Ο λημνιός οίνος αναφέρεται στον Όμηρο και στην Ειρήνη του Αριστοφάνη κι έχει το δικό του λήμμα στο Ονομαστικόν, το λεξικό του Πολυδεύκη (2ος αι. μ.Χ.). Ξέρουμε λοιπόν ότι τον έπιναν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι και έχει κατά πάσα πιθανότητα την παλαιότερη καταγεγραμμένη αναφορά στο παγκόσμιο οινικό στερέωμα. Το πλούσιο παρελθόν του ο αμπελώνας της Λήμνου το οφείλει στο μοναδικό terroir του, που ανέκαθεν υπήρξε ευνοϊκό για την καλλιέργεια της αμπέλου. Κεφαλαιώδους σημασίας, τόσο το ηφαιστειακό υπέδαφος, όσο και το χαμηλό ανάγλυφο του νησιού, που επιτρέπει την ανεμπόδιστη κυκλοφορία του αέρα από το Θρακικό Πέλαγος. Σε συνδυασμό με τις δύο πολυδιάστατες ποικιλίες που ευδοκιμούν εκεί, δημιουργούν το ιδανικό περιβάλλον για τους δραστήριους οινοποιούς του νησιού.
ΠΟΠ Λήμνος στα ποτήρια μας
Σνομπάροντας την επέλαση εξωγενών, διεθνών ποικιλιών και γυρνώντας την πλάτη στις ευκολίες τους, οι Λημνιοί οινοπαραγωγοί επικεντρώνονται στην αρχαία, ιθαγενή ερυθρή ποικιλία Λημνιό και στο λευκό Μοσχάτο Αλεξανδρείας, που πρωτοεμφανίστηκε στη Λήμνο στις αρχές του 20ού αιώνα και φυτεύτηκε απ’ άκρη σ’ άκρη σε όλο το νησί. Κάποιος ίσως τους χαρακτήριζε ρομαντικούς, ωστόσο αυτή η στοχοπροσήλωση φανερώνει γνώση και συνείδηση κι είναι αυτή που τους κάνει να ξεχωρίζουν: οι ντόπιες ποικιλίες είναι ένα δυνατό brand name, ο θησαυρός της ακριτικής Λήμνου. Αμφότερες χαρακτηρισμένες ΠΟΠ Λήμνος, αιχμαλωτίζουν την ουσία του τόπου και διηγούνται την ιστορία του.
Αξιοποιούνται δε παντοιοτρόπως από τα οινοποιεία του νησιού. Τα τέσσερα πιο δραστήρια και εξωστρεφή εξ αυτών βράβευσε φέτος ο «Γ», γιατί συνεχίζουν την αρχαία οινοποιητική παράδοση του τόπου τους, παρά τις αναρίθμητες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν επιχειρώντας σε ένα απομακρυσμένο νησί. Και γιατί κατάφεραν να βάλουν τη Λήμνο στον χάρτη του ποιοτικού ελληνικού κρασιού. Και τα τέσσερα βρίσκονται στη δυτική πλευρά του νησιού, εκεί που τα πεδινά αμπελοτόπια ρουφάνε θάλασσα, και σε μικρή απόσταση, περίπου 30 χιλιομέτρων, το ένα από το άλλο: ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Limnos Wines, το Οινοποιείο Γκαράλη, το Κτήμα Χατζηγεωργίου και το Limnos Organic Wines.
Αλμυρά αμπελοτόπια, γλυκόπιοτα κρασιά
Αρχαιότερο όλων είναι ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Limnos Wines, ιδρυθείς το 1937, που αρχικά λειτούργησε ως συνεταιρισμός εκκόκκισης βάμβακος και από το 1960 στράφηκε στην αμπελουργική-οινοποιητική δραστηριότητα. Ο Συνεταιρισμός σήμερα αξιοποιεί γύρω στους 2.500 τόνους σταφύλια από τα 450 μέλη του. Εμφιαλώνει όχι μία και δύο, αλλά 13 ετικέτες αποκλειστικά από τις δύο τοπικές ποικιλίες, παλαιότερη εκ των οποίων είναι το ξακουστό Λήμνος, ένα ξηρό Μοσχάτο Αλεξανδρείας που μοσχοβολάει τριαντάφυλλο, γιασεμί και φλούδα από λεμόνι, και το οποίο κλείνει φέτος τα 70 χρόνια.
Το οινοποιείο Limnos Organic Wines ιδρύθηκε το 2002 στα Μαυραμπέλια από τον Γιάννη Σαββόγλου και τον Παντελή Τσιβόλα, δύο οινοποιούς προσηλωμένους στη βιολογική καλλιέργεια. Δουλεύουν με μια κλειστή ομάδα παραγωγών μέσω συμβολαιακής γεωργίας και παράλληλα έχουν και δικά τους αμπέλια, γύρω στα 20 στρέμματα διάσπαρτα στο Φράγμα Κοντιά στον Άγιο Δημήτρη, στις Σαρδές, στο Κοντοπούλι, στην Παναγιά και στα Καμίνια. «Το αμπέλι ψάχνει βαθιά μέσα στα φτωχά, ηφαιστειογενή εδάφη για να βρει τα συστατικά του, σκληραγωγείται και παλεύει για την επιβίωσή του, έτσι που στο τέλος βγάζει πολύ αξιόλογα αποτελέσματα, με συμπυκνωμένα αρώματα και πλούσια γεύση», εξηγεί ο οινολόγος Γιάννης Σαββόγλου. Βγάζουν 15 ετικέτες με βάση τις τοπικές ποικιλίες και παράγουν ετησίως περί τις 150.000 φιάλες, με χαρακτηριστική μεταλλικότητα και αρμυρή επίγευση. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να δοκιμάσει κανείς τα τρία ερυθρά που φτιάχνουν με βάση το Λημνιό: ένα υπέρκομψο μονοποικιλιακό ξηρό κρασί και δύο χαρμάνια με Φωκιανό (άλλη μία νησιώτικη ερυθρή ποικιλία), σε ημίγλυκη και ξηρή εκδοχή.
Έντονα εξωστρεφές, το Οινοποιείο Γκαράλη των Μανώλη Γκαράλη και Μαρίας Μαρκάκη στέλνει στο εξωτερικό το 70% της παραγωγής του. Με δικά τους βιολογικά σταφύλια και ήπιες οινοποιητικές παρεμβάσεις παράγουν μάξιμουμ 100 τόνους κρασί ετησίως στο οινοποιείο τους στο Κουρούνι, ενώ πειραματίζονται οινοποιώντας σε παλιούς αμφορείς θαμμένους στη γη, σύμφωνα με τον πατροπαράδοτο τρόπο της Λήμνου. Κορωνίδα τους θεωρείται το Salome, ένα εκφραστικό Μοσχάτο Αλεξανδρείας που από 2,5 τόνους σταφύλι βγάζει μόλις 400 λίτρα κρασί και εμφιαλώνεται σε μάξιμουμ 2.000 φιάλες ετησίως. Αληθινό νέκταρ από υπερώριμα, λιαστά σταφύλια μεγάλης συμπύκνωσης, που σε ζαλίζει με χορταστικά αρώματα από γλυκό κουταλιού σταφύλι, κρεμ μπρουλέ, ξανθή σταφίδα, ροδοπέταλα, ξερά βερίκοκα και κηρήθρα.
Στον αντίποδα αυτού του λιαστού βρίσκουμε ένα γαργαλιστικό ημιαφρώδες, γλυκόξινο Μοσχάτο, με το οποίο διαφοροποιείται το Κτήμα Χατζηγεωργίου, στο Καρπάσι. Το ονομάζουν Moscato d’Ifestia κι είναι ένα σπουδαίο κρασί που παράγεται με τη μέθοδο κλειστής δεξαμενής και διαθέτει γαργαλιστικές φυσαλίδες, που όπως αναδύονται παρασύρουν μαζί τους γινωμένα αρώματα κίτρινων φρούτων, ροδοζάχαρης και καραμέλας βουτύρου. Η οικογένεια Χατζηγεωργίου μετράει δεκαετίες ιστορίας στην παραγωγή κρασιού, καθώς ο προπάππους της οικογένειας διατηρούσε οινοποιείο στην πατρίδα του, τη Σμύρνη. Το σύγχρονο οινοποιείο τους στο Καρπάσι ιδρύθηκε το 2007 και σήμερα διαθέτουν 80 στρέμματα ιδιόκτητων αμπελώνων, παράγουν μια μεγάλη γκάμα κρασιών, 350.000 φιάλες ετησίως, μεταξύ των οποίων και δύο μεγάλης παλαίωσης επιδόρπια κρασιά από λιαστά σταφύλια Μοσχάτου Αλεξανδρείας και Λημνιού αντίστοιχα. Πρόσφατα επένδυσαν στη δημιουργία νέων εγκαταστάσεων για παραγωγή αφρωδών οίνων με την κλασική μέθοδο της Καμπανίας.
Επισκέψιμα, με εξαγωγική δραστηριότητα, τα τέσσερα αυτά οινοποιεία της Λήμνου είναι οι μπροστάρηδες που ανέλαβαν να φέρουν το κρασί του νησιού στη νέα εποχή του. Φτιάχνουν εκλεκτά επιδόρπια κρασιά αλλά και υπέρκομψα ερυθρά, με πολλά διαφορετικά στιλ, που αποδεικνύουν τον πολυδιάστατο χαρακτήρα των ποικιλιών, την τέχνη και την εμπειρία των οινοποιών. Μικροί παραγωγοί όλοι τους, αλλά με μεγάλους στόχους και πίστη στις τοπικές ποικιλίες, παράγουν κρασιά που κουβαλούν την ψυχή του τόπου και αξίζουν και με το παραπάνω να τα ανακαλύψει κάθε οινόφιλος.
Limnos Organic Wines, Κάσπακας, Τ/22540-22.270
Οινοποιείο Γκαράλη, Άγιος Δημήτριος, Τ/22540-62.871, 22540-61.884
Κτήμα Χατζηγεωργίου, επαρχ. οδός Λιβαδοχωρίου-Καρπασίου, Καρπάσι, Τ/22540-31.082
Αγροτικός Συνεταιρισμός Limnos Wines, λιμάνι Αγίου Νικολάου, περιοχή Σωληνάρια, Μύρινα, Τ/22540-22.212, 22540-22.296
Τα κρασιά των οινοποιείων της Λήμνου τα βρίσκουμε σε κάβες και σούπερ μάρκετ σε όλη την Ελλάδα.