Η Λιάνα Γούτα είναι από τις πρώτες γυναίκες μηχανικούς που εργάστηκαν στην ελληνική βιομηχανία πετρελαίου, με πολυετή εμπειρία σε θέσεις ευθύνης. Διευθύντρια Ενεργειακής Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων στη HELLENiQ ENERGY, μέλος στα διοικητικά συμβούλια του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Παραγωγών Καυσίμων (Fuels Europe & Concawe) και της ευρωπαϊκής Συμμαχίας eFuel Alliance για τα συνθετικά καύσιμα. Ξεκίνησε ως μία από τις πρώτες γυναίκες μηχανικούς στο διυλιστήριο της Θεσσαλονίκης και έπειτα από 30 χρόνια καριέρας σε ένα καθαρά ανδροκρατούμενο κλάδο βρίσκεται σήμερα στην κορυφή της ηγεσίας του συνδέσμου των εταιρειών παραγωγών καυσίμων της Ευρώπης (Fuels Europe & Concawe).
Οι εταιρείες-μέλη του κλάδου αναγνώρισαν τη συνεισφορά της στον σύνδεσμο ως εκπροσώπου της HELLENiQ ENERGY για περίπου μια δεκαετία και της εμπιστεύτηκαν την ηγεσία του σε μια κρίσιμη περίοδο, που τη χαρακτηρίζει η μεγάλη πρόκληση της ενεργειακής μετάβασης. Στη συνέντευξη που παραχώρησε στην «Κ» με αφορμή τη νέα θέση ευθύνης που ανέλαβε, η κ. Γούτα μιλάει για τις αρκετές προκλήσεις και εμπόδια που χρειάστηκε να αντιμετωπίσει στη μακρόχρονη καριέρα της ως γυναίκα σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο, αλλά και για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα ο κλάδος της διύλισης.
«Υπήρξαν φορές που ένιωθα ότι έπρεπε να ανοίξω τον δρόμο. Κι αυτό με έκανε να προσπαθώ περισσότερο, με επιμονή, αφοσίωση, σκληρή δουλειά, πάθος και ενέργεια», λέει κοιτώντας προς τα πίσω. Με το ίδιο πάθος και αφοσίωση που τη χαρακτηρίζει ξεκινάει τη θητεία της ως γενική διευθύντρια της Fuels Europe & Concawe. «Η μεγαλύτερη πρόκληση και προτεραιότητα για τον κλάδο αυτή τη στιγμή είναι να αναδείξει τον μεγάλο μετασχηματισμό που έχει δρομολογήσει και τον καθοριστικό ρόλο που μπορεί να έχει στην επίτευξη των στόχων της Ε.Ε. για σταδιακή μείωση των εκπομπών άνθρακα και κλιματική ουδετερότητα ως το 2050», τονίζει η κ. Γούτα. Μέχρι το 2050, σημειώνει, η παραγωγή καυσίμων χαμηλού έως και μηδενικού άνθρακα μπορεί να φτάσει τους 150 εκατ. τόνους ετησίως, με την εκτίμηση των συνολικών επενδύσεων να κυμαίνεται μεταξύ 400-650 δισ. ευρώ.
– Εχετε πραγματικά μια εντυπωσιακή πορεία ανέλιξης σε ένα καθαρά ανδροκρατούμενο χώρο. Πλέον βρίσκεστε στο τιμόνι της Fuels Europe & Concawe, στη θέση της γενικής διευθύντριας του συνδέσμου των εταιρειών παραγωγών καυσίμων της Ευρώπης. Πώς νιώθετε που είστε η πρώτη γυναίκα που αναλαμβάνει τα ηνία του ευρωπαϊκού τομέα διύλισης;
– Είναι αλήθεια ότι νιώθω εξαιρετική τιμή και χαρά που όλες οι εταιρείες-μέλη του κλάδου με εμπιστεύτηκαν να αναλάβω την ηγεσία του συνδέσμου των εταιρειών παραγωγής καυσίμων της Ευρώπης. Ειδικά σ’ αυτή την κρίσιμη περίοδο, είναι μεγάλη πρόκληση να ηγηθώ του συνδέσμου και να αναδείξω τις προτάσεις και το όραμα του κλάδου στην πορεία για την ενεργειακή μετάβαση.
Για περίπου 10 χρόνια εκπροσωπούσα τη HELLENiQ ENERGY στα διοικητικά όργανα του συνδέσμου, οπότε η επιλογή στο πρόσωπό μου αποτελεί –μεταξύ άλλων– και μια αναγνώριση αυτής της συνεισφοράς. Για πρώτη φορά, εξάλλου, η γενική διεύθυνση ανατίθεται σε εκπρόσωπο εταιρείας από τη ΝΑ Ευρώπη, γεγονός που υπογραμμίζει το ισχυρό οικονομικό και κοινωνικό αποτύπωμα των εταιρειών του κλάδου σε όλη την Ευρώπη, όπως η HELLENiQ ENERGY.
Σε ό,τι αφορά τη γυναικεία ηγεσία, στις Βρυξέλλες αλλά και γενικότερα στην Ευρώπη αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο η αξία της γυναικείας συμμετοχής σε θέσεις λήψης αποφάσεων, όχι μόνο ως ένδειξη ισότητας και δημοκρατίας, αλλά κυρίως ως απαραίτητη προϋπόθεση για καλύτερα αποτελέσματα σε εταιρείες, οργανισμούς, κυβερνήσεις. Αλλά και στον ευρωπαϊκό κλάδο διύλισης έχουν γίνει σημαντικά βήματα στην κατεύθυνση της ανάδειξης άξιων και ικανών γυναικών. Ομοίως και για τη HELLENiQ ENERGY, από την οποία προέρχομαι, αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα η ανάληψη θέσεων ευθύνης από όσο το δυνατόν περισσότερες γυναίκες, καθώς η αξιοποίησή τους μέσα από αντικειμενικές διαδικασίες και με κριτήριο τα προσόντα και την αξία τους δημιουργεί προστιθέμενη αξία για την ίδια την εταιρεία.
Ο κλάδος καλείται να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην επίτευξη του ευρωπαϊκού οράματος για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050.
– Ποια ήταν τα εμπόδια που συναντήσατε ως γυναίκα σε αυτή τη διαδρομή;
– Οι βιομηχανικοί κλάδοι –και ειδικά ο κλάδος διύλισης– ήταν πάντα από τους πιο ανδροκρατούμενους. Αν σκεφτείτε ότι μετράω ήδη περισσότερα από 30 χρόνια καριέρας, ξεκινώντας ως μία από τις πρώτες γυναίκες μηχανικούς στο διυλιστήριο της Θεσσαλονίκης, καταλαβαίνετε ότι χρειάστηκε να αντιμετωπίσω αρκετές προκλήσεις και ήμουν μέρος μεγάλων αλλαγών.
Υπήρξαν φορές που ένιωθα ότι «έπρεπε να ανοίξω τον δρόμο». Κι αυτό με έκανε να προσπαθώ περισσότερο, με επιμονή, αφοσίωση, σκληρή δουλειά, πάθος και ενέργεια. Θα έλεγα ότι το δυσκολότερο εμπόδιο είναι τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις ετών, που πολλές φορές δεν συνειδητοποιούμε πόσο επηρεάζουν αυτούς που αποφασίζουν εάν θα δώσουν την ευκαιρία σε μια γυναίκα, αλλά ακόμη και τις ίδιες τις γυναίκες αναφορικά με το πόσο υψηλούς στόχους θα θέσουν.
– Πόσο εύκολα πήρατε την απόφαση να εκπροσωπήσετε τον κλάδο των παραδοσιακών υγρών καυσίμων στην εποχή της ενεργειακής μετάβασης; Το κλίμα, στην Ευρώπη τουλάχιστον, είναι όχι απλώς αρνητικό, αλλά εχθρικό απέναντι στα συμβατικά καύσιμα.
– Στα 30 χρόνια της καριέρας μου στον κλάδο έχω δει να συμβαίνουν μεγάλες αλλαγές. Ωστόσο, η αλλαγή που ο κλάδος πρέπει να υλοποιήσει σήμερα συνιστά τη μεγαλύτερη πρόκληση στην ιστορία του. Ταυτόχρονα αποτελεί και την ευκαιρία για έναν μετασχηματισμό χωρίς προηγούμενο, καθώς καλείται να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην επίτευξη του ευρωπαϊκού οράματος για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050. Και οφείλει να είναι παρών, για να δώσει λύσεις εκεί που άλλες τεχνολογίες δεν μπορούν. Για όσους γινόμαστε μέρος αυτής της αλλαγής είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και συναρπαστικό, παρά το δύσκολο ή και κάποιες φορές εχθρικό, όπως λέτε, περιβάλλον.
Αλλωστε, ας μην ξεχνάμε ότι για να μετακινηθούμε με το αυτοκίνητό μας όσοι δεν έχουμε τη δυνατότητα αγοράς ενός καινούργιου ηλεκτρικού αυτοκινήτου, θα χρειαστούμε και υγρά καύσιμα. Το ίδιο και όταν θα πάμε για διακοπές με το πλοίο ή θα ταξιδέψουμε με το αεροπλάνο ή όταν θα αγοράσουμε ένα προϊόν που έχει παραχθεί σε μια άλλη ήπειρο.
Είναι χρήσιμο να κρατήσουμε κατά νου την καθοριστική συμβολή αυτού του καυσίμου στο σημερινό επίπεδο ζωής του δυτικού κόσμου και για όσο καιρό θα συνεχίσουμε να το χρειαζόμαστε. Παράλληλα, οφείλουμε να συζητήσουμε από κοινού – κυβερνήσεις, επιστήμονες, μηχανικοί, εκπρόσωποι της κοινωνίας. Να βρούμε με ποιον τρόπο και μέσα από ποια διαδικασία ο κλάδος αυτός, με ιστορία μεγαλύτερη από έναν αιώνα, θα απαντήσει και σε αυτή την πρόκληση, μετασχηματίζοντας την παραγωγή και τις πρώτες ύλες του, ώστε να μπορέσει να τροφοδοτήσει την οικονομία και την κοινωνία με καύσιμα χαμηλών και μηδενικών εκπομπών, από σήμερα και για τα επόμενα χρόνια.
Ο μετασχηματισμός αυτός δεν είναι σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Οι επενδύσεις έχουν ήδη αρχίσει να υλοποιούνται. Αν θέλουμε όλοι να συμβάλουμε στο να βρεθούν οι καλύτερες, οικονομικότερες και ταχύτερες λύσεις μείωσης των εκπομπών άνθρακα σε όφελος του Ευρωπαίου πολίτη, πρέπει να επιδιώξουμε συνέργειες που θα στηρίζονται σε λογική, τεχνική γνώση και επιστημονική επάρκεια.
Σε βιώσιμες πρώτες ύλες θα στηρίζεται η παραγωγή στα διυλιστήρια
– Πώς προχωράει ο ευρωπαϊκός κλάδος της διύλισης στην ενεργειακή μετάβαση;
– Ηδη από τη Συμφωνία του Παρισιού ξεκίνησε να χαράσσει και να υλοποιεί τη στρατηγική μετασχηματισμού του. Στόχος είναι να εξασφαλίσει για όλους την ομαλή μετάβαση σε μια οικονομία που θα βασίζεται σε ανανεώσιμα υγρά καύσιμα, χαμηλού έως και μηδενικού αποτυπώματος.
Σύμφωνα με τη στρατηγική του ευρωπαϊκού κλάδου, που έχει υιοθετήσει από την πρώτη στιγμή και η HELLENiQ ENERGY, το αργότερο μέχρι το 2050 κάθε λίτρο υγρού καυσίμου για τις μεταφορές θα μπορεί να είναι κλιματικά ουδέτερο, διασφαλίζοντας έτσι την απανθρακοποίηση των αεροπορικών, ναυτιλιακών, αλλά και μέρους των οδικών μεταφορών.
Κάτι τέτοιο θα απαιτήσει επενδύσεις της τάξης των 30-40 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος της δεκαετίας, για μια ετήσια παραγωγή προηγμένων βιοκαυσίμων και συνθετικών καυσίμων περίπου 30 εκατ. τόνων. Μέχρι το 2050 η παραγωγή των καυσίμων χαμηλού έως και μηδενικού άνθρακα μπορεί να φτάσει τους 150 εκατ. τόνους ετησίως, με την εκτίμηση των συνολικών επενδύσεων να κυμαίνεται μεταξύ 400 έως και 650 δισ. ευρώ.
Με τη συμβολή τεχνολογιών –όπως η δέσμευση, αποθήκευση και επαναχρησιμοποίηση άνθρακα (CCUS), ο ανανεώσιμος ηλεκτρισμός και το πράσινο υδρογόνο– ο τομέας των μεταφορών μπορεί να πετύχει την κλιματική ουδετερότητα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο στόχος είναι φιλόδοξος. Από την πλευρά μας, ο μετασχηματισμός έχει ξεκινήσει, με μεγάλες επενδύσεις για έργα καυσίμων χαμηλού άνθρακα και πράσινου υδρογόνου να έχουν ήδη δρομολογηθεί σε όλη την Ευρώπη. Ωστόσο, για την επιτυχία αυτού του μακρόπνοου πλάνου, χρειάζονται ευρείες συνέργειες, επενδυτική σταθερότητα και βεβαίως πολιτικό όραμα.
Ο ρόλος των ανανεώσιμων καυσίμων θα είναι κρίσιμος για «δύσκολους κλάδους», όπως οι αεροπορικές και ναυτιλιακές μεταφορές.
– Τα ανανεώσιμα καύσιμα, χαμηλού ή και μηδενικού ανθρακικού αποτυπώματος, όπως τα συνθετικά καύσιμα (eFuels), είναι μέρος της λύσης για την απανθρακοποίηση;
– Είναι και πρέπει να αποτελέσουν μέρος της λύσης και σημαντικό κρίκο στην πορεία προς την απανθρακοποίηση των μεταφορών και της βιομηχανίας. Οχι μόνο στους τομείς όπου, αυτή τη στιγμή, δεν υπάρχει εναλλακτική τεχνολογία πέρα από τα υγρά καύσιμα. Αλλά και στους τομείς όπου, συμπληρωματικά με άλλες τεχνολογίες, μπορούν να επισπεύσουν τη μείωση εκπομπών άνθρακα, προσφέροντας εναλλακτικές και οικονομικά προσιτές λύσεις για τον καταναλωτή.
Στο μέλλον τα ανανεώσιμα καύσιμα δεν θα παράγονται στα διυλιστήρια από αργό που εισάγουμε, αλλά από νέες βιώσιμες και, κατά κύριο λόγο, εγχώριες πρώτες ύλες, όπως βιώσιμη βιομάζα, απορρίμματα, αστικά απόβλητα, μη ανακυκλούμενο πλαστικό, πράσινο υδρογόνο, ακόμη και ανακυκλούμενο διοξείδιο του άνθρακα σε συνδυασμό με νερό και πράσινη ηλεκτρική ενέργεια.
Ο ρόλος αυτών των καυσίμων θα είναι κρίσιμος για την απανθρακοποίηση των «δύσκολων κλάδων», όπως οι αεροπορικές και ναυτιλιακές μεταφορές, αλλά και όλη η αλυσίδα αξίας της βιομηχανικής παραγωγής. Ο ρόλος τους δεν πρέπει να παραγνωρίζεται και για τις οδικές μεταφορές, όπου μπορούν να προσφέρουν συμπληρωματικές λύσεις άμεσης μείωσης εκπομπών στον στόλο των εκατομμυρίων οχημάτων που κινούνται σήμερα στους δρόμους, χωρίς δαπάνες για νέες υποδομές.
Στη φαρέτρα του κλάδου υπάρχουν ήδη διάφορες νέες τεχνολογίες παραγωγής ανανεώσιμων καυσίμων, σε διαφορετικά επίπεδα ωρίμανσης η καθεμιά, που πρέπει όλες να στηριχθούν για να αναπτυχθούν σε βιομηχανική κλίμακα. Το στοίχημα της κλιματικής ουδετερότητας είναι τόσο μεγάλο, που όλες οι τεχνολογίες οι οποίες συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών πρέπει να αξιοποιηθούν.
Οι προτεραιότητες
– Ποιες είναι οι προτεραιότητες που θα θέσετε στη θητεία σας;
– Η μεγαλύτερη πρόκληση και προτεραιότητα για τον κλάδο αυτή τη στιγμή είναι να αναδείξει τον μεγάλο μετασχηματισμό που έχει δρομολογήσει και τον καθοριστικό ρόλο που μπορεί να έχει στην επίτευξη των στόχων της Ε.Ε. για σταδιακή μείωση των εκπομπών άνθρακα και κλιματική ουδετερότητα έως το 2050. Προτεραιότητα και δική μου στην ηγεσία του συνδέσμου θα είναι να αναδείξουμε ότι ο κλάδος αλλάζει, εξελίσσεται, μετασχηματίζεται, ώστε να απαντήσει πειστικά στα κρίσιμα ζητούμενα για ασφαλή, βιώσιμη και οικονομικά προσιτή ενέργεια για όλους. Η υλοποίηση αυτού του μετασχηματισμού απαιτεί και το κατάλληλο νομοθετικό και επενδυτικό πλαίσιο, καθώς και μια ευρωπαϊκή στρατηγική για τα ανανεώσιμα υγρά καύσιμα, στο πρότυπο άλλων στρατηγικών που έχουν υιοθετηθεί για τομείς όπως η ηλεκτροκίνηση, το υδρογόνο, η αποθήκευση άνθρακα, οι κρίσιμες πρώτες ύλες. Παράλληλα, η διασφάλιση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής διύλισης και η ένταξή της στους βιομηχανικούς κλάδους στρατηγικής σημασίας για την Ε.Ε., αποτελούν επίσης προτεραιότητες.