Πριν από τέσσερα χρόνια υποχώρησε τόσο η στάθμη του νερού στον Ρήνο ώστε ο εμβληματικός ποταμός, που αποτελεί πυλώνα της οικονομίας στη Γερμανία αλλά και στην Ολλανδία και στην Ελβετία, έπαψε να είναι πλωτός σε όλα τα σημεία του. Η κατάσταση οδήγησε σε διακοπές στο πλωτό εμπόριο καυσίμων, πρώτων υλών και τροφίμων και σε ζημίες ύψους 5 δισ. ευρώ. Το φετινό καλοκαίρι όχι απλώς επαναλαμβάνεται το ίδιο καταστρεπτικό σκηνικό, αλλά γενικεύεται στη στάθμη των υδάτων ανά την Ευρώπη, απειλώντας με πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο στις οικονομίες της.
Η Γηραιά Ηπειρος αντιμετωπίζει μια ξηρασία που τείνει να στερέψει τα ποτάμια, να στεγνώσει τα κανάλια και να εξαντλήσει τα αποθέματα στις υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις της. Από τη Νορβηγία και την Ελβετία μέχρι τη Σερβία και τη Ρουμανία οι Αρχές ανησυχούν και σπεύδουν να λάβουν μέτρα, καθώς και από τον Ρήνο μέχρι τον Δούναβη και τον Πάδο τα ποτάμια στερεύουν. Αυτό σημαίνει πως η Ευρώπη κινδυνεύει να στερηθεί μια καίρια πηγή ενέργειας εν τω μέσω της ενεργειακής κρίσης, να χάσει τους πλωτούς διαύλους σημαντικού τμήματος του εμπορίου, συμπεριλαμβανομένης και της μεταφοράς των καυσίμων, και να δεχθεί πλήγμα ακόμη και σε εξειδικευμένους τομείς του τουρισμού της και της γαστρονομίας της. Ειρωνεία της τύχης ότι οι ποταμοί και τα κανάλια εμπεριέχονται στο σχέδιο της Ε.Ε. για στροφή στην πράσινη οικονομία αφού η μεταφορά των εμπορευμάτων μέσω ποταμών είναι λιγότερο ρυπογόνα.
Ο πιο ηχηρός κώδωνας κινδύνου ήρθε από τη Νορβηγία, όταν ανακοίνωσε πως η χώρα θα διακόπτει εφεξής τις εξαγωγές ενέργειας στην Ε.Ε.
Ο πιο ηχηρός κώδωνας κινδύνου ήρθε στην αρχή της εβδομάδας από τη Νορβηγία, όταν ο υπουργός Ενέργειας και Πετρελαίου, Τεργέ Οσλαντ, ανακοίνωσε πως τα αποθέματα νερού στις υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις της χώρας έχουν μειωθεί τόσο ώστε η χώρα θα διακόπτει εφεξής τις εξαγωγές ενέργειας στην Ε.Ε. όταν θα υποχωρούν τα νερά κάτω από ένα επίπεδο, προκειμένου να διασφαλίσει επάρκεια για την ηλεκτροδότηση των νοικοκυριών και των επιχειρήσεών της. Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, στη σκανδιναβική χώρα αυξήθηκε κατά 25% η εγχώρια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας επειδή περιορίζεται η χρήση ορυκτών καυσίμων και ενθαρρύνεται η στροφή στα ηλεκτροκίνητα οχήματα. Η Ευρώπη χάνει, έτσι, έναν σταθερό προμηθευτή της σε ενέργεια τη στιγμή ακριβώς που αναζητά εναλλακτικούς πόρους στην προσπάθειά της να υποκαταστήσει το μάλλον αναντικατάστατο ρωσικό αέριο.
Η είδηση συνέπεσε με τις δίδυμες και εξίσου δυσοίωνες ανακοινώσεις της γαλλικής ενεργειακής Electricite de France και της γερμανικής Uniper. Η γαλλική ενεργειακή ανακοίνωσε ότι θα μειωθεί η παραγωγή της στους πυρηνικούς σταθμούς της κοντά στους ποταμούς Ροδανό και Γκαρόν καθώς η στάθμη του νερού έχει υποχωρήσει και έχει αυξηθεί η θερμοκρασία του, με αποτέλεσμα να μην είναι πλέον κατάλληλο για την ψύξη των πυρηνικών αντιδραστήρων. Το νέο εμπόδιο έρχεται σε μια στιγμή που περίπου οι μισοί πυρηνικοί αντιδραστήρες της Γαλλίας είναι εκτός λειτουργίας εξαιτίας εργασιών συντήρησης. Την ίδια ημέρα, η γερμανική Uniper ανακοίνωσε ότι θα αναγκαστεί μάλλον να μειώσει την παραγωγή σε δύο μονάδες της που λειτουργούν με άνθρακα, καθώς διακόπτεται η μεταφορά του καυσίμου μέσω του Ρήνου λόγω μεγάλης υποχώρησης της στάθμης του νερού.
Η λειψυδρία γονατίζει την ιταλική αγροτική παραγωγή
Αναμφίβολα η διακοπή του πλωτού εμπορίου μέσω του Ρήνου θα είναι πολύ πιο καθοριστική για τις οικονομίες της Γερμανίας ιδιαιτέρως, αλλά και της Ολλανδίας και της Ελβετίας. Την ίδια στιγμή, όμως, η μείωση της στάθμης του νερού στον ποταμό Πάδο στα χαμηλότερα επίπεδα που έχουν καταγραφεί τα τελευταία 70 χρόνια πλήττει την οικονομία της Ιταλίας τόσο στην αγροτική παραγωγή της, στον τουρισμό της, ακόμη και στη γαστρονομία της.
Η μείωση της στάθμης του νερού στον ποταμό Πάδο χτυπάει και τον τουρισμό.
Πρωτίστως επειδή η κοιλάδα του Πάδου αντιπροσωπεύει περίπου το 30% της αγροτικής παραγωγής της χώρας και τώρα πλήττεται από ακραία υψηλές θερμοκρασίες και ξηρασία. Το αποτέλεσμα είναι να μειώνεται η σοδειά του καλαμποκιού και των ηλιοτροπίων, και να αναγκάζονται οι αγρότες να περιορίσουν τη σπορά αφού δεν επαρκούν τα νερά του Πάδου για την άρδευση. Στο δέλτα που σχηματίζει ο ποταμός νότια της Βενετίας, η ανεπάρκεια του νερού έχει προκαλέσει ένα είδος μαρασμού στα φύκια. Το χειρότερο, όμως, είναι πως δεν υπάρχει αρκετό νερό ούτε αρκετό οξυγόνο για να αναπτυχθούν οι αχιβάδες και τα μύδια. Και όπως πολύ χαρακτηριστικά τονίζουν σε ιταλικά ΜΜΕ οι αγρότες και οι ψαράδες της περιοχής, καθώς μειώνονται οι αχιβάδες και τα μύδια θα λείψει από τους Ιταλούς και από τους τουρίστες η περίφημη μακαρονάδα με θαλασσινά, ένα από τα πιο διάσημα και δημοφιλή πιάτα της ιταλικής κουζίνας, τα spaghetti alle vongole. Σύμφωνα με τους ψαράδες της περιοχής, από την αρχή του φετινού καλοκαιριού έχει χαθεί περίπου το 30% των αχιβάδων της περιοχής και κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς δουλειά τουλάχιστον 2.300 ψαράδες και άλλες ειδικότητες σχετικές με την καλλιέργεια των όστρακων. Γι’ αυτό και οι ενώσεις όλων αυτών των εργαζομένων σε αυτήν την εξαιρετικά δύσκολη πολιτική συγκυρία ζητούν παρέμβαση της κυβέρνησης.
Οι άνθρωποι του τουρισμού, αντιθέτως, παρακαλούν απλώς να βρέξει, γιατί ακόμη και ο τουρισμός πλήττεται από την πτώση της στάθμης των υδάτων στους ποταμούς και στα κανάλια της Ευρώπης. Το πρόβλημα έγινε αισθητό προσφάτως στην πόλη Πάσαου της Βαυαρίας, που είναι γνωστή ως «η πόλη των τριών ποταμών» καθώς σχηματίζει εκεί δέλτα ο Δούναβης, που συναντιέται με τα νερά του ποταμού Ιν από τα νότια και του Ιλιτς από τα βόρεια. Και όμως η πόλη κινδυνεύει να χάσει τη φήμη της και την τουριστική της αίγλη. Στα τέλη Ιουλίου, ένα κρουαζιερόπλοιο μήκους 135 μέτρων με περισσότερους από 130 επιβάτες, που κανονικά θα έπρεπε να πλεύσει στα νερά των τριών ποταμών, βρήκε εμπόδιο στην πολύ χαμηλή στάθμη τους. Ετσι οι τουρίστες αναγκάστηκαν να πετάξουν με πτήση από το Βουκουρέστι.
Συναγερμός στη Γερμανία, κινδυνεύει η μεταφορά πρώτων υλών και καυσίμων μέσω του Ρήνου
«Οι ποταμοί της Ευρώπης δεν πρόκειται να απαξιωθούν ως δίαυλοι μεταφοράς, αλλά μάλλον θα είναι λιγότερο αξιόπιστες πλωτοί οδοί στο μέλλον». Αυτή είναι η πρόβλεψη του Φρεντ Χάτερμαν, ειδικού επί θεμάτων υδροκλιματικών κινδύνων στο Ινστιτούτο Κλιματικών Ερευνών του Πότσνταμ. Μια πρόβλεψη δυσοίωνη και ανησυχητική, καθώς στο σύνολό τους οι ποταμοί της Ευρώπης συνεισφέρουν περίπου 80 δισ. ευρώ κυρίως ως πλωτοί δίαυλοι μεταφοράς, καθώς διαμέσου τους μεταφέρονται τόνοι εμπορευμάτων που αντιστοιχούν σε τουλάχιστον έναν τόνο ετησίως για κάθε πολίτη της Ε.Ε. Αναμφίβολα, όμως, ο Ρήνος είναι ο σημαντικότερος ποταμός της Ευρώπης και για τους Γερμανούς προσεγγίζει τη διάσταση του μυθολογικού συμβόλου. Αποτελεί πυλώνα της οικονομίας της Γερμανίας, της Ολλανδίας και της Ελβετίας επί αιώνες
Διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη μεταφορά άνθρακα στις γερμανικές μονάδες παραγωγής ενέργειας και είναι η φυσική σύνδεση ενός δικτύου εσωτερικών υδάτινων οδών της Ευρώπης. Περίπου 58 εκατ. άνθρωποι ζουν στην ευρύτερη περιοχή του Ρήνου και τον εκμεταλλεύονται για πόσιμο νερό, για άρδευση, για τη μεταποίηση και την παραγωγή ενέργειας. Προπαντός, είναι αναντικατάστατος για μερικές βιομηχανίες, όπως η χαλυβουργία Thysssenkrupp και η χημική βιομηχανία BASF, καθώς αποτελεί την πλωτή οδό μέσα από την οποία μεταφέρονται στις βιομηχανίες καύσιμα, ντίζελ, άνθρακας, αλλά και πρώτες ύλες. Είναι επιπλέον αναντικατάστατος δεδομένων των απηρχαιωμένων υποδομών της Γερμανίας, του συνήθως υπερφορτωμένου σιδηροδρομικού της δικτύου με το κυκλοφοριακό του χάος και του εξίσου υπερφορτωμένου οδικού δικτύου της χώρας. Θα χρειάζονταν, άλλωστε, τουλάχιστον 110 φορτηγά για να μεταφέρουν το φορτίο που μεταφέρει ένα μέσο μεταφορικό πλοιάριο μέσα από τα νερά του Ρήνου και ας μην ξεχνάμε ότι μετά την πανδημία η Γερμανία χρειάζεται 80.000 οδηγούς φορτηγούς.
Γύρω από τον ποταμό, 58 εκατ. άνθρωποι ζουν και τον εκμεταλλεύονται για πόσιμο νερό, άρδευση, τη μεταποίηση και την παραγωγή ενέργειας.
Αυτή τη στιγμή, τα νερά του Ρήνου βρίσκονται σε χαμηλότερο επίπεδο από εκείνο στο οποίο είχαν υποχωρήσει πριν από ακριβώς τέσσερα χρόνια, το καλοκαίρι του 2018. Σύμφωνα με το οικονομικό ινστιτούτο του Κιέλου, τότε η διακοπή του εμπορίου στον ποταμό αφαίρεσε περίπου 0,4% από το συνολικό ΑΕΠ της Γερμανίας.
Σύμφωνα με τον Νιλς Γιάνσεν, οικονομολόγο του ινστιτούτου του Κιέλου, η ζημία που είχε προκαλέσει τότε η πτώση των υδάτων αποτελεί την πρώτη ένδειξη για να αρχίσουμε να υπολογίζουμε σήμερα τις ζημίες που θα υποστεί η γερμανική και πιθανώς και η ευρωπαϊκή οικονομία επειδή ακριβώς στερεύει ο Ρήνος. Διαπιστώνοντας τη σοβαρότητα του προβλήματος, η Thyssenkrupp έχει στελεχώσει ομάδα αντιμετώπισης κρίσεων και αποτιμά καθημερινώς την κατάσταση, ενώ η BASF αναζητά εναλλακτικούς διαύλους για τη μεταφορά πρώτων υλών και καυσίμων στις μονάδες της. Ο Ρήνος συνδέεται με τον Δούναβη μέσω καναλιού, έχει μήκος 1.287 χιλιόμετρα και διασχίζει τις βιομηχανικές ζώνες της Ελβετίας και της Γερμανίας προτού εκβάλει στη Βόρεια Θάλασσα στο πολύβουο λιμάνι του Ρότερνταμ στην Ολλανδία. Σε ό,τι αφορά τον Δούναβη, η πτώση των υδάτων του έχει προκαλέσει συναγερμό σε Βουλγαρία, Ρουμανία και Σερβία. Στις τρεις χώρες εκτελούνται εσπευσμένα εργασίες βυθοκόρησης, μέτρησης του βυθού και του βάθους, για να διαπιστωθεί η δυνατότητα των πλοίων να περάσουν μέσα από τα νερά του ποταμού. Το αποτέλεσμα είναι να περιμένουν τα πλοία στην ουρά επί μέρες.
Ανησυχεί το Οσλο
Σκιαγραφώντας την ανησυχία της Νορβηγίας για τις επιπτώσεις από τη μείωση των αποθεμάτων νερού, ο υπουργός Πετρελαίου και Ενέργειας, Τεργέ Οσλαντ, τόνισε στην αρχή της εβδομάδας πως «η κυβέρνηση θέτει σε προτεραιότητα την πλήρωση των ταμιευτήρων υδροηλεκτρικής ενέργειας γι’ αυτό και θα διακόπτει τις εξαγωγές ενέργειας όταν τα αποθέματα μειώνονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα».
Η Σερβία
Ανήσυχος για τα επίπεδα των υδάτων στον Δούναβη, ο υπουργός Υποδομών της Σερβίας τόνισε πως «είναι κρίσιμο για την προσφορά ενέργειας να παραμείνει πλωτός ο Δούναβης, καθώς τα πλοία φορτηγά μεταφέρουν μέσω του ποταμού άνθρακα για την τροφοδοσία των μονάδων παραγωγής ενέργειας όταν μειώνεται η παραγωγή στις υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις».
Στη Γαλλία
Στην αρχή της εβδομάδας, ο ενεργειακός κολοσσός της Γαλλίας, EdF, ανακοίνωσε ότι μειώνει προσωρινά την παραγωγή στους πυρηνικούς σταθμούς της στους ποταμούς Ροδανό και Γκαρόν, καθώς η άνοδος της θερμοκρασίας των υδάτων τους τα καθιστά ακατάλληλα για την ψύξη των πυρηνικών αντιδραστήρων.