Ολο και μετατίθεται χρονικά η ένταξη της χώρας μας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (QE) της ΕΚΤ την ίδια ώρα που εντείνεται η κριτική για τη σκοπιμότητα του προγράμματος αλλά και τους ενδεχόμενους νομικούς κινδύνους για την ΕΚΤ, προβληματισμοί που δεν ευνοούν την ένταξή μας σε αυτό.
Επιπλέον, οι συνεχείς καθυστερήσεις στην υλοποίηση του 3ου μνημονίου –αναφέρεται ενδεικτικά ότι η δεύτερη αξιολόγηση που παραμένει σε εκκρεμότητα έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί τον …Φεβρουάριο του 2016– θέτουν ζήτημα αξιοπιστίας, ενώ κάποιες χώρες υποστηρίζουν ότι η αδικαιολόγητα μεγάλη καθυστέρηση ουσιαστικά θέτει την Ελλάδα εκτός προγράμματος, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμα και σε αμφισβήτηση του waiver! Σημειώνεται ότι το waiver αποτελεί ένα ειδικό καθεστώς με το οποίο γίνονται δεκτά τα ελληνικά ομόλογα ως εγγυήσεις από την ΕΚΤ για τη χορήγηση ρευστότητας στις ελληνικές τράπεζες και προϋπόθεση για να ισχύει είναι η χώρα να βρίσκεται εντός προγράμματος χρηματοδότησης. Ενδεχόμενο «πάγωμα» του waiver θα αποτελούσε μια εξαιρετικά αρνητική εξέλιξη, τροφοδοτώντας νέο κύκλο αβεβαιότητας και ισχυρές πιέσεις στις τράπεζες και ευρύτερα την οικονομία.
Παράλληλα, σύμφωνα με τα πρακτικά της ΕΚΤ, κατά το πρόσφατο Δ.Σ. διατυπώθηκαν προβληματισμοί για ενδεχόμενους νομικούς κινδύνους από τις εκτεταμένες αγορές κρατικών ομολόγων. Εύλογη είναι η ανησυχία ότι η ελληνική περίπτωση μπορεί να προκαλέσει ακόμα μεγαλύτερες ανησυχίες στα μέλη της ΕΚΤ, δεδομένης της κακής προϊστορίας και περιορισμένης αξιοπιστίας της χώρας, καθυστερώντας την αγορά ελληνικών ομολόγων ακόμα και αν η χώρα εκπληρώσει τις τυπικές προϋποθέσεις.
Σημειώνεται ότι ακόμα και αν ολοκληρωθεί άμεσα η δεύτερη αξιολόγηση, κάτι εξαιρετικά αμφίβολο, η ένταξη στο QE δεν είναι αυτόματη, καθώς η ΕΚΤ δεν θεωρεί επαρκή τα βραχυπρόθεσμα μέτρα για το χρέος και απαιτεί πρόσθετες ενέργειες ώστε να πειστεί για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. Ωστόσο, είναι εξαιρετικά απίθανο να ενεργοποιηθούν άμεσα και τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για την ανακούφιση του χρέους, καθώς κάποιες χώρες εμφανίζονται κάθετα αντίθετες. Η ελπίδα είναι να παρουσιαστούν κάποια μέτρα, τα οποία θα ενεργοποιηθούν υπό προϋποθέσεις στο μέλλον και με τα οποία η ΕΚΤ να δώσει το «πράσινο φως» για την αγορά ελληνικών ομολόγων. Ολα αυτά καθιστούν πολύ δύσκολη την ένταξη της Ελλάδας στο QE πριν από το καλοκαίρι.
Οι εταίροι έχουν σοβαρές ευθύνες για την αντιμετώπιση του προβλήματος του ελληνικού χρέους, ενώ πλέον επηρεάζουν και οι πολιτικοί συσχετισμοί καθώς επίκεινται εκλογές σε αρκετές χώρες (Ολλανδία, Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία). Ωστόσο, οι ευθύνες της ελληνικής ηγεσίας για τις επιπτώσεις στην οικονομία από τις καθυστερήσεις στην υλοποίηση της συμφωνίας είναι τεράστιες. Σημειώνεται ότι η ένταξη στο QE είναι κομβικής σημασίας για τη λήξη της αβεβαιότητας και την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην εγχώρια οικονομία και τις τράπεζες, κάτι που η κυβέρνηση έχει επισημάνει πολλές φορές ως το κρίσιμο βήμα για την επιστροφή στην ανάκαμψη. Αν η κυβέρνηση είχε υλοποιήσει τη συμφωνία και το χρονοδιάγραμμα για το οποίο είχε δεσμευτεί και η δεύτερη αξιολόγηση είχε ολοκληρωθεί τον Φεβρουάριο του 2016, όπως προβλεπόταν τότε, αλλά αν είχε απαντηθεί και το ζήτημα του χρέους, οι αγορές ελληνικών ομολόγων από την ΕΚΤ θα μπορούσαν να έχουν ξεκινήσει από την περασμένη άνοιξη ενεργοποιώντας όλη αυτή την αλληλουχία θετικών αντιδράσεων. Ωστόσο, αυτό δεν έγινε και –με τη μία ή άλλη αφορμή– το τρίτο μνημόνιο καθυστερεί και οι αξιολογήσεις μετατίθενται από εβδομάδα σε εβδομάδα, από μήνα σε μήνα και από χρόνο σε χρόνο.
Σημειώνεται ότι το QE αποτέλεσε μια ιστορική, ριζοσπαστική, κίνηση της ΕΚΤ για την ενίσχυση της Eυρωζώνης και των πιο αδύναμων κρατών να αντιμετωπίσουν τις πιέσεις και ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2015. Από τότε η ΕΚΤ έχει αγοράσει κρατικά ομόλογα 1,3 τρισ. ευρώ, μεταξύ άλλων έχει κρατικά ομόλογα Ιταλίας ύψους 209 δισ. ευρώ, Ισπανίας 150 δισ., Πορτογαλίας 23 δισ. ευρώ αλλά και πολλών άλλων χωρών (Σλοβενίας, Σλοβακίας, Λετονίας, Μάλτας, Κύπρου, Εσθονίας κ.ά.). Η χώρα μας είναι το μόνο κράτος-μέλος της Ευρωζώνη που δεν συμμετέχει στο QE, καθώς όταν ενεργοποιείτο από την ΕΚΤ εδώ βιώναμε την περιβόητη διαπραγμάτευση που οδήγησε στο κλείσιμο των τραπεζών και τελικά στο τρίτο μνημόνιο.