο αδύναμες από τις αντίστοιχες για άλλες αναδυόμενες οικονομίες στην Ευρώπη και την Ασία, οι οποίες και αυτές αναμένεται να επιβραδυνθούν. Παρά ταύτα εξακολουθούν να αναπτύσσονται ετησίως κατά 3% και 6% αντιστοίχως. Αυτή η ασθενέστερη προοπτική εν μέρει δηλώνει τα χρόνια προβλήματα των υποτονικών επενδύσεων και της αργής αύξησης της παραγωγικότητας. Η πρόσθετη πρόκληση αυτή τη φορά είναι ότι τα δημογραφικά στοιχεία αλλάζουν και το εργατικό δυναμικό δεν θα αυξηθεί τόσο γρήγορα πλέον.
Η αύξηση του πληθυσμού θα συνεχίσει να επιβραδύνεται, υποχωρώντας από περίπου 1% σε ετήσια βάση την περίοδο 2000-2020 σε περίπου 0,6% τα επόμενα πέντε χρόνια. Βέβαια, ο διογκούμενος πληθυσμός δεν σημαίνει αυτόματα αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος, του πιο σχετικού μέτρου ευημερίας. Αν και μεγαλύτερος πληθυσμός ισοδυναμεί με μεγαλύτερο εργατικό δυναμικό και συνολικό προϊόν, σημαίνει επίσης μεγαλύτερο αριθμό ατόμων, μεταξύ των οποίων η παραγωγή μοιράζεται.
Ωστόσο, η οικονομική ανάπτυξη διά μέσου αυξημένου πληθυσμού συνδράμει, λόγου χάριν, με την ενίσχυση των εσόδων στην αποπληρωμή του ογκώδους χρέους. Το σημαντικότερο όλων είναι πως ο πληθυσμός της Λατινικής Αμερικής γηράσκει και η αναλογία του παραγωγικού πληθυσμού επί του συνολικού φθάνει στα υψηλότερα δυνατά επίπεδα. Και αυτό μεταφράζεται στο ότι το ποσοστό των εργαζομένων, που δυνητικά παράγουν έσοδα, θα παύσει να αυξάνεται. Πρόκειται για σοβαρή αλλαγή, διότι αυτό το τμήμα του πληθυσμού μέχρι σήμερα αυξανόταν, επιτρέποντας στο εργατικό δυναμικό να διογκώνεται 0,5% ετησίως από το 2000. Η διατήρηση της ατμομηχανής του εργατικού δυναμικού σε λειτουργία απαιτεί την τόνωση της συμμετοχής των ανθρώπων. Παράλληλα, το ποσοστό όσων αναζητούν εργασία βαίνει αυξανόμενο.
Η υλοποίηση αυτών των προβλέψεων σημαίνει ότι είναι καθοριστικής σημασίας η περαιτέρω ένταξη των γυναικών στην παραγωγή. Σήμερα έχουν περιορισμένη συμμετοχή, εάν συγκριθεί το δικό τους 52% για τις παραγωγικές ηλικίες με το 75% των ανδρών. Οι πολιτικές μπορούν να βοηθήσουν. Η επέκταση των προγραμμάτων παιδικής μέριμνας και η παροχή περισσότερων προγραμμάτων κατάρτισης για τις γυναίκες μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση της συμμετοχής τους, όπως έχουμε αναφέρει σε πρόσφατες εκθέσεις μας για τις λατινοαμερικανικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Βραζιλίας και του Μεξικού. Σε αυτή την κατεύθυνση της μεγαλύτερης συμμετοχής των γυναικών μπορεί να συντείνει: πρώτον, η διασφάλιση ότι η φορολογία των νοικοκυριών δεν τις αποθαρρύνει να εργαστούν, και, δεύτερον, η κατάργηση των ασύμμετρων επιδομάτων παιδικής μέριμνας και γονικής άδειας μεταξύ ανδρών και γυναικών, που τελικά αποθαρρύνουν την πρόσληψη γυναικών ή επηρεάζουν τις αμοιβές τους.
Επιπροσθέτως, οι χώρες μπορούν να αυξήσουν το εργατικό δυναμικό τους παρέχοντας ευκαιρίες επαγγελματικής κατάρτισης, αυξάνοντας την ηλικία συνταξιοδότησης, εξαλείφοντας τα αντικίνητρα για εργασία μετά τη σύνταξη και ακολουθώντας πολιτικές υπέρ της απασχόλησης ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας. Τέλος, εξίσου καίρια είναι και η αντιμετώπιση του εγκλήματος, διότι συνιστά σημαντικό παράγοντα πίσω από τις εκροές μεταναστών από ορισμένες περιοχές της Νότιας Αμερικής.
* O κ. Γκουστάβο Αντλερ καιo κ. Ροντρίγκο Βαλντές είναι στελέχη του Τμήματος Δυτικού Ημισφαιρίου του ΔΝΤ. Το άρθρο δημοσιεύεται στο ιστολόγιο του ΔΝΤ.