Μόλις 20.000 από τις περίπου 200.000 αιτήσεις που έχουν κατατεθεί για ένταξη στον νόμο για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, τον γνωστό νόμο Κατσέλη, έχουν εκδικαστεί τελεσίδικα. Εξι χρόνια μετά τη θεσμοθέτηση του νόμου Κατσέλη, η συντριπτική πλειονότητα των αιτημάτων για ένταξη στον νόμο, περίπου 170.000 (!) αιτήματα, παραμένει στην ουρά για το απώτερο μέλλον. Πρωταθλητής είναι το Εφετείο Αχαρνών, που έχει ορίσει δικάσιμο για την εξέταση σχετικού αιτήματος στις 20 Ιανουαρίου 2032. Ποιος ζει, ποιος πεθαίνει μέχρι τότε!
Μέχρι να εξεταστεί ένα αίτημα ο δανειολήπτης ουσιαστικά δεν αποπληρώνει τις υποχρεώσεις του, ενώ οι τράπεζες δεν μπορούν να κινηθούν νομικά εναντίον του. Σημειώνεται ότι δεν υπάρχει εισοδηματικός περιορισμός για να ενταχθεί κάποιος δανειολήπτης στις ευεργετικές διατάξεις του νόμου, με αποτέλεσμα να υπάρχουν ισχυρές υποψίες, για να το θέσουμε ευγενικά, ότι πολλοί –οι αποκαλούμενοι strategic defaulters– δεν αντιμετωπίζουν οικονομικό πρόβλημα, αλλά έχουν ενταχθεί στον νόμο Κατσέλη για να επωφεληθούν από την κρίση.
Είναι χαρακτηριστικό ότι από τις 20.000 υποθέσεις που έχουν τελεσιδικήσει, οι περίπου 13.000 έχουν γίνει δεκτές, ενώ έχουν απορριφθεί οι υπόλοιπες 7.000, καθώς το δικαστήριο έκρινε ότι οι δανειολήπτες μπορούν να εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους και δεν δικαιούνται ευνοϊκή μεταχείριση. Δηλαδή το 35% των υποθέσεων μπορούν να χαρακτηριστούν αιτήσεις «στρατηγικών» κακοπληρωτών, με τις τράπεζες να εκτιμούν ότι το ποσοστό των «στρατηγικών» κακοπληρωτών είναι ακόμα μεγαλύτερο και ξεπερνά το 40%. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των νοικοκυριών, που αφορούν στεγαστικά, καταναλωτικά και πιστωτικές κάρτες, ανέρχονται σε περίπου 50 δισ. ευρώ και σύμφωνα με στελέχη τραπεζών τα μισά από αυτά, δηλαδή «κόκκινα» δάνεια ύψους 25 δισ. ευρώ, επιδιώκουν να ενταχθούν στον νόμο Κατσέλη. Αν επιβεβαιωθεί η εκτίμηση ότι το 40% των αιτημάτων για ένταξη στον νόμο είναι αδικαιολόγητα, όπως φαίνεται από τις μέχρι τώρα δικαστικές αποφάσεις, αυτό σημαίνει ότι δάνεια ύψους 10 δισ. ευρώ δεν εξυπηρετούνται, επιβαρύνοντας τους τραπεζικούς ισολογισμούς, τους συνεπείς δανειολήπτες (που βαρύνονται με υψηλότερα επιτόκια για να καλύψουν τις ζημίες), τους φορολογουμένους που ανακεφαλαιοποιούν τις τράπεζες και στερούν την οικονομία από πολύτιμη ρευστότητα.
Νόμος – δυναμίτης
Τραπεζικές πηγές θεωρούν ότι ο νόμος για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά το 2010 αποτέλεσε δυναμίτη στα θεμέλια του τραπεζικού συστήματος, καθώς ενθάρρυνε παραβατικές συμπεριφορές. Ουσιαστικά, η κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου το 2010, για την προστασία των αδύναμων κοινωνικών ομάδων, προχώρησε στη θεσμοθέτηση ενός νόμου για τον οποίο δεν είχε φροντίσει να υπάρχουν οι δομές ώστε να εφαρμοστεί. Να εξασφαλίσει ότι γρήγορα και αποτελεσματικά θα μπορούσε να κριθεί αν ο δανειολήπτης είχε πραγματικό πρόβλημα ή επιδίωκε να επωφεληθεί από την κρίση. Αν και ο νόμος προβλέπει ότι τα αιτήματα θα πρέπει να εξετάζονται από το δικαστήριο σε διάστημα 6 μηνών, αυτό ποτέ δεν έγινε, εξ ου και τα προγραμματισμένα δικαστήρια για το 2032. Και δεν θα μπορούσε να γίνει, καθώς το ήδη ταλαιπωρημένο και επιβαρυμένο δικαστικό σύστημα δεν θα μπορούσε με κανένα τρόπο να ανταποκριθεί σε έναν τόσο μεγάλο όγκο αιτημάτων.
Ετσι, με δεδομένη τη μεγάλη αβεβαιότητα την τελευταία 5ετία, τη διαρκή απειλή ενός Grexit, τη μικροπολιτική εκμετάλλευση των «κόκκινων» δανείων, αλλά και την ενθάρρυνση δικηγόρων που έστησαν μια μικρή βιομηχανία αιτημάτων (η αμοιβή του δικηγόρου μόνο για την κατάθεση αίτησης για τον νόμο Κατσέλη κυμαίνεται από 300 έως 1.500 ευρώ), δεκάδες χιλιάδες δανειολήπτες κατέθεσαν σχετικές αιτήσεις. Σημειώνεται ότι στο τέλος του 2014, στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ υπόσχονταν σεισάχθεια για όλους τους οφειλέτες, αλλά λίγο πολύ και τα περισσότερα κόμματα εκμεταλλεύτηκαν το θέμα των «κόκκινων» δανείων για να αντλήσουν μικροπολιτικά οφέλη. Και μπορεί να μην κατόρθωσαν να υλοποιήσουν τις ψεύτικες υποσχέσεις, ωστόσο με τον νόμο Κατσέλη κατάφεραν να ικανοποιήσουν μέρος των ψηφοφόρων τους, μεταθέτοντας το πρόβλημα για το απώτερο μέλλον, στη λογική του… «έχει ο Θεός». Μια διευθέτηση εις βάρος του κοινωνικού συνόλου.
110 δισ. «κόκκινα» δάνεια
Οι ευκαιριακές αυτές συμπεριφορές μαζί με τη βαθιά οικονομική κρίση οδήγησαν τα «κόκκινα» δάνεια σε ιστορικά υψηλά επίπεδα που σήμερα ξεπερνούν τα 110 δισ. ευρώ, δηλαδή είναι πάνω από το ήμισυ του συνολικού υπολοίπου δανείων. Ο εκτροχιασμός των «κόκκινων» δανείων οδήγησε στην ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος όχι μια, αλλά τρεις φορές στο διάστημα 2013 – 2015! Από την πλευρά τους οι τράπεζες υπογραμμίζουν ότι αν δεν αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων, με ένα πραγματικό ξεκαθάρισμα μεταξύ των δανειοληπτών που αντιμετωπίζουν οικονομικό πρόβλημα από τους υπόλοιπους, το τραπεζικό σύστημα και ευρύτερα η οικονομία δεν θα μπορέσουν να ανακτήσουν τον βηματισμό τους.