Ερχεται στη χειρότερη συγκυρία για την Ευρωζώνη και είναι σε μεγάλο βαθμό απότοκος αυτής. Θα επιταχύνει τον πληθωρισμό που ήδη καλπάζει στο 9% καθώς θα καταστήσει ακριβότερες τις εισαγωγές και πιθανώς να εκτοξεύσει τις ήδη δυσβάσταχτες τιμές της ενέργειας. Εν ολίγοις συνεπάγεται ακόμη μεγαλύτερες δυσχέρειες για τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά και τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που ήδη στενάζουν υπό το βάρος της ακρίβειας και αγωνιούν πλέον εμφανώς για τον χειμώνα. Και βέβαια φέρνει την ΕΚΤ σε ακόμη δυσχερέστερη θέση και σε οξύτερα διλήμματα καθώς υπαγορεύει επιθετικές αυξήσεις επιτοκίων, ίσως πιο επιθετικές από όσο προέβλεπαν τα σχέδιά της για τον Σεπτέμβριο και προπαντός πιο επιθετικές από όσο μπορεί να αντέξει η Ευρωζώνη χωρίς να βυθιστεί σε ύφεση.
Η επιθετική πολιτική της Fed αποτελεί βασικό παράγοντα υποχώρησης του ευρώ έναντι του δολαρίου, κάτι που ενισχύει τα διλήμματα της ΕΚΤ.
Ο λόγος για τη συνεχιζόμενη διολίσθηση του ευρώ, που έχει υποχωρήσει κατά περίπου 12% έναντι του δολαρίου από την αρχή του έτους. Αρχικά η υποχώρησή του ήταν αποτέλεσμα της ανοδικής πορείας που είχε πάρει το αμερικανικό νόμισμα όταν οι αγορές προεξοφλούσαν τις αποφασιστικές αυξήσεις των επιτοκίων από την αμερικανική ομοσπονδιακή τράπεζα και βέβαια όταν η Federal Reserve επιβεβαίωσε τις προσδοκίες. Από τον περασμένο μήνα, όμως, και κυρίως τις τελευταίες ημέρες υποχωρεί κάτω από το ένα δολάριο για να επιστρέψει στο ένα δολάριο μια ημέρα ή λίγες ώρες αργότερα και ξανά από την αρχή. Η επιταχυνόμενη αυτή υποχώρηση του ευρώ οφείλεται κατά κύριο λόγο στην εντεινόμενη ανησυχία για τον υπ’ αριθμόν ένα κίνδυνο που απειλεί τις ευρωπαϊκές οικονομίες τους τελευταίους μήνες, αν όχι το τελευταίο έτος: μια πλήρη διακοπή της παροχής φυσικού αερίου από τη Μόσχα που παίζει με τα νεύρα των Ευρωπαίων ανοιγοκλείνοντας τη στρόφιγγα στους αγωγούς. Και βέβαια οφείλεται στην εντεινόμενη ανησυχία για τον κίνδυνο να διολισθήσει σε ύφεση η Ευρωζώνη όταν θα μειώνουν ή θα αναστέλλουν πλήρως τη λειτουργία τους τα εργοστάσια της Ευρώπης, θα περιορίζεται η παραγωγή και μαζί της και οι εξαγωγές, όταν θα μπει δελτίο στο αέριο και στην ηλεκτρική ενέργεια και όταν η ακρίβεια θα συνθλίβει την κατανάλωση των ευρωπαϊκών νοικοκυριών.
Το πλέον ανησυχητικό είναι ότι οι παράγοντες που πιέζουν ασφυκτικά το ενιαίο νόμισμα δεν αναμένεται να υποχωρήσουν. Κατά συνέπεια, οι προβλέψεις είναι τουλάχιστον δυσοίωνες καθώς μιλούν όλες για περαιτέρω και αναπόφευκτη αποδυνάμωση του ενιαίου νομίσματος. Οι οικονομολόγοι της JP Morgan προβλέπουν περαιτέρω υποχώρηση του ευρώ στο 0,95 δολ. μέχρι το τέλος του έτους, η επενδυτική Nomura International ομοίως αλλά τοποθετεί τη νέα πτώση του ακόμη νωρίτερα, στο τέλος Σεπτεμβρίου, οπότε εκτιμά πως θα έχει διολισθήσει στο 0,975 δολ. και η Morgan Stanley μιλάει για υποχώρηση στο 0,97 δολ. πριν από το τέλος του τριμήνου. Και το χειρότερο όλων είναι πως στην πλειονότητά τους οι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι είναι πολύ περιορισμένες οι δυνατότητες της ΕΚΤ να παρέμβει για να στηρίξει το νόμισμα.
Η ΕΚΤ ανησυχεί, αλλά δεν παρεμβαίνει στην ισοτιμία
Η συνήθης τακτική της ΕΚΤ είναι να αποφεύγει να σχολιάζει την ισοτιμία του ευρώ, τουλάχιστον δημοσίως, ενώ κατά καιρούς τα στελέχη της έχουν υπογραμμίσει πως το αντικείμενο της Τράπεζας δεν είναι να καθορίσει την ισοτιμία του ευρώ. Τους τελευταίους μήνες, όμως, εν μέσω της κλιμακούμενης ενεργειακής κρίσης και του επιταχυνόμενου πληθωρισμού, ορισμένα στελέχη της έχουν εκφράσει ανοικτά την ανησυχία τους. Κοινός παρονομαστής του προβληματισμού ήταν, πάντως, ο αντίκτυπος που θα έχει στις πληθωριστικές πιέσεις η αποδυνάμωση του νομίσματος. Και πάλι, πάντως, η Τράπεζα δεν φαίνεται να εντάσσει την ισοτιμία του ευρώ στην προβληματική της για το πόσο αποφασιστικά πρέπει να κινηθεί εφεξής σε ό,τι αφορά τα επίπεδα των επιτοκίων.
Η άποψη που φαίνεται να επικρατεί μεταξύ οικονομολόγων είναι πως οι επόμενες κινήσεις της ΕΚΤ, οι αναμενόμενες δηλαδή αυξήσεις των επιτοκίων, όσο επιθετικές κι αν είναι δεν θα επηρεάσουν ουσιαστικά την ισοτιμία του ευρώ. Οπως επισημαίνουν στην πλειονότητά τους οι οικονομολόγοι, η ισοτιμία του ευρώ έχει καθοριστεί από γεωπολιτικούς παράγοντες αλλά και από τις κινήσεις της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ που αυξάνοντας τα επιτόκιά της εξώθησε ανοδικά το δολάριο. Οπως τονίζει ο Σαμ Ζιφ, επικεφαλής του τομέα στρατηγικής συναλλάγματος στην J.P. Morgan Private Bank, τους τελευταίους μήνες δεν ήταν οι κινήσεις στα επίπεδα των επιτοκίων που κατηύθυναν τις εξελίξεις στις αγορές συναλλάγματος. Σχολιάζοντας τις διακυμάνσεις του ευρώ, ο ίδιος υπογράμμισε προσφάτως πως ένα νόμισμα δεν στηρίζεται από τις αυξήσεις των επιτοκίων, όσο μεγάλες κι αν είναι αυτές, όταν ο στόχος τους είναι να ανακόψουν τις πληθωριστικές πιέσεις και να αποθερμάνουν μια οικονομία. Ο Ντερκ Σουμάχερ, οικονομολόγος της Natixis, επισημαίνει επίσης πως οι αυξήσεις των επιτοκίων δεν μπορούν να στηρίξουν ένα νόμισμα όταν δεν υπάρχει τουλάχιστον μια μικρή θετική εξέλιξη στα μεγέθη της οικονομίας. Ως εκ τούτου ο ίδιος εκτιμά πως ακόμη κι αν η ΕΚΤ αποφασίσει να προχωρήσει σε μια αύξηση των επιτοκίων κατά 75 μονάδες βάσης τον Σεπτέμβριο και όχι κατά 50 μ.β. ή και ακόμη μικρότερη, «δεν πρόκειται να αλλάξουν πολλά σε ό,τι αφορά το ευρώ.
Ακόμη και όσοι θεωρούν ότι θα ήταν σκόπιμη μια τόσο επιθετική αύξηση των επιτοκίων του ευρώ, δεν βλέπουν να μπορεί αυτή να βοηθήσει το ενιαίο νόμισμα. Στις αρχές της εβδομάδας, όταν το ευρώ υποχώρησε κάτω από την ένα προς ένα ισοτιμία έναντι του δολαρίου, ο Γεργκ Κράμερ, οικονομολόγος της Commerzbank, τόνισε πως μια αύξηση των επιτοκίων κατά 75 μ.β. θα ήταν πολύ καλή ιδέα σε ό,τι αφορά την ανάσχεση του πληθωρισμού, αλλά δεν πρόκειται να επηρεάσει το ευρώ.
Στο τραπέζι η αύξηση επιτοκίων κατά 75 μ.β., παρά τους φόβους ύφεσης
Ανεξαρτήτως του πόσο πρόκειται ή δεν πρόκειται να επηρεάσει το ευρώ, φαίνεται πως πλέον δεν αποκλείεται να αποφασίσει η ΕΚΤ μια επιθετική αύξηση των επιτοκίων κατά 75 μονάδες βάσης. Επικαλούμενο πηγές της Τράπεζας που ζήτησαν να παραμείνουν ανώνυμες, το πρακτορείο Reuters ανέφερε στο τέλος της εβδομάδας ότι πολλά στελέχη της ΕΚΤ ζητούν να συζητηθεί και αυτή η προοπτική και μάλιστα στη συνεδρίαση του Σεπτεμβρίου. Η είδηση αιφνιδιάζει ελαφρώς αλλά, όπως τόνισε η μία από τις πηγές, αν το έκανε η Fed, γιατί πρέπει να το αποκλείει η ΕΚΤ; Θεωρητικά ένας αποτρεπτικός παράγοντας είναι οι αντιδράσεις των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Η πικρή αλήθεια είναι πως η Ευρωζώνη φλερτάρει προ πολλού με την ύφεση και η ΕΚΤ θα διακινδυνεύσει πολύ περισσότερα από τη Fed. Η υπερδύναμη, άλλωστε, μπορεί να διακινδυνεύσει περισσότερα καθώς δεν αντιμετωπίζει μια τόσο σοβαρή ενεργειακή κρίση όσο εκείνη που πλήττει την επί δεκαετίες εξαρτημένη από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες Ευρώπη.
Την ίδια στιγμή, όμως, η ΕΚΤ δεν έχει μεγάλα περιθώρια ελιγμών και δεν αποκλείεται να καταστεί σύντομα επιτακτική η ανάγκη για μια επιθετική αύξηση των επιτοκίων, μεταξύ άλλων και προς χάριν της ισοτιμίας του ευρώ. Η διαφορά ανάμεσα στα επιτόκια του δολαρίου και εκείνα του ευρώ είναι ένας από τους παράγοντες που οδηγούν στην ενίσχυση του δολαρίου. Μετά τις αλλεπάλληλες αυξήσεις που αποφάσισε τους τελευταίους μήνες η ομοσπονδιακή τράπεζα των ΗΠΑ, τα επιτόκια του δολαρίου έχουν φτάσει στη διακύμανση από 2,25% έως 2,5% όταν της ΕΚΤ έχουν αυξηθεί μόλις στο 0,5%.
Οικονομολόγοι και αναλυτές επισημαίνουν, έτσι, πως όσο η ΕΚΤ διστάζει, η περιοριστική πολιτική της Fed θα ενισχύει το δολάριο εις βάρος του ευρώ. Πολλώ δε μάλλον τώρα που, όπως τόνισε την Παρασκευή ο πρόεδρος της Fed Τζερόμ Πάουελ, η ομοσπονδιακή τράπεζα των ΗΠΑ είναι αποφασισμένη να συνεχίσει στην ίδια πολιτική των αποφασιστικών αυξήσεων επιτοκίων μέχρι ότου επιτύχει να τιθασεύσει το θηρίο του πληθωρισμού. Στο μεταξύ, τα πρακτικά από τη συνεδρίαση του Ιουλίου φέρουν πολλά στελέχη της ΕΚΤ να ανησυχούν για τις επιπτώσεις που θα έχει η υποτίμηση του ευρώ.
Παράλληλα, όμως, η Τράπεζα αναφέρει στις εκτιμήσεις της πως «αν διολισθήσει σε ύφεση η αμερικανική οικονομία, όπως φαίνεται πως κινδυνεύει, τότε το ευρώ θα ανατιμηθεί. Δεν παραλείπει, ωστόσο, να τονίσει πως στην περίπτωση ύφεσης στις ΗΠΑ θα υπάρξουν παρενέργειες, και η ισχυρότερη όλων μπορεί να είναι μια επιδείνωση του παγκόσμιου κλίματος, κάτι που θα εξωθήσει τους επενδυτές πίσω στο δολάριο με αποτέλεσμα την ενίσχυσή του. Δεν έλειψαν, άλλωστε, και οι φωνές που υπογράμμισαν πως η Ευρωζώνη έχει έως τώρα επιδείξει αξιοσημείωτες αντοχές στα πλήγματα από αλλεπάλληλες κρίσεις.
Ανησυχία
Εμφανώς ανήσυχος, ο διοικητής της Τράπεζας της Γαλλίας, Βιλερουά ντε Γκαλό, έχει από τον Μάιο προειδοποιήσει πως η Τράπεζα παρακολουθεί προσεκτικά την ισοτιμία του ευρώ, καθώς «η υποχώρηση μπορεί να υπονομεύσει τις προσπάθειές της να επαναφέρει τον πληθωρισμό κοντά στον στόχο του 2%».
Αύξηση επιτοκίων
Εχοντας ήδη προειδοποιήσει πως η υποχώρηση του ευρώ μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω επιτάχυνση του πληθωρισμού, η Ιζαμπέλ Σνάμπελ, μέλος του Δ.Σ. της ΕΚΤ, τάχθηκε την περασμένη εβδομάδα υπέρ μιας νέας αύξησης των επιτοκίων του ευρώ τον Σεπτέμβριο εξίσου επιθετικής με εκείνη του Ιουλίου.
Λάθος ανάγνωση
Αντικρούοντας τη συλλογιστική ότι η αποδυνάμωση του ευρώ θα τονώσει τις ευρωπαϊκές εξαγωγές, ο επίτροπος Οικονομίας Πάολο Τζεντιλόνι τόνισε προσφάτως πως «είναι λάθος να αντιμετωπίζει κανείς τη διολίσθηση του νομίσματος με αυτούς τους όρους έστω κι αν πρόκειται να τονωθεί η εξαγωγική δραστηριότητα».