Το ναρκοπέδιο του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) καλούνται να περάσουν μεθαύριο Τρίτη η Cosco και ο Οργανισμός Λιμένος Πειραιά, προκειμένου να μπορέσουν να υλοποιήσουν επενδύσεις της τάξεως των 600 εκατ. ευρώ. Επενδύσεις υποχρεωτικές, που έχουν ψηφιστεί από τη Βουλή μαζί με τη σύμβαση παραχώρησης, αλλά και επιπλέον επενδύσεις, που συμφώνησε η Cosco με τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα κατά την επίσκεψή του στο Πεκίνο στις αρχές Ιουλίου του 2016.
Το ζήτημα της έγκρισης του επενδυτικού σχεδίου της Cosco αναμένεται εκτός απροόπτου να συζητηθεί στη συνεδρίαση του ΚΑΣ που θα γίνει την Τρίτη ή εφόσον αναβληθεί λόγω αντιδράσεων και του Δήμου Πειραιά που επίσης απειλείται με χαρακτηρισμούς μεγάλων εκτάσεών του ως αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, την ερχόμενη εβδομάδα. Και με βάση την εισήγηση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων αλλά και της απόφασης που έλαβε η Επιτροπή Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Λιμένων (ΕΣΑΛ) στα μέσα Φεβρουαρίου, γίνεται σαφές πως θα επιχειρηθεί να μπλοκαριστούν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο επενδύσεις της τάξεως των 300 εκατ. ευρώ τουλάχιστον.
Η Cosco, βασικός μέτοχος του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς αντιτάσσει πως τίποτα από όσα έχει περιλάβει στο master plan της, το επενδυτικό δηλαδή σχέδιό της, δεν επηρεάζει ούτε αρχαιολογικούς χώρους ούτε νεότερα μνημεία. Ομως, οι οιωνοί δεν είναι καθόλου καλοί.
Οι επαΐοντες διαβλέπουν στην «αυστηρότητα» –και για κάποιους αδόκιμη προσπάθεια διεύρυνσης των αρμοδιοτήτων– του ΚΑΣ προσωπικές και κομματικές ατζέντες και επιδιώξεις, ενώ ορισμένοι δεν διστάζουν να μιλήσουν ακόμα και για ανταγωνιστικά συμφέροντα που επιδιώκουν να βγάλουν εκτός αγοράς άλλους. Αν και αυτά τείνουν ίσως να περάσουν τη γραμμή της υπερβολής και δεν μπορεί να αποδίδονται τέτοιες προθέσεις στις υπηρεσίες του Δημοσίου, υπάρχουν πράγματι ενδείξεις για ομάδες και επιχειρήσεις που μπορεί να ωφεληθούν από τα «απαγορευτικά» στις επενδύσεις της Cosco και της μεταβολής του status quo στη ζώνη παραχώρησης του ΟΛΠ.
Οι αντιρρήσεις
Σε κάθε περίπτωση η «διαπάλη με το Κεφάλαιο» που μοιάζει να δίδει η κυβέρνηση και το υπουργείο Πολιτισμού, έστω και ακούσια, εμπεριέχει πολιτικά οφέλη και αποτρέπει το πολιτικό κόστος που συνεπάγεται η μεγέθυνση της Cosco στον Πειραιά.
Αυτό άλλωστε είναι εμφανές και στις αντιρρήσεις της Επιτροπής Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Λιμένων –απαρτίζεται από εκπροσώπους υπουργείων– που αντιτάχθηκε, μεταξύ άλλων, σε επενδύσεις οι οποίες αφορούν σε εμπορικά κέντρα, ξενοδοχεία και αποθηκευτικούς χώρους. Επενδύσεις που δυνητικά θίγουν μικρά και μεγαλύτερα συμφέροντα τρίτων.
Μάλιστα, στην περίπτωση των νέων αποθηκευτικών χώρων του ΟΛΠ, η ΕΣΑΛ δικαιολόγησε τις αντιρρήσεις της επικαλούμενη την προστασία της ανάπτυξης του Θριάσιου Εμπορευματικού Κέντρου που παραχωρείται σε ιδιώτες. Δηλαδή, το Δημόσιο έρχεται να παρέμβει υπέρ ενός ιδιώτη εις βάρος άλλου, σχολιάζουν στον ΟΛΠ, θυμίζοντας πως στη Δυτική Αττική εκτός από το Θριάσιο αναπτύσσονται αυτή την περίοδο περί τις 250.000 τετραγωνικά μέτρα νέων αποθηκών από διάφορες ιδιωτικές επιχειρήσεις. Ομως είναι στον ΟΛΠ και στην Cosco που τίθεται μπλόκο.
Το γεγονός πως η τρέχουσα περίοδος είναι προεκλογική και το κυβερνών κόμμα επιζητεί να ενισχύσει την απήχησή του στην ευρύτερη περιοχή του Πειραιά αναφέρεται επίσης ως ένας από τους λόγους του «νέου ανένδοτου» κατά της Cosco.
Από όλες σχεδόν τις επενδύσεις που θέλει να κάνει η Cosco, εκτιμάται πως θίγονται άμεσα ή έμμεσα πολλοί. Μεταξύ αυτών έμποροι του Πειραιά που δεν θέλουν εμπορικό κέντρο στον νέο σταθμό κρουαζιέρας, υπεργολάβοι ναυπηγοεπισκευαστές που δεν θέλουν να πάρει απευθείας δουλειές η Cosco, φορείς που θέλουν να αναπτύξουν ή να πουλήσουν ακίνητα για ξενοδοχεία και έτσι δεν θέλουν να γίνουν τα τέσσερα ξενοδοχεία του ΟΛΠ και εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον χώρο των logistics.
Το ΚΑΣ εμφανίζεται να προτίθεται όχι μόνο να θέσει σε ιδιότυπη ομηρία κάθε έργο, αλλά σκοπεύει και να απαγορεύσει ορισμένες υφιστάμενες δραστηριότητες. Ακόμα περισσότερο εμφανίζεται έτοιμο όχι μόνον να μπλοκάρει επενδύσεις αλλά και να ζητήσει την παύση λειτουργίας ή απομάκρυνση επιχειρήσεων που λειτουργούν σύννομα εδώ και τουλάχιστον έξι δεκαετίες στη ζώνη παραχώρησης του ΟΛΠ στη Σαλαμίνα, όπως αυτή συμπεριλήφθηκε στην ψηφισθείσα από τη Βουλή το 2016 σύμβαση παραχώρησης μεταξύ του ελληνικού Δημοσίου και της ΟΛΠ Α.Ε.
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων μάλιστα εγείρει ζητήματα ακόμα και για αμφιλεγόμενες περιπτώσεις που η ευρύτερη αρχαιολογική κοινότητα δεν επιβεβαιώνει εδώ και χρόνια –και ούτως ή άλλως δεν θίγονται από την επιχειρηματικότητα που έχει αναπτυχθεί στην περιοχή εδώ και περισσότερο από μισό αιώνα–, όπως η ύπαρξη τύμβου Σαλαμινομάχων στην Κυνόσουρα. Αντιθέτως, κάποιοι σχολιάζουν αυστηρά την πρωτοβουλία της Νομαρχίας Πειραιώς το 2006 να βάλει μπουλντόζες και να υψώσει σε τσιμεντένιο βάθρο ένα αμφιλεγόμενης αισθητικής μνημείο, παρά τις αντιρρήσεις των αρχαιολογικών υπηρεσιών.
Από τις επτά ναυπηγικές μονάδες που βρίσκονται εκεί, η εισηγμένη στο Χρηματιστήριο και έχουσα πλήθος ιδιωτών μετόχων «Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς» εισπράττει μισθώματα όπως και από τη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη Περάματος. Και αν και δεν επιτρέπεται η ανάπτυξη νέων μονάδων στην Κυνόσουρα, κάτι που δεν αμφισβητεί ο ΟΛΠ, οι υφιστάμενες έχουν κριθεί με σειρά αποφάσεων της δημόσιας διοίκησης ως νόμιμες και ορθώς αδειοδοτημένες. Εσχάτως, όμως, το υπουργείο Πολιτισμού αξιώνει να υποκαταστήσει το υπουργείο Περιβάλλοντος και Υποδομών και δεν εγκρίνει την ανανέωση των περιβαλλοντικών μελετών όπως επί δεκαετίες γινόταν, εμφανιζόμενο μάλιστα να προσπαθεί να πετύχει την απομάκρυνση των εγκαταστάσεων επιχειρήσεων στις οποίες απασχολούνται πολλές εκατοντάδες εργαζόμενοι. Και αν το πετύχει, θα θίξει τόσο τις επιχειρήσεις όσο και τα έσοδα του ΟΛΠ και δι’ αυτού και τους Ελληνες και ξένους μικρομετόχους.
Ολα αυτά που αντιμετωπίζει στον ΟΛΠ η Cosco δίνουν το χειρότερο δυνατό μήνυμα στις διεθνείς αγορές αναφορικά με τις δυσκολίες υλοποίησης οιουδήποτε επενδυτικού σχεδίου στη χώρα. Δεν είναι η μόνη περίπτωση, αλλά έρχεται να υπενθυμίσει πως λίγα έχει καταλάβει η κεντρική κυβέρνηση για την προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων.
Προβλέψεις για προστασία αρχαίων και νεότερων μνημείων
Προβλέψεις και διασφαλίσεις για την προστασία και την ανάδειξη αρχαιολογικών ευρημάτων και αρχαίων και νεότερων μνημείων περιλαμβάνει το master plan της Cosco, η οποία έχει ξεκαθαρίσει και αναμένεται να το επαναλάβει στη σχετική συνεδρίαση του ΚΑΣ πως για όλα τα έργα οι όροι και οι παρατηρήσεις του υπουργείου Πολιτισμού θα ληφθούν υπόψη κατά την εκπόνηση των οριστικών μελετών. Για παράδειγμα, στην περιοχή του έργου της επέκτασης επιβατικού λιμένα κρουαζιέρας συναντώνται τμήματα του Κονώνειου Τείχους και το λεγόμενο Ταφικό Μνημείο του Θεμιστοκλή. «Η προστασία και η ανάδειξή τους προβλέπονται στο πλαίσιο κατασκευής του εν λόγω έργου», ξεκαθαρίζει η Cosco.
Θυμίζει δε πως το υπ. Πολιτισμού έχει εγκρίνει (12.2.2013), έπειτα και από γνωμοδότηση του ΚΑΣ (30/4.11.2012), τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων με όρους βάσει των οποίων συντάχθηκε η προμελέτη «Ανάδειξη του Κονώνειου Τείχους και του Ταφικού Μνημείου του Θεμιστοκλή», που εγκρίθηκε με την υπουργική απόφαση (12.10.2018) και έπειτα από γνωμοδότηση του ΚΑΣ (27/17.7.2018). Δηλαδή, όλη η τρέχουσα φασαρία φαίνεται να είναι εκ του περισσού, σχολιάζουν οικονομικοί παρατηρητές. Το δε πεντάστερο ξενοδοχείο στο Πόρτο Λεόνε προβλέπεται σε ικανή απόσταση από το Κονώνειο Τείχος, η ανάδειξη του οποίου στον ευρύτερο περιβάλλοντα χώρο θα ληφθεί υπόψη από τον μελετητή.
Στις λεγόμενες πρόσθετες επενδύσεις, που αντιμάχονται οι υπηρεσίες του Δημοσίου και όχι μόνον, περιλαμβάνεται και η κατασκευή επιβατικού σταθμού κρουαζιέρας. Πρόκειται για την ανέγερση δύο κτιρίων, ενός ως χώρου υποδοχής και του άλλου ως εμπορικού κέντρου και χώρου αναψυχής. «Παρόμοια συγκροτήματα, κατά κανόνα μοντέρνας και συχνά επιδεικτικής αρχιτεκτονικής μορφολογίας, υπάρχουν σε σταθμούς κρουαζιέρας πολλών μεγάλων λιμανιών, όπως στη Βαρκελώνη, στη Μασσαλία, στο Σαουθάμπτον, στο Πόρτο και στη Λισσαβώνα, στη Στοκχόλμη, στο Μόντρεαλ, στο Μαϊάμι, στο Αμπου Ντάμπι, στο Χονγκ Κονγκ και στη Γιοκοχάμα», υπογραμμίζει η Cosco.
Η «Παγόδα»
Αλλο έργο που προκαλεί αντιδράσεις είναι αυτό στην «Παγόδα», ένα πρωτότυπο δημόσιο αρχιτεκτόνημα του μοντερνισμού που είχε ως αρχική λειτουργία την εξυπηρέτηση των μεταναστών που αναχωρούσαν με υπερωκεάνια για Αμερική και Αυστραλία. Με τον καιρό μετατράπηκε σε εκθεσιακό-συνεδριακό κέντρο, αλλά οι περιορισμένοι χώρου του είχαν ως αποτέλεσμα να εγκαταλειφθεί. Τι λέει τώρα η Cosco; «Η μετατροπή της σε ξενοδοχείο ίσως να σημαίνει και τη σωτηρία της και δεν θα αλλοιωθούν τα χαρακτηριστικά του κτιρίου. Είναι αυτονόητο ότι το αίτημα για αλλαγή χρήσης και όλες οι σχετικές μελέτες θα τεθούν προς έγκριση στις αρμόδιες υπηρεσίες του υπ. Πολιτισμού».
Προβλήματα αντιμετωπίζει και η μετατροπή των μεγάλων αποθηκών σε ξενοδοχεία 4 και 5 αστέρων που θεωρούνται νεότερα μνημεία. Η Cosco εξηγεί πως θέλει να προχωρήσει στην επισκευή, ενίσχυση και μετατροπή τους και ότι το αίτημα αλλαγής χρήσης και οι σχετικές μελέτες θα υποβληθούν ούτως ή άλλως προς έγκριση στις αρμόδιες υπηρεσίες του υπ. Πολιτισμού.
«Οσο καθυστερούμε, ο Πειραιάς χάνει έδαφος»
Τον Αύγουστο του 2016 έπειτα από διαγωνισμό και πολυετή καθυστέρηση ολοκληρώθηκε η μεταβίβαση του πλειοψηφικού πακέτου των μετοχών της ΟΛΠ Α.Ε. από το ΤΑΙΠΕΔ στην Cosco Shipping, έναν από τους μεγαλύτερους ναυτιλιακούς ομίλους του κόσμου. Η αγορά των μετοχών συνοδευόταν με την ανάληψη της υποχρέωσης ενός πακέτου επενδύσεων 294 εκατ. ευρώ που αφορούν το σύνολο των λιμενικών υπηρεσιών και στοχεύουν στην ολιστική ανάπτυξη του λιμένος.
Αθροιστικά οι επενδύσεις που εμπεριέχονται στο master plan του ΟΛΠ ανέρχονται στα 612 εκατ. ευρώ. Εξ αυτών εκείνες των 293,7 εκατ. που αφορούν τις λεγόμενες υποχρεωτικές επενδύσεις πρέπει να γίνουν έως το 2021 προκειμένου να μεταβιβαστεί στην Cosco και το υπόλοιπο 16% του μετοχικού κεφαλαίου του ΟΛΠ πέραν του 51% που αγόρασε το 2016. Γι’ αυτό το 16% έχουν κατατεθεί σε δεσμευμένο λογαριασμό (escrow) 88 εκατ. ευρώ που δεν μπορεί να εισπράξει το Δημόσιο πριν από τη μεταβίβαση του 16%. Αλλά για να γίνει αυτό πρέπει να ολοκληρωθούν οι υποχρεωτικές επενδύσεις. Εξ αυτών έχουν ήδη προχωρήσει, όχι χωρίς γραφειοκρατικά προβλήματα, δαπάνες 68 εκατ. που αφορούν την αγορά νέας μεγάλης πλωτής δεξαμενής, επισκευές στις σταθερές δεξαμενές, μηχανολογικό και άλλο εξοπλισμό, τον νέο προβλήτα πετρελαιοειδών και σε μελέτες. Η Cosco από τον Ιούλιο του 2016 έχει προσθέσει επιπλέον επενδύσεις 318 εκατ. που τις αντιμετωπίζει ως ενιαίο σχέδιο με τις δεσμευτικές και απαραίτητες όλες για την ανάπτυξη του ΟΛΠ.
Οι προκλήσεις
Oμως και οι πρόσθετες όπως και οι δεσμευτικές απαιτούν έγκριση αυτού του λεγόμενου master plan από την ΕΣΑΛ και από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Αυτό δεν συνέβη με την ΕΣΑΛ παρά μόνον για τις δεσμευτικές επενδύσεις –και αυτό υπό όρους– και δεν αναμένεται να συμβεί και με το ΚΑΣ.
Αλλά όπως αναφέρουν στην «Κ» κύκλοι του μάνατζμεντ της Cosco, «οι δεσμευτικές επενδύσεις δεν επαρκούν για να καλύψουν τις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες και απαιτήσεις της λιμενικής βιομηχανίας ώστε να ανταποκριθεί ο Πειραιάς στον έντονο διεθνή ανταγωνισμό».
«Για τον λόγο αυτό η διοίκηση του ΟΛΠ λειτουργώντας ως μακροχρόνιος και υπεύθυνος επενδυτής συμπεριέλαβε στο master plan του λιμένος πέραν των υποχρεωτικών, επιπλέον επενδύσεις ύψους 318 εκατ. ευρώ, οι οποίες είναι απολύτως απαραίτητες ώστε να μην απολέσει ο Πειραιάς την ελκυστικότητα και το συγκριτικό του πλεονέκτημα».
Οι ίδιες πηγές τονίζουν πως «δεν νοείται στις μέρες μας μεγάλο εμπορικό λιμάνι χωρίς σιδηροδρομική σύνδεση, αλλά και χωρίς σύγχρονες αποθήκες logistics. Δεν νοείται ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη χωρίς μεγάλες δεξαμενές, αλλά και υψηλού επιπέδου υπηρεσίες χωρίς καθυστερήσεις και υπερτιμολογήσεις. Δεν νοείται car terminal χωρίς κλειστές θέσεις στάθμευσης που θα συνδυάζονται με υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας. Δεν νοείται λιμάνι κρουαζιέρας και μάλιστα homeport χωρίς ένα σύγχρονο επιβατικό σταθμό με εμπορικές χρήσεις».
«Oσο καθυστερούμε, οι ανταγωνιστές μας θα ενισχύονται και ο Πειραιάς θα χάνει πολύτιμο χρόνο και έδαφος», αναφέρουν χαρακτηριστικά και διευκρινίζουν πως «από πλευράς ΟΛΠ δεν υπάρχει καθυστέρηση στην προβλεπόμενη διαδικασία» και ότι «υπεύθυνη για την έγκριση του master plan είναι η ΕΣΑΛ και κακώς αυτή παραπέμπει την έγκριση έργων στο ΚΑΣ».