«Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα/ που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο το Όχι/ να πούνε. Φανερώνεται αμέσως όποιος το ’χει/ έτοιμο μέσα του το Ναι, και λέγοντάς το πέρα/ πηγαίνει στην τιμή και στην πεποίθησί του», γράφει ο μεγάλος Αλεξανδρινός ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης στο ποίημα Che fece… il gran rifiuto. Τον Μάρτιο του 1821 ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης κλήθηκε να λάβει μια απόφαση καθοριστικής σημασίας τόσο για τον ίδιο και την οικογένειά του, όσο και για τους υπόλοιπους Έλληνες. Η προαποφασισμένη ημέρα έναρξης της Επανάστασης, η 25η Μαρτίου, πλησίαζε και ο ίδιος ως επικεφαλής της ηγεμονίας της Μάνης όφειλε να αναλάβει την οργάνωση του αγώνα.
Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης γεννήθηκε το 1765 στην Τσίμοβα, σημερινή Αρεόπολη, της Μάνης. Καταγόταν από την άσημη αρχικά αλλά αναδειχθείσα προϊόντος του 18ου αιώνα σε ισχυρό πόλο εξουσίας της Μάνης οικογένεια των Μαυρομιχαλαίων. Ο ίδιος αναμίχθηκε στα πολιτικά πράγματα της Μάνης ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1780. Στις αρχές του 19ου αιώνα εθεωρείτο ως ένας εκ των ισχυρότερων ανδρών της αυτόνομης επαρχίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Η Μάνη αποκόπηκε διοικητικά από το εγιαλέτι του Μοριά το 1779 και εντάχθηκε σε εκείνο της Άσπρης Θάλασσας, επικεφαλής του οποίου ετίθετο ο εκάστοτε αρχιναύαρχος του οθωμανικού στόλου (καπουδάν πασάς). Η Μάνη διατήρησε ένα καθεστώς αυτονομίας σε σχέση με τις υπόλοιπες οθωμανοκρατούμενες περιοχές του ελληνισμού, έχοντας ως ηγεμόνα της τον μανιάτμπεη.
Διαθέτοντας πολλές επαφές στο δίκτυο της οθωμανικής εξουσίας, το 1816 στο αξίωμα του μανιάτμπεη ανήλθε ο Πέτρος Μαυρομιχάλης, ο οποίος προσκόλλησε στο όνομά του κατά το συνήθειο της εποχής τον τίτλο του. Ως εγγύηση της υπακοής του στον σουλτάνο, ο Πετρόμπεης παρέδωσε στην Υψηλή Πύλη δύο από τους γιους του, τον Γεώργιο και τον Αναστάσιο. Σε περίπτωση που έφταναν στην Κωνσταντινούπολη φήμες πως ο Πετρόμπεης συνωμοτούσε κατά της οθωμανικής εξουσίας, οι δύο γιοι του θα υφίσταντο τις συνέπειες των πράξεων του πατέρα τους.
Η ηγεμονία του Πετρόμπεη στη Μάνη συνέπεσε με την προετοιμασία και την έκρηξη της Επανάστασης. Όντας ένας από τους Έλληνες με το μεγαλύτερο κύρος και εξουσιάζοντας μια περιοχή η οποία είχε παράδοση στην ανατροφή ξακουστών πολεμιστών, ο Πετρόμπεης προσείλκυσε εξαρχής την προσοχή των ηγετών της Φιλικής Εταιρείας. Στις 2 Αυγούστου 1818 μυήθηκε από τον Μεσσήνιο Κυριάκο Καμαρηνό, προθυμοποιούμενος να συνεισφέρει και εκείνος στον επικείμενο αγώνα των Ελλήνων για την ελευθερία.
Έχοντας, όμως, κατά νου την άσχημη εμπειρία των Ορλοφικών, κατά την οποία οι Έλληνες εξαπατήθηκαν από τους Ρώσους αριστοκράτες Ορλόφ πως η Ρωσία θα συνέδραμε στον αγώνα τους, ο Πετρόμπεης διατηρούσε πολλές επιφυλάξεις για το έργο της Εταιρείας. Οι επιφυλάξεις του δεν ήταν αβάσιμες, δεδομένου ότι η Εταιρεία δεν διέθετε κάποιο σαφές πρόγραμμα επαναστατικής δράσης, ούτε και μια κεφαλή, η οποία θα εγγυάτο την επιτυχία του αγώνα. Οι προύχοντες της Πελοποννήσου δεν αρκούνταν πλέον στο άκουσμα των διαδόσεων πως ο Ρώσος τσάρος βρισκόταν πίσω από την Εταιρεία. Οι κεφαλές της εξουσίας, όπως ήταν ο Πετρόμπεης στη Μάνη και οι προύχοντες στην Πελοπόννησο, θεωρούνταν υπόλογες απέναντι στην οθωμανική διοίκηση για τις πράξεις των ανθρώπων που βρίσκονταν υπό την εξουσία τους. Για αυτόν τον λόγο, πρώτες αυτές θα υφίσταντο τα αντίποινα σε περίπτωση που δεν ευοδωνόταν η επανάσταση.
Παρά ταύτα ο Πετρόμπεης συμμετείχε ενεργά στην οργάνωση του αγώνα στη Μάνη, διαδικασία που ξεκίνησε με την άφιξη στην περιοχή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, τον Ιανουάριο του 1821.
Σύμφωνα με τις πηγές καθώς και την προφορική παράδοση στη Μάνη, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης συγκάλεσε στις 17 Μαρτίου 1821 μια συνέλευση των προυχόντων και των καπεταναίων της χερσονήσου στη γενέτειρά του, την Τσίμοβα. Αντικείμενο συζήτησης ήταν η κήρυξη της Επανάστασης. Έχοντας προετοιμαστεί σχετικά καλά το προηγούμενο διάστημα, οι άρχοντες της Μάνης με επικεφαλής τον Πετρόμπεη αποφάσισαν να κηρύξουν την Επανάσταση και να μεταβούν βόρεια για να συνδράμουν στην απελευθέρωση της Λακωνίας και της Μεσσηνίας.
Επρόκειτο για μια γενναία απόφαση εκ μέρους του Πετρόμπεη, ο οποίος αποφάσισε να θυσιάσει την εξουσία και τις ανέσεις της οικογένειάς του στον βωμό της ελευθερίας των Ελλήνων. Παρότι είχε επιστρέψει από την Κωνσταντινούπολη ο γιος του Γεώργιος, ο Αναστάσιος βρισκόταν στην Τριπολιτσά, ως εγγύηση της νομιμοφροσύνης του Πετρόμπεη στον σουλτάνο. Δεν δίστασε να κηρύξει την Επανάσταση, γνωρίζοντας πως ο γιος του ήταν σχεδόν απίθανο να βγει ζωντανός από τη διοικητική πρωτεύουσα της Πελοποννήσου. Παρότι ο Αναστάσιος κατάφερε να βγει ζωντανός από την Τριπολιτσά στα μέσα Σεπτεμβρίου 1821, λίγες ημέρες πριν την άλωση της πόλης, ο Πετρόμπεης έχασε στη διάρκεια του Αγώνα δύο γιους, τον Ηλία και τον Ιωάννη, καθώς και τον αδερφό του, τον Κυριακούλη.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης