Η είδηση στην αρχή της εβδομάδας ότι στη Βραζιλία διεξάγονται προκαταρκτικές έρευνες για διαφθορά και εμπλοκή σε οικονομικό σκάνδαλο εναντίον του Λούις Ιγνάσιο ντα Σίλβα, του επίμονα δημοφιλούς πρώην προέδρου, γνωστού ως Λούλα, αλλά και πολιτικού μέντορα της νυν προέδρου της χώρας, Ντίλμα Ρούσεφ, ίσως ηχεί ως αναμενόμενη για μια χώρα που παρά το μέγεθός της και τον διεθνή ρόλο της διατηρεί τα τριτοκοσμικά της χαρακτηριστικά.
Ανεξάρτητα από το τι πρόκειται να αποδειχθεί για τον πρώην πρόεδρο, η Βραζιλία βρίσκεται έτσι κι αλλιώς εδώ και καιρό στον αστερισμό των οικονομικών σκανδάλων, ενδεχομένως του μεγαλύτερου οικονομικού σκανδάλου στην ιστορία της, καθώς αφορά όχι μόνον την κρατική πετρελαϊκή εταιρεία Petrobras, αλλά φέρονται εμπλεκόμενα στην υπόθεση πολιτικά πρόσωπα.
Από τις αρχές Μαρτίου ο γενικός εισαγγελέας της χειμαζόμενης από την οικονομική κρίση χώρας της Λατινικής Αμερικής άρχισε επισήμως έρευνες κατά 54 προσώπων, τα περισσότερα εκ των οποίων είναι πολιτικοί σε σημαντικές θέσεις. Η είδηση έβγαλε στους δρόμους περισσότερους από ένα εκατομμύριο Βραζιλιάνους που αντιδρούν στην εκτεταμένη πλέον διαφθορά.
Υποπτα συμβόλαια
Οι ανακριτικές αρχές υποστηρίζουν πως η εταιρεία, άλλοτε ευημερούσα αλλά τώρα σε κρίση εξίσου βαθιά με εκείνη της ευρύτερης οικονομίας, παραχώρησε σε κατασκευαστικές εταιρείες υπερτιμημένα συμβόλαια πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων. Υποστηρίζουν επίσης πως τα χρήματα αυτά διοχετεύθηκαν σε ένα δίκτυο τουλάχιστον 300 τραπεζικών λογαριασμών σε τράπεζες της Ελβετίας και «ξεπλύθηκαν» μέσα από κάθε είδους οικονομική δραστηριότητα, από βενζινάδικα μέχρι έργα τέχνης. Το κρίσιμο στοιχείο της υπόθεσης είναι, όμως, οι εκτιμήσεις των ανακριτικών αρχών και της εισαγγελίας πως ένα τμήμα τους, όχι ευκαταφρόνητο, κατέληξε στα ταμεία του κυβερνώντος Εργατικού Κόμματος.
Το σκάνδαλο θίγει άμεσα την πρόεδρο της χώρας, Ντίλμα Ρούσεφ, λίγους μήνες μετά την επανεκλογή της με οριακή πλειοψηφία τον Οκτώβριο του περασμένου έτους. Μολονότι δεν φέρεται άμεσα εμπλεκόμενη στην υπόθεση, η κ. Ρούσεφ διατελούσε πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Petrobras την περίοδο που αφορούν οι καταγγελίες. Στη Βραζιλία η γνωστή πρακτική της «μίζας» που καταβάλλουν ξένες εταιρείες για να διασφαλίσουν συμβόλαια αποτελεί παραδοσιακά απαράβατο κανόνα. Σχετικό ρεπορτάζ των Financial Times αναφέρει πως στην περίπτωση της Petrobras εμπλέκεται μάλλον ο μεγαλύτερος αριθμός ξένων επιχειρήσεων από οποιοδήποτε άλλο σκάνδαλο στην ιστορία της χώρας. Ενδεικτικά αναφέρει τις Rolls-Royce, την ολλανδική SBM και τις Keppel και Sembcorp Marine της Σιγκαπούρης που φέρονται να δωροδόκησαν στελέχη της βραζιλιάνικης πετρελαϊκής για να αποσπάσουν προσοδοφόρα συμβόλαια.
Το κουβάρι άρχισε να ξετυλίγεται τον Μάρτιο του περασμένου έτους, όταν συνελήφθη ο πρώην διευθυντής της Petrobras, Πάουλο Ρομπέρτο Κόστα, έπειτα από εναντίον του καταγγελίες για ξέπλυμα βρώμικου χρήματος. Στην προσπάθειά του να ελαφρύνει τη θέση του, ο Κόστα προχώρησε σε αποκαλύψεις για εκτεταμένες δωροδοκίες στην εταιρεία. Ακολούθησαν τον Νοέμβριο οι συλλήψεις υψηλόβαθμων στελεχών από τις σημαντικότερες κατασκευαστικές της Βραζιλίας, με την κατηγορία ότι με τη βοήθεια στελεχών της Petrobras καταχράστηκαν δισεκατομμύρια δολάρια.
Μετά την παραίτηση του διευθύνοντος συμβούλου της εταιρείας, Μαρία ντας Γκράκας Φόστερ, τον Φεβρουάριο, ο οίκος Moody’s υποβάθμισε τα ομόλογα της Petrobras στην κατηγορία «σκουπίδια». Και βέβαια το πρόβλημα δεν περιορίστηκε στην υποβάθμιση. Εχει δεχθεί καίριο πλήγμα η φήμη της βραζιλιάνικης πετρελαϊκής, που η δυναμική της για παραγωγή 100 δισ. βαρελιών πετρελαίου υπήρξε από τους ισχυρότερους παράγοντες της ανάπτυξης που γνώρισε η χώρα την περασμένη δεκαετία, αλλά και το κλειδί που ανέδειξε τη Βραζιλία σε μεγάλη χώρα με διεθνή ρόλο.
Στάση πληρωμών
Καταβάλλοντας κάθε προσπάθεια για να αποφύγει μια στάση πληρωμών, η Petrobras ανακοίνωσε στα τέλη του περασμένου μήνα ένα πρόγραμμα εξυγίανσης με μείωση του χρέους της, αποεπενδύσεις των περιουσιακών στοιχείων της που δεν σχετίζονται με τον κύριο κορμό των δραστηριοτήτων της και αύξηση της παραγωγής πετρελαίου μέσω προσεκτικά επιλεγμένων επενδύσεων σε περιουσιακά στοιχεία με υψηλές αποδόσεις. Το πρόγραμμα ανακοινώθηκε παράλληλα με τα αποτελέσματά της για το περασμένο έτος, τα οποία δημοσιοποιήθηκαν με μεγάλη καθυστέρηση. Ο λόγος της καθυστέρησης δεν ήταν άλλος από την άρνηση της εταιρείας ορκωτών λογιστών PwC να τα προσυπογράψει, υποστηρίζοντας ότι το σκάνδαλο διαφθοράς επισκίαζε την πραγματική αξία των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας. Στα αποτελέσματα αυτά η Petrobras ανακοίνωσε ζημία ύψους 7,2 δισ. δολαρίων για το περασμένο έτος, τη μεγαλύτερη ζημία της ιστορίας της, αφού πρώτα είχε προχωρήσει σε διαγραφές περιουσιακών στοιχείων ύψους περίπου 17 δισ. δολαρίων. Από αυτά, τα δύο δισ. δολάρια εκτιμά η ίδια η εταιρεία πως οφείλονται αποκλειστικά στο σκάνδαλο. Οπως ανέφερε προσφάτως στους New York Times ο Ελιάν Καντανέντ, ένας από τους πλέον γνωστούς πολιτικούς αναλυτές της Βραζιλίας, «η κοινωνία της χώρας πληροφορείται τι έχει συμβεί και η Petrobras πληρώνει ένα τεράστιο τίμημα γι’ αυτό».