Το φάσμα της ενίσχυσης του δημοσίου ελέγχου στις τράπεζες, σε συνδυασμό με τον καταιγισμό δηλώσεων – παρεμβάσεων κυβερνητικών στελεχών, με τις οποίες ανατρέπεται ριζικά η οικονομική πολιτική με κίνδυνο μετωπικής σύγκρουσης της Ελλάδας με τους Ευρωπαίους εταίρους, προκάλεσαν σοκ στο χρηματιστήριο, οδηγώντας τις τιμές των τραπεζών σε μια άνευ προηγουμένου πτώση.
Κατά τη συνεδρίαση της περασμένης Τετάρτης, οι απώλειες για τις μετοχές των συστημικών τραπεζών «άγγιξαν» το 30%, κάτι που δεν είχε σημειωθεί ποτέ ξανά στον τραπεζικό κλάδο. Σε εβδομαδιαία βάση, η μετοχή της Τράπεζας Πειραιώς υποχώρησε κατά 35,25%, της Eurobank κατά 29,03%, της Εθνικής Τράπεζας κατά 27,17%, ενώ η μετοχή της Alpha Bank υποχώρησε σε ποσοστό 21,36%. Σε σχέση με τα επίπεδα του περασμένου Ιουνίου, η πτώση διαμορφώνεται στο 60%! Πέραν του τρόμου που προκαλεί το ενδεχόμενο ενός σφιχτού εναγκαλισμού των τραπεζών με το κράτος, οι διοικήσεις των τραπεζών έχουν πολλά ακόμα για να ανησυχούν: οι συνθήκες ρευστότητας εξακολουθούν να επιδεινώνονται με τις τράπεζες να βρίσκουν καταφύγιο στον έκτακτο μηχανισμό ρευστότητας ELA (τον Ιανουάριο οι εκροές καταθέσεων ξεπέρασαν τα 11 δισ. ευρώ), η αβεβαιότητα οδηγεί σε αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και πάνω απ’ όλα τα αλλόκοτα μηνύματα που εξέπεμψε την προηγούμενη εβδομάδα η κυβέρνηση -τα οποία εν πολλοίς ανατρέπουν βίαια τις προηγούμενες συμφωνίες της χώρας με τους δανειστές- δημιούργησαν μεγάλη ανησυχία για μια μετωπική σύγκρουση με τους Ευρωπαίους εταίρους, εξέλιξη με απρόβλεπτες συνέπειες. Η πυροσβεστική παρέμβαση του κ. Γ. Δραγασάκη, το βράδυ της περασμένης Τετάρτης, δεν εκτόνωσε την ανησυχία, ενώ η συνάντησή του την περασμένη Παρασκευή με τον επικεφαλής της Fairfax (μεγαλομέτοχου της Eurobank) δεν στάθηκε ικανή να αλλάξει το βαρύ κλίμα.
Το κλίμα επιδεινώθηκε ακόμα περισσότερο μετά τη συνάντηση του υπουργού Οικονομικών Γ. Βαρουφάκη με τον επικεφαλής του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ, καθώς όλες οι ενδείξεις δείχνουν ότι οι δύο πλευρές οδηγούνται σε ρήξη.
Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τις τράπεζες, διάχυτη είναι η ανησυχία ότι η νέα κυβέρνηση θα προχωρήσει σε κινήσεις με στόχο την ενίσχυση του δημόσιου ελέγχου στο τραπεζικό σύστημα και στην κατεύθυνση αυτή θα πραγματοποιηθούν διοικητικές αλλαγές στις μεγάλες τράπεζες. Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας κατ’ επανάληψη έχει δηλώσει ότι θα πρέπει να ενισχυθεί ο έλεγχος του Δημοσίου στις συστημικές τράπεζες, ενώ έχει αναφερθεί και στην ανάγκη αλλαγών στις διοικήσεις. Παράλληλα, ο κ. Γ. Βαρουφάκης έχει διατυπώσει το προηγούμενο διάστημα έντονα αρνητική κριτική για τις διοικήσεις των τραπεζών, απόψεις τις οποίες διατηρεί.
Η προοπτική ενίσχυσης της κρατικής παρουσίας στις τράπεζες αποτελεί «αιτία πολέμου» για τις αγορές, καθώς ερμηνεύεται ως ένα ακατανόητο πισωγύρισμα. Επιπλέον, αποτελεί μια βίαιη αλλαγή των όρων με τους οποίους πραγματοποιήθηκε η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών με τη συμμετοχή ιδιωτών αλλά και η ιδιωτικοποίηση της Εurobank την περασμένη άνοιξη.
Οι μέτοχοι που επένδυσαν στην ανακεφαλαιοποίηση της Alpha Bank, της Τράπεζας Πειραιώς και της Εθνικής Τράπεζας έλαβαν warrants με τα οποία έχουν το δικαίωμα να αγοράσουν τις μετοχές που παραμένουν στον έλεγχο του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας σε συγκεκριμένες τιμές και χρονοδιάγραμμα. Οι μετοχές του ΤΧΣ είναι κοινές, ωστόσο, έχουν περιορισμένα δικαιώματα, ενώ ένα από τα κίνητρα που είχαν δοθεί για την προσέλκυση επενδυτών ήταν ότι οι τράπεζες που θα ανακεφαλαιοποιηθούν με ιδιωτική συμμετοχή θα παραμείνουν αυτόνομες, θα διοικούνται από τους ιδιώτες μετόχους και θα λειτουργούν με αποκλειστικά ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια. Αντίστοιχα με την αύξηση κεφαλαίου της Eurobank ο έλεγχος της τράπεζας πέρασε σε ομάδα στρατηγικών επενδυτών, οι οποίοι ανέλαβαν και τη διοίκηση, ενώ μετά την αύξηση κεφαλαίου το ποσοστό συμμετοχής του ΤΧΣ περιορίστηκε στο 35%.
Αν και ο ΣΥΡΙΖΑ ως αντιπολίτευση είχε αντιδράσει με ένταση και στην ανακεφαλαιοποίηση και στην ιδιωτικοποίηση της Eurobank, ωστόσο είναι σαφές ότι αν προχωρήσει σε αλλαγές θα καταστρατηγήσει τους κανόνες με τους οποίους η προηγούμενη κυβέρνηση είχε προσελκύσει επενδυτές στον τραπεζικό τομέα. Σημειώνεται ότι η αύξηση κεφαλαίου της Eurobank πραγματοποιήθηκε μόλις τον περασμένο Μάιο, ενώ σε μεγάλες αυξήσεις κεφαλαίου είχαν προχωρήσει και οι άλλες συστημικές τράπεζες, περιορίζοντας τη συμμετοχή του Δημοσίου. Την περασμένη άνοιξη, κυρίως ξένοι επενδυτές, διοχέτευσαν στις ελληνικές τράπεζες -μέσω των αυξήσεων μετοχικού κεφαλαίου- ποσό άνω των 8 δισ. ευρώ «ποντάροντας» στην προοπτική ανάκαμψης της εγχώριας οικονομίας ύστερα από 6 χρόνια βαθιάς κρίσης αλλά και στην προοπτική ταχύτερης επιστροφής των τραπεζών σε ιδιωτικά χέρια.