Σε «Φλόριντα της Ευρώπης» είναι ικανή να μετατρέψει την ελληνική αγορά κατοικίας, αλλά και την οικονομία συνολικά, η ρύθμιση που περιλαμβάνεται στο φορολογικό νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών και αφορά την προσέλκυση συνταξιούχων από άλλες χώρες της Ευρώπης. Πρόκειται για μια κίνηση η οποία ακολουθεί το παράδειγμα άλλων χωρών του ευρωπαϊκού Νότου, αλλά και της ίδιας της πολιτείας των ΗΠΑ, η οποία έχει προσελκύσει χιλιάδες συνταξιούχους από το σύνολο των ΗΠΑ χάρις στο καλό κλίμα και στη χαμηλή φορολογία.
Σύμφωνα μάλιστα με σχετική μελέτη που πραγματοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής, σε συνεργασία με τη διαΝΕΟσις, το ετήσιο όφελος στο ΑΕΠ προσδιορίζεται σε περίπου 5 δισ. ευρώ, ενώ προβλέπεται και η δημιουργία 60.000 νέων θέσεων εργασίας κάθε χρόνο. Ουσιαστικά, εφόσον η ρύθμιση διαφημιστεί κατάλληλα και αποφέρει το προσδοκώμενο αποτέλεσμα, το όφελος για την οικονομία θα είναι πολλαπλάσιο, ακόμα και σε σύγκριση με άλλες πρωτοβουλίες προσέλκυσης ξένων κεφαλαίων, όπως για παράδειγμα το πρόγραμμα «χρυσή βίζα», που απευθύνεται σε πολίτες από χώρες εκτός Ε.Ε.
Η ρύθμιση προβλέπει ότι όποιος συνταξιούχος πολίτης ξένης χώρας επιλέξει να μεταφέρει στην Ελλάδα τη φορολογική του έδρα θα πληρώνει φόρο εισοδήματος με πολύ χαμηλό συντελεστή 7% επί των συντάξιμων αποδοχών. Ο συντελεστής αυτός θα ισχύσει για 10 χρόνια. Εκτός από την ανάγκη ύπαρξης συμφωνίας αποφυγής διπλής φορολόγησης μεταξύ της Ελλάδας και της χώρας όπου εκδίδεται και καταβάλλεται η σύνταξη, προϋπόθεση είναι ο συνταξιούχος να διαμένει στην Ελλάδα για τουλάχιστον 183 ημέρες. Επίσης, πρέπει να μην ήταν φορολογικός κάτοικος Ελλάδας τα προηγούμενα πέντε από τα έξι τελευταία χρόνια πριν από τη μεταφορά της φορολογικής κατοικίας στην Ελλάδα.
Προθεσμία
Στη ρύθμιση προβλέπεται και ειδική προθεσμία, ήδη για το 2020, με καταληκτική ημερομηνία για την υποβολή αιτήσεων μεταφοράς φορολογικής κατοικίας την 30ή Σεπτεμβρίου. Στη συνέχεια, οι αιτήσεις θα πρέπει να υποβάλλονται μέχρι την 31η Μαρτίου κάθε έτους. Η εφαρμογή του μέτρου ξεκινάει να ισχύει από το επόμενο φορολογικό έτος από το οποίο υποβάλλεται η αίτηση.
Με δεδομένο ότι οι άνθρωποι που θα ενδιαφέρονταν να μεταφέρουν στην Ελλάδα τη φορολογική τους έδρα είναι κατ’ αρχάς μεσαίων και υψηλών εισοδημάτων κι επίσης θα χρειαστούν κάποια κατοικία για να μείνουν (αν δεν έχουν ήδη), η ρύθμιση αυτή κρίνεται ιδιαιτέρως σημαντική για την αγορά ακινήτων. Σε δήλωσή του στην «Κ», ο πρόεδρος του Συλλόγου Μεσιτών Αθηνών – Αττικής Λευτέρης Ποταμιάνος αναφέρει ότι «πρόκειται για μια ιδιαιτέρως θετική πρωτοβουλία, η οποία θα ενισχύσει περαιτέρω το αγοραστικό ενδιαφέρον για απόκτηση ή ενοικίαση κατοικιών στην Ελλάδα, είτε στα μεγάλα αστικά κέντρα είτε σε δημοφιλείς τουριστικά περιοχές ανά την επικράτεια».
Τα νούμερα είναι αποκαλυπτικά και καταδεικνύουν το πόσο σημαντική είναι η εν λόγω νομοθετική πρωτοβουλία. Οπως προκύπτει από την έρευνα της διαΝΕΟσις, η εκτιμώμενη ζήτηση από πολίτες της Ε.Ε. για εξοχικές/δευτερεύουσες κατοικίες στον ευρωπαϊκό Νότο είναι 2,7 εκατ. κατοικίες κατά τη διάρκεια των επόμενων 20 ετών. Αν υποτεθεί ότι η Ελλάδα μπορέσει να καλύψει το 15% της ζήτησης αυτής, που δεν είναι ένα παράλογο νούμερο, θα κληθεί να παράσχει περίπου 400.000 κατοικίες σε ορίζοντα 20 ετών, κάτι που μεταφράζεται σε 20.000 κατοικίες κατά μέσον όρο σε ετήσια βάση. Πρόκειται για σπίτια τα οποία είτε θα μισθωθούν είτε θα αγοραστούν από πολίτες της Ευρώπης.
Τα οφέλη
Οπως αντιλαμβάνεται κανείς, τα οφέλη είναι πολλαπλάσια στην περίπτωση που οι άνθρωποι που θα έρθουν στην Ελλάδα επιλέξουν να αγοράσουν κάποια κατοικία, ενδεχόμενο λίαν πιθανό, λόγω των χαμηλών τιμών πώλησης, ιδίως αν αυτές συγκριθούν με την πλειονότητα των χωρών προέλευσης των συνταξιούχων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, αν υποτεθεί ότι οι ξένοι επισκέπτες θα αγοράζουν 20.000 κατοικίες ετησίως, εκ των οποίων τα 2/3 θα είναι νέες κατασκευές, μέσης αξίας 100.000 ευρώ (π.χ. 80 τ.μ. προς 1.200 ευρώ/τ.μ.), ή μεταχειρισμένες μέσης αξίας 80.000 ευρώ, προκύπτει ότι η συνολική ετήσια δαπάνη θα αγγίζει το 1,8 δισ. ευρώ. Η επίδραση στο ΑΕΠ θα είναι της τάξεως των 4,5 δισ. ευρώ, ενώ θα δημιουργούνται και 51.000 θέσεις εργασίας, εκ των οποίων οι 27.000 στον τομέα των κατασκευών και οι 24.000 στην υπόλοιπη οικονομία. Αν στα παραπάνω ποσά υπολογιστούν και όσοι επιλέξουν να μισθώσουν κατοικίες, εκτιμάται ότι η επίδραση στο ΑΕΠ θα ανέλθει σε 786 εκατ. ευρώ. Αθροιστικά δηλαδή το ετήσιο όφελος στο ΑΕΠ θα ξεπεράσει τα 5 δισ. ευρώ.
Η διαΝΕΟσις μάλιστα σπεύδει να προτείνει επιπλέον μέτρα για την προσέλκυση του τουρισμού τρίτης ηλικίας, δηλαδή τη διαμόρφωση στοχευμένων δράσεων και κινήτρων, προκειμένου ένα μέρος του τουριστικού προϊόντος της Ελλάδας να απευθύνεται αποκλειστικά στη συγκεκριμένη ηλικιακή κατηγορία. Εφόσον προχωρήσουν τέτοια σχέδια, υπολογίζεται ότι η συνολική επίδραση από τον τουρισμό της τρίτης ηλικίας, τη διαμονή μακράς διάρκειας των ξένων τρίτης ηλικίας, την κατασκευή κατοικιών για αυτούς, τον ιατρικό τουρισμό και τον ιαματικό τουρισμό, θα είναι τεράστια. Συγκεκριμένα, στο πέμπτο έτος από την έναρξη εφαρμογής τους, το ΑΕΠ της χώρας θα αυξηθεί κατά 13,6 δισ. ευρώ και η απασχόληση κατά 173.000 θέσεις εργασίας. Στο δε 20ό έτος, το ΑΕΠ θα είναι μεγαλύτερο κατά 27,4 δισ. ευρώ και η απασχόληση κατά 324.000 θέσεις εργασίας.
Ελκυστικό το πρόγραμμα για τους Γερμανούς
Η ρύθμιση για τους συνταξιούχους των χωρών της Ε.Ε. φαντάζει ως λογική κίνηση, αν κοιτάξει κανείς την πληθυσμιακή σύνθεση. Σήμερα, παγκοσμίως, ζουν περίπου 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι ηλικίας άνω των 60. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς, μέχρι το 2050 αυτοί θα φτάσουν τα 2 δισεκατομμύρια. Ειδικά σε ό,τι αφορά την Ευρώπη, με βάση τα στοιχεία της Eurostat, το 2017 οι άνθρωποι ηλικίας άνω των 60 ετών αντιπροσώπευαν σχεδόν το 19% του πληθυσμού, ήτοι περί τα 183 εκατομμύρια. Μάλιστα, ο αριθμός αυτός υπολογίζεται ότι θα αυξηθεί ακόμα περισσότερο μέχρι το 2050 αγγίζοντας τα 247 εκατομμύρια.
Εν τω μεταξύ, η προώθηση της ρύθμισης αυτής στο εξωτερικό έχει ήδη ξεκινήσει, χωρίς μάλιστα κάποια ελληνική πρωτοβουλία. Λίγες μόλις ημέρες μετά την αποκάλυψη του περιεχομένου της ρύθμισης στο φορολογικό νομοσχέδιο, η γερμανική οικονομική εφημερίδα Handelsblatt φιλοξένησε εκτενή αναφορά στις σελίδες της, σημειώνοντας ότι «η ελληνική κυβέρνηση θέλει να ενθαρρύνει συνταξιούχους να μεταφέρουν την κατοικία τους από τον ψυχρό Βορρά στον ηλιόλουστο Νότο. Μάλιστα, δεν είναι δελεαστικό μόνο το κλίμα. Οποιος συνταξιούχος μεταφέρει την κύρια κατοικία του στην Ελλάδα θα επωφεληθεί από μια σειρά φορολογικών πλεονεκτημάτων», καταλήγει, σημειώνοντας ότι ο οικονομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού, Αλέξης Πατέλης, δεν αναμένει αντιδράσεις από άλλες χώρες που ενδεχομένως χάσουν έσοδα, μιας και χώρες όπως η Πορτογαλία, η Ιταλία, η Μάλτα και η Κύπρος έχουν παρόμοιες ρυθμίσεις.
Λίγες ημέρες μετά, και το γερμανικό περιοδικό Focus περιγράφει το πόσο ελκυστικό είναι το πρόγραμμα για τους Γερμανούς συνταξιούχους, με παραδείγματα. Σε ένα εξ αυτών, σημειώνει ότι έστω ότι ένας συνταξιούχος εισπράττει ετήσια σύνταξη 30.000 ευρώ. Επίσης από ενοίκια κερδίζει 10.000 ευρώ και από τοποθετήσεις κεφαλαίων άλλα 10.000 ευρώ. Στη Γερμανία, με βάση την ισχύουσα φορολογία, θα πληρώσει 12.141 ευρώ ετήσιο φόρο εισοδήματος, πλέον 5,5% φόρο αλληλεγγύης, δηλαδή άλλα 667,76 ευρώ. Συνολικά δηλαδή θα φορολογηθεί με 12.808,76 ευρώ. Αν όμως μεταφέρει τη φορολογική του έδρα στην Ελλάδα, θα επιβαρυνθεί με μόλις 3.500 ευρώ ετήσιο φόρο, εξοικονομώντας συνολικά 9.300 ευρώ.
Προσεγγίζουν τις 50.000 οι απούλητες εξοχικές κατοικίες
Ενα από τα βασικά ερωτήματα που εγείρονται στο πλαίσιο της προσπάθειας ανάπτυξης της «ασημένιας» οικονομίας και στην Ελλάδα είναι ασφαλώς το πού θα στεγαστούν οι άνθρωποι που θα επιλέξουν να έρθουν στη χώρα μας.
Σε μια πρώτη προσέγγιση, είναι σαφές ότι η κρίση των προηγούμενων σχεδόν δέκα ετών έχει δημιουργήσει ένα απόθεμα απούλητων εξοχικών κατοικιών της τάξεως των 50.000 πανελλαδικά. Ωστόσο, στη μεγάλη τους πλειονότητα τα σπίτια αυτά δεν εντάσσονται σε οικιστικά συγκροτήματα και δεν συνδυάζονται με τις υπηρεσίες συντήρησης, διαχείρισης και φροντίδας που ζητούν πολλοί από τους πιθανούς αγοραστές.
Σύμφωνα με την έρευνα της διαΝΕΟσις, σε περιοχές όπου υπάρχει ήδη μεγάλη πυκνότητα ξένων, το πρόβλημα μπορεί να λυθεί από ανεξάρτητες επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών, που αναλαμβάνουν πολλές μονές κατοικίες στην ίδια περιοχή. Αυτό συμβαίνει ήδη σε ορισμένα τουριστικά νησιά.
Στην υπόλοιπη χώρα, η προσέλκυση ξένων που αναζητούν δεύτερη κατοικία είναι δύσκολη με βάση το υπάρχον απόθεμα κτιρίων. Αν συμβεί σε μερικά μέρη, αυτό θα γίνει σταδιακά, καθώς πρώτα έρχονται οι πιο περιπετειώδεις, δημιουργούν μια μικρή κοινότητα που ζητεί υπηρεσίες και σταδιακά δημιουργείται και η κρίσιμη μάζα.
Ως εκ τούτου, μια στοχευμένη πολιτική για δευτερεύουσα κατοικία ή μακρά παραμονή ξένων τρίτης ηλικίας μπορεί να στηριχτεί στα σπίτια που ήδη υπάρχουν μόνο αν κάποιες επιχειρήσεις ενοικιάσουν ή αγοράσουν πολλές κατοικίες στην ίδια περιοχή και τις διαθέσουν στη διεθνή αγορά μαζί με τις συμπληρωματικές υπηρεσίες. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η αγορά υφιστάμενων κατοικιών από ξένους μπορεί να έχει πολύ θετική επίδραση για την εθνική οικονομία.
Αποταμίευση
Απελευθερώνει την αποταμίευση των νοικοκυριών που το έχουν ανάγκη και σε πολλές περιπτώσεις τα χρήματα μπορούν να στραφούν σε νέες παραγωγικές χρήσεις, είτε από τους ίδιους τους ιδιοκτήτες που πούλησαν είτε μέσω των τραπεζών όπου θα καταθέσουν το κεφάλαιο. Οι δε ξένοι αγοραστές, όσο κατοικούν στην Ελλάδα, θα προσθέτουν ενεργό ζήτηση στην οικονομία.
Ασφαλώς, τα πλεονεκτήματα της στρατηγικής για την προσέλκυση της συγκεκριμένης κατηγορίας επενδυτών είναι δεδομένα και όσον αφορά τον οικοδομικό κλάδο. Επρόκειτο για έναν από τους μεγαλύτερους κλάδους της οικονομίας έως το 2008, ο οποίος συρρικνώθηκε περισσότερο (συγκριτικά με άλλους) την περίοδο της κρίσης.
Η απασχόληση μειώθηκε από τις 402.000 εργαζομένους το 2008 σε 149.000 το 2017. Αντιστοίχως, οι ενεργές επιχειρήσεις του κλάδου μειώθηκαν από 37.400 το 2009 σε 19.700 το 2016. Είναι, λοιπόν, προφανές ότι το δυναμικό υπάρχει και είναι σε θέση να αναλάβει πολλά έργα, είτε μεγάλης είτε μικρότερης κλίμακας.
Ωστόσο, οι κατοικίες που θα κατασκευαστούν θα πρέπει να έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά από τις υφιστάμενες, καθώς θα πρέπει να είναι κατάλληλες για διαμονή συνταξιούχων. Αυτό μεταφράζεται στην ανάγκη να κατασκευαστούν οργανωμένοι οικισμοί, με πληθώρα κοινόχρηστων υποδομών και παροχή υπηρεσιών υποστήριξης, υγείας, ακόμα και ψυχαγωγίας.
Σημειώνεται, επίσης, ότι οι ειδικότερες ανάγκες που έχουν οι ξένοι ιδιοκτήτες για τη συντήρηση και τη διαχείριση των κατοικιών μπορούν να καλυφθούν σχετικά εύκολα είτε από τους ίδιους τους κατασκευαστές των οικιστικών συγκροτημάτων είτε από μικρά τοπικά συνεργεία. Ειδικό ζήτημα είναι οι υπηρεσίες υγείας και φροντίδας για τις περιπτώσεις υποβοηθούμενης διαβίωσης. Στην περίπτωση αυτή, η ευθύνη της παροχής είναι κατ’ αρχήν της επιχείρησης που σχεδιάζει και διαθέτει τις κατοικίες. Οι υπηρεσίες εντάσσονται στο γενικό πακέτο που αγοράζει ή μισθώνει ο συνταξιούχος.
Προκειμένου βέβαια να έχουν τη δέουσα επιτυχία πρωτοβουλίες όπως η ρύθμιση για τους συνταξιούχους από χώρες της Βόρειας Ευρώπης, απαιτούνται και άλλες κινήσεις, που θα διευκολύνουν ακόμα περισσότερο την έλευσή τους στην Ελλάδα για περισσότερο χρόνο από δύο εβδομάδες το καλοκαίρι. Οπως τονίζει η έρευνα της διαΝΕΟσις, μεταξύ των μέτρων που θα πρέπει να ληφθούν είναι κατ’ αρχάς η αλλαγή του θεσμικού πλαισίου που εμποδίζει τις μεγάλες επενδύσεις σε οργανωμένα συγκροτήματα κατοικιών εκτός σχεδίου πόλης, που περιλαμβάνουν και υπηρεσίες ψυχαγωγίας και υγείας.
Επίσης, πρέπει να αποσυνδεθούν οι μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων και κέντρων ημερήσιας νοσηλείας από ιδρύματα προνοιακού χαρακτήρα και να δοθεί η δυνατότητα λειτουργίας διαφορετικών ειδών επιχειρήσεων στο πλαίσιο αυτών ή σε σύνδεση με αυτά. Παράλληλα, είναι σημαντικό να βελτιωθούν οι υπηρεσίες και οι υποδομές εξυπηρέτησης, μετακίνησης, πρόσβασης και ασφάλειας σε όλες τις περιοχές υποδοχής τουριστών τρίτης ηλικίας και να διευκολυνθούν οι διαδικασίες έγκρισης βίζας για μακρόχρονη παραμονή σε άτομα τρίτης ηλικίας.