Είναι Παρασκευή μεσημέρι, εν ώρα αιχμής, σε κατάστημα στο κέντρο της Αθήνας όπου τα ταμπελάκια που αναγράφουν εκπτώσεις και προσφορές είναι τόσα πολλά που δημιουργούν την εντύπωση πως το αφεντικό… τρελάθηκε. Ολα, ανεξαιρέτως, τα απορρυπαντικά ρούχων πωλούνται σε προσφορά. Το ίδιο και οι περισσότερες οδοντόκρεμες, τα σαμπουάν, τα υγρά καθαριστικά πατώματος, αλλά και τα ποτά, οι σοκολάτες και εκατοντάδες άλλοι κωδικοί. Στα ταμπελάκια αναγράφονται η αρχική και η τελική τιμή ανά κιλό, η αρχική και η τελική τιμή του προϊόντος και το ποσοστό έκπτωσης.
Ωστόσο, δεν είναι πάντα εύκολο για τους καταναλωτές να κάνουν την εξίσωση, με αποτέλεσμα πολλοί να στέκονται για ώρα μπροστά στα ράφια προσπαθώντας να καταλάβουν και να αποφασίσουν ποια είναι η πιο συμφέρουσα αγορά. Η «Κ», προκειμένου να διαπιστώσει εάν οι εκπτώσεις έως 50% ή τα 1+1 αποτελούν πράγματι σούπερ προσφορά ή παραπλανητική πρακτική μάρκετινγκ, έκανε αυτοψία σε τέσσερα σούπερ μάρκετ και συνέκρινε τις τιμές προϊόντων με τις αντίστοιχες σε χώρες του εξωτερικού – Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία και Γερμανία. Το συμπέρασμα ήταν ότι οι τιμές στην Ελλάδα δεν έχουν πολύ μεγάλες αποκλίσεις, η διαφορά όμως είναι ότι, σε αντίθεση με το εξωτερικό, τα προϊόντα λανσάρεται ότι έχουν μεγάλη έκπτωση, δεδομένου ότι η αρχική τιμή είναι αρκετά ανεβασμένη.
Προσφορά στην Ελλάδα… η αρχική τιμή στο εξωτερικό
Ειδικότερα, στην Ελλάδα, συγκεκριμένο υγρό καθαριστικό πατώματος βρίσκεται συνέχεια σε προσφορά στα περισσότερα καταστήματα. Πωλείται είτε σε πακέτο 1+1 δώρο είτε με έκπτωση. Η αρχική τιμή κυμαίνεται από 3,73 ευρώ έως 3,86. Κάνοντας, όμως, μια αναζήτηση στο Διαδίκτυο, διαπιστώσαμε ότι στα γαλλικά σούπερ μάρκετ, το ίδιο ακριβώς προϊόν, χωρίς να βρίσκεται σε προσφορά, πωλείται 2,07 το λίτρο, έναντι 1,73 έως 1,85 ευρώ που κοστίζει μετά την έκπτωση στα ελληνικά σούπερ μάρκετ.
Στο γράφημα συγκρίνεται η τιμή, πριν και μετά την προσφορά, του ίδιου υγρού καθαριστικού σε πέντε ελληνικά σούπερ μάρκετ στη Γερμανία και τη Γαλλία.
Ενδεικτικό είναι και το παράδειγμα γνωστού στοματικού διαλύματος των 500 ml. Σε τέσσερα ελληνικά σούπερ μάρκετ πωλείται από 4,65 έως 4,99 ευρώ, με έκπτωση που σε όλες τις περιπτώσεις φτάνει το 40%. Δηλαδή, η αρχική τιμή κυμαίνεται από 7,65 ευρώ έως 8,41 ευρώ.
Την ίδια ώρα, σε δύο ιταλικά, ένα γαλλικό και δύο ισπανικά σούπερ μάρκετ το ίδιο ακριβώς προϊόν πωλείται φθηνότερα από την ελληνική αρχική τιμή, δίχως να έχει έκπτωση. Μάλιστα, στο ένα από τα δύο σούπερ μάρκετ της Ισπανίας, με την αγορά τριών τεμαχίων η τιμή πέφτει από τα 5,40 ευρώ στα 3,60 ευρώ το ένα.
Ακόμη, υγρό καθαριστικό κατά των αλάτων πωλείται σε ελληνικό σούπερ μάρκετ με 25% έκπτωση στα 4,14 ευρώ τα 500 ml και σε ακόμη τρία ελληνικά καταστήματα η τιμή του κυμαίνεται από τα 3,38 ευρώ έως τα 5,56. Αντίστοιχα, σε ένα ισπανικό σούπερ μάρκετ οι πολίτες το βρίσκουν φθηνότερα, παρόλο που δεν έχει έκπτωση, στην τιμή των 2,66 ευρώ και, αν κάποιος αγοράσει τρία τεμάχια, η τιμή του πέφτει στα 1,77 ανά συσκευασία. Σε δύο σούπερ μάρκετ στη Γαλλία κοστίζει 2,32 και 3,75, αντίστοιχα, και στην Ιταλία 3,12 ευρώ.
Επίσης, γνωστή μάρκα οδοντόκρεμας πωλείται ακριβότερα στα ελληνικά σούπερ μάρκετ συγκριτικά με το εξωτερικό, καθώς η τιμή της με έκπτωση 30% ανέρχεται στα 3,13 ευρώ και με 50% από 2,22 έως 2,35 ευρώ, δηλαδή η αρχική τιμή της είναι υψηλότερη από αυτήν του εξωτερικού. Κι αυτό γιατί σε ένα ισπανικό σούπερ μάρκετ κοστίζει χωρίς έκπτωση 3,39 ευρώ (ο καταναλωτής έχει επίσης τη δυνατότητα, αγοράζοντας 4 οδοντόκρεμες, να πληρώσει 2,64 ευρώ για την καθεμία), ενώ σε άλλο ισπανικό σούπερ μάρκετ κοστίζει 3,65, με 70% έκπτωση στο δεύτερο τεμάχιο.
Στην Ιταλία, σε δύο διαφορετικά σούπερ μάρκετ, οι καταναλωτές θα πρέπει να πληρώσουν 2,90 και 2,99 ευρώ, αντίστοιχα, και στη Γαλλία 3,45 ευρώ. Ακόμη και με την προσφορά 1+1 δώρο σε ελληνικό κατάστημα στην τιμή των 4,43 ευρώ η τιμή του τεμαχίου είναι υψηλότερη.
Παρόμοια η εικόνα και με γνωστής μάρκας αφρόλουτρο που εμφανίζεται φθηνότερο λόγω της έκπτωσης. Αν, όμως, συγκρίνει κάποιος την αρχική τιμή, θα διαπιστώσει ότι είναι ίδια ή ακριβότερη από αυτήν του εξωτερικού.
Οταν η προσφορά «ακυρώνει» άλλη προσφορά
Επίσης, σε αρκετές περιπτώσεις το ίδιο προϊόν βρίσκεται σε διπλή εκπτωτική ενέργεια. Για παράδειγμα, αφρός ξυρίσματος των 200 ml πωλούνταν σε προσφορά 1+1 δώρο σε υποκατάστημα γνωστής αλυσίδας στην τιμή των 5,65 ευρώ. Στο διπλανό ράφι η μονή συσκευασία, με έκπτωση 1,70 ευρώ, από 5,65 ευρώ πωλούνταν προς 3,95 ευρώ. Η προσφορά της μονής συσκευασίας ουσιαστικά «ακυρωνόταν», καλώντας τον καταναλωτή να αγοράσει το «πακέτο»1+1.
Οπως επισημαίνει ο κ. Αναγνωστόπουλος, γενικός γραμματέας Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, οι τιμές στα ράφια των ελληνικών σούπερ μάρκετ είναι παρόμοιες με αυτές σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Το σημαντικό στοιχείο που αλλάζει είναι ότι στις χώρες του εξωτερικού που εξετάσαμε η τιμή δεν παρουσιάζεται ως αποτέλεσμα μεγάλης έκπτωσης. «Βέβαια, θέλουμε και τα “1+1” και κάθε είδους εκπτώσεις, στο μέτρο όμως που αυτές έχουν βάση. Οι καταναλωτές στην Ελλάδα πρέπει να αρχίσουν να βλέπουν πιο διαφανείς τιμές. Στη χώρα μας, σε μεγάλο ποσοστό οι εκπτώσεις ενέχουν στοιχεία πλασματικότητας. Εκεί χρειάζεται να γίνει σημαντική δουλειά. Σε άλλες χώρες αυτό έχει επιτευχθεί, καθώς οι αγορές έχουν αποκτήσει μια άλλη κουλτούρα επικοινωνίας με τον καταναλωτή. Υπάρχει η ακρίβεια, υπάρχει και η αισχροκέρδεια. Είναι δύο διαφορετικά φαινόμενα. Η αισχροκέρδεια επιτείνει τις συνέπειες της ακρίβειας».
Στην Ελλάδα σε μεγάλο ποσοστό οι εκπτώσεις ενέχουν στοιχεία πλασματικότητας. Εκεί χρειάζεται να γίνει σημαντική δουλειά. Σε άλλες χώρες αυτό έχει επιτευχθεί, καθώς οι αγορές έχουν αποκτήσει μια άλλη κουλτούρα επικοινωνίας με τον καταναλωτή.
Ρωτώντας πολίτες με ποια λογική ψωνίζουν, η Πέπη, μητέρα δύο κοριτσιών και μέλος τετραμελούς οικογένειας, μας απαντά: «Αγοράζω πάντα τα “1+1” γιατί ενίοτε τα προϊόντα αυτά χωρίς προσφορά έχουν πολύ υψηλή αρχική τιμή».
Η 35χρονη Φαίη αγοράζει «μόνο προσφορές και πάντα επώνυμα. Ψωνίζω, για παράδειγμα, ένα συγκεκριμένο αφρόλουτρο. Αυτή την εβδομάδα, δύο σούπερ μάρκετ το έχουν σε προσφορά “1+1”. Χωρίς προσφορά η μία συσκευασία κοστίζει 6,16 ευρώ. Προτού καταλήξω ποια προϊόντα θα αγοράσω, τσεκάρω στην αρχή κάθε εβδομάδας όλα τα φυλλάδια των σούπερ μάρκετ και αναλόγως κινούμαι».
Σε απορρυπαντικά και προϊόντα προσωπικής υγιεινής οι περισσότερες πλασματικές εκπτώσεις
Ο κ. Αναγνωστόπουλος επιβεβαιώνει ότι οι πλασματικές εκπτώσεις εντοπίζονται κατά βάση σε απορρυπαντικά και προϊόντα προσωπικής υγιεινής.
Θα πρέπει να υπάρξει ένας εξορθολογισμός αυτής της παραπλανητικής πρακτικής μάρκετινγκ, η οποία στην ουσία βάζει τον καταναλωτή να συγκρίνει μεταξύ εκπτώσεων και όχι μεταξύ πραγματικών τιμών.
«Θα πρέπει να υπάρξει ένας εξορθολογισμός. Αυτή η παραπλανητική πρακτική μάρκετινγκ στην ουσία βάζει τον καταναλωτή να συγκρίνει μεταξύ εκπτώσεων και όχι μεταξύ πραγματικών τιμών. Μάλιστα οι εταιρείες έχουν συγκεκριμένο τρόπο να απευθύνονται στον καταναλωτή ώστε αυτός να αγοράζει με τη λογική της δημιουργίας αποθεμάτων», λέει χαρακτηριστικά.
Ακόμη, εξηγεί ότι αυτή η καταναλωτική πρακτική δεν είναι πάντα ορθολογική, γιατί πολλοί αγοράζουν προϊόντα που δεν χρειάζονται. Αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε εμπορική πρακτική είναι πάντοτε αθέμιτη. Παρ’ όλα αυτά, η επικοινωνία των εκπτώσεων πρέπει να γίνεται με κανόνες.
«Μια έκπτωση 50% σημαίνει ότι το προϊόν πρέπει κάποια στιγμή να πωλείται και στην αρχική του τιμή. Αυτό, όμως, συμβαίνει σπάνια. Να σας δώσω ένα παράδειγμα: σαμπουάν το οποίο αγοράζαμε από το σούπερ μάρκετ 3,50 ευρώ με έκπτωση 50%, αναφέρει πως η αρχική τιμή του είναι 7 ευρώ. Η αίσθηση των καταναλωτών είναι ότι ποτέ δεν χρειάστηκε να πληρώσουν 7 ευρώ για να το αγοράσουν.
Οταν αυξηθεί η τιμή ενός προϊόντος από τα 3 στα 3,50 ευρώ, ο καταναλωτής συνεχίζει να βλέπει ένα 50% έκπτωση. Η ανατίμηση υποκρύπτεται και η τελική τιμή παρουσιάζεται ως μια πολύ μεγάλη ευκαιρία. Θέλουμε, λοιπόν, αυτό το φαινόμενο να εκλείψει, όπως έχει εκλείψει και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Στο εξωτερικό, το 1+1 υπάρχει σε πολύ μικρότερη κλίμακα».
Επίσης, ο Ελληνας καταναλωτής δεν έχει τη δυνατότητα να ανατρέξει μία με δύο εβδομάδες πίσω για να δει πόσο κόστιζε ένα προϊόν, καθώς η πλατφόρμα e-katanalotis του υπουργείου Ανάπτυξης αναγράφει μόνο τις τιμές της προηγούμενης ημέρας σε κάποια προϊόντα και όχι σε όλα τα σούπερ μάρκετ. Ομως οι αρχικές τιμές λίτρου/κιλού ενός προϊόντος μπορεί να εμφανίζουν απόκλιση έως και 3 ευρώ μεταξύ των σούπερ μάρκετ. Στο ένα μπορεί να κοστίζει 2,30 και σε άλλο 5,30 ευρώ.
Επίσης, η πλατφόρμα δεν αναγράφει ότι η μία από τις δύο αλυσίδες το έχει σε έκπτωση, αλλά ούτε και τις προσφορές 1+1 δώρο. Ετσι, αν κάποιος αγοράζει συγκεκριμένα προϊόντα θα πρέπει να αλλάξει δύο και τρία σούπερ μάρκετ για να πετύχει την πιο συμφέρουσα τιμή.
Τα μέτρα που εξετάζει το υπουργείο
Οσον αφορά τα μέτρα που θα ληφθούν έτσι ώστε οι τιμές να γίνουν πιο διαφανείς, ο κ. Αναγνωστόπουλος αναφέρει ότι «γίνεται προσπάθεια για βελτιώσεις στην πλατφόρμα e-katanalotis το αμέσως επόμενο διάστημα, έτσι ώστε οι καταναλωτές να μπορούν να συγκρίνουν πραγματικές τιμές και σε κοντινό προηγούμενο χρονικό διάστημα».
Οσον αφορά την ηλεκτρονική πλατφόρμα του υπουργείου για τις καταγγελίες, εξηγεί πως «αυτό που επεξεργαζόμαστε σε αυτή τη φάση είναι ο πολίτης να μπορεί να παίρνει φωτογραφία και βίντεο σε πραγματικό χρόνο μέσα στο κατάστημα και το υλικό να χρησιμοποιείται ως αποδεικτικό στοιχείο. Σκοπός μας είναι, όχι στο μακρινό μάλλον, ο πολίτης να έχει στο κινητό του την αγορανομική αστυνομία. Αυτό είναι πολύ πιθανό να το έχουμε μέσα στο 2024. Πολύ σύντομα θα παρουσιάσουμε μια πρωτόλεια εκδοχή της υπηρεσίας».
Δίνοντας και μια συμβουλή στους καταναλωτές, ο κ. Αναγνωστόπουλος λέει πως, «όσο πιο πολύ χρόνο διαθέσει κάποιος για τις αγορές του τόσο πιο πολλά χρήματα θα κερδίσει. Χρειάζεται συχνή αλλαγή καταστημάτων σούπερ μάρκετ ώστε να παίρνουν το μήνυμα και τα καταστήματα».
