Οι Αμερικανοί δεν είναι καλοί στη γεωγραφία. ετσι λεγεται και Μπορεί και να ισχύει, αν και πρόκειται ασφαλώς για μια γενίκευση που βασίζεται σε διάφορες σοβαρές ΄Ή λιγότερο σοβαρές έρευνες που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο και εμφανίζουν τους Αμερικανούς να μπερδεύουν το Ιράν με το Ιράκ και να αποτυγχάνουν να εντοπίσουν το Αφγανιστάν στον χάρτη. Είναι, πάντως, κάπως παράδοξο αν σκεφτεί κανείς πόσες εκατοντάδες χιλιάδες Αμερικανοί στρατιώτες έχουν περάσει από την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής τις τελευταίες δεκαετίες.
Στην ιστορία αυτή μπορεί κάποιος να θέσει ως αφετηρία την κρίση στον Λίβανο το 1958, τον Πόλεμο του Κόλπου το 1990 ή την εκκίνηση του πολέμου κατά της τρομοκρατίας με την εισβολή στο Αφγανιστάν, αμέσως μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001, από τη στιγμή δηλαδή που οι Ηνωμένες Πολιτείες εγκαταστάθηκαν στην περιοχή: ακολούθησε ο πόλεμος στο Ιράκ, η εμπλοκή στη Συρία, η σύγκρουση με το Ισλαμικό Κράτος και πολλές ακόμα διαμάχες, που «εγκλώβισαν» τις ΗΠΑ σε έναν «ατελείωτο πόλεμο». Περισσότεροι από 7.000 Αμερικανοί στρατιώτες σκοτώθηκαν αυτές τις δύο δεκαετίες στην Ασία, μαζί με περίπου 800.000 ακόμα ανθρώπους, στην πλειονότητά τους πολίτες. Εν τω μεταξύ, όλα αυτά έχουν στοιχίσει στους Αμερικανούς φορολογουμένους 6,4 τρις δολάρια, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου Μπράουν, οπότε, αν μη τι άλλο, θα περίμενε κανείς να μπορούν να βρουν πού βρίσκεται στον χάρτη το Αφγανιστάν και πού η Συρία.
Ελεύθερη ώρα με μπάσκετ την Ημέρα των Ευχαριστιών του 2002, στη βάση Βιρτζίνια στο Κουβέιτ. © Joe Raedle/Getty Images/Ideal Image
Στο μέτωπο χωρίς κινητά
Αυτή τη στιγμή, περίπου 70.000 Αμερικανοί στρατιώτες βρίσκονται μοιρασμένοι σε βάσεις του Αφγανιστάν και του Ιράκ, της Συρίας, της Τουρκίας και της Ιορδανίας, αλλά και στις χώρες της Αραβικής χερσονήσου: Κουβέιτ, Ομάν, Κατάρ, Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Μπαχρέιν. Σε αυτούς προστέθηκαν, μετά τις τελευταίες εξελίξεις με το Ιράν, περίπου 3.000 ακόμα στρατιώτες της 82ης Αερομεταφερόμενης Μεραρχίας, που βρίσκονταν σε θέσεις ετοιμότητας στη βόρεια Καρολίνα, εκπαιδευμένοι να μεταφερθούν εντός 18 ωρών, από τη στιγμή που θα λάβουν την εντολή, σε οποιοδήποτε σημείο της Γης. Εν προκειμένω, προσγειώθηκαν στο Κουβέιτ, χωρίς όμως να γίνει γνωστή η ακριβής φύση της αποστολής τους ούτε ο τελικός τους προορισμός. Το γεγονός αυτό προκάλεσε μία επιπλέον ανησυχία στους οικείους τους, οι οποίοι, αρχικά τουλάχιστον, δεν θα έχουν καμία δυνατότητα επικοινωνίας, καθώς απαγορεύτηκαν τα κινητά τηλέφωνα, όπως και οποιαδήποτε άλλη συσκευή (λάπτοπ, τάμπλετ, ακόμα και φορητές κονσόλες βιντεοπαιχνιδιών), από τον φόβο του εντοπισμού των κινήσεων της μονάδας.
Ένας αξιωματικός της μονάδας, ο Μάικ Μπερνς, μιλώντας στον Τύπο κατά την αναχώρηση, είπε ότι «τα παιδιά είναι ενθουσιασμένα που φεύγουν, αλλά το δύσκολο είναι ότι κανείς δεν ξέρει πόσο καιρό θα λείψουν». Ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα τοποθέτηση. Πώς είναι δυνατόν ακόμα και ένας επαγγελματίας στρατιώτης, ειδικά εκπαιδευμένος γι’ αυτόν ακριβώς τον σκοπό, να είναι ενθουσιασμένος με την προοπτική της μάχης; Πώς έχει διαμορφωθεί μια τέτοια κουλτούρα; Και γιατί κατατάσσονται κάθε χρόνο χιλιάδες Αμερικανοί στον στρατό, γνωρίζοντας ότι αργά ή γρήγορα θα βρεθούν σε ένα μακρινό και αφιλόξενο πεδίο μάχης;
Κάποιοι πιθανόν να οραματίστηκαν μια στρατιωτική καριέρα. Κάποιοι άλλοι δυσκολεύτηκαν να εξασφαλίσουν φοιτητικά δάνεια, κάτι που όντως παρατηρήθηκε τα τελευταία χρόνια, με αποτέλεσμα να στραφούν στην αγκαλιά του θείου Σαμ. Ορισμένων, ίσως, βράζει το αίμα τους και ψάχνουν μια περιπέτεια για να έχουν να τη διηγούνται ή γοητεύτηκαν από τον τίτλο του «ήρωα πολέμου», που έχει σημαντική θέση στη συνείδηση του μέσου Αμερικανού. Υπάρχει και κάτι άλλο. Η πληγή της 11ης Σεπτεμβρίου είναι ακόμα νωπή. Το ταξίδι στη Μέση Ανατολή ενεργοποιεί ένα βαθύ πατριωτικό συναίσθημα και καλλιεργεί την αντίληψη ότι δεν θα βρεθούν στην άλλη άκρη του κόσμου χωρίς λόγο – κάτι σαν ηθική υποχρέωση. Ανήκουν στη μειονότητα, πάντως. Μια έρευνα (Pew Research) πριν από λίγους μήνες έδειξε ότι το 64% των Αμερικανών βετεράνων πιστεύουν ότι ο πόλεμος στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ ήταν ένα λάθος.
Μια χορεύτρια της ομάδας Purrfect Angelz διασκεδάζει τους στρατιώτες σε βάση στο Ιράκ, το 2006. © Jim Wilson/The New York Times
Αλκοόλ όχι, χορεύτριες ναι
Η καθημερινότητα στις αμερικανικές βάσεις της Μέσης Ανατολής είναι, προφανώς, δύσκολη. Πρώτα απ’ όλα, οι κλιματικές συνθήκες είναι ανυπόφορες – τουλάχιστον δεκαεπτά στρατιώτες έχουν χάσει τη ζωή τους από τη ζέστη την τελευταία δεκαετία. Ορισμένες βάσεις, πάντως, παρέχουν αρκετές ανέσεις για τις ελεύθερες ώρες, καθώς φιλοξενούν μαγαζάκια με καφέ ή φαγητό, αίθουσες αναψυχής και γυμναστήριο, ενώ παρέχουν σύνδεση στο ίντερνετ και γενικά καλές συνθήκες διαμονής, δεδομένων των συνθηκών. Η κατανάλωση αλκοόλ επισήμως απαγορεύεται και μπορεί να γίνονται τα στραβά μάτια για τη διατήρηση κάποιας ισορροπίας, ωστόσο ο έλεγχος έγινε πιο αυστηρός μετά το περιστατικό του 2012, όταν ένας Αμερικανός στρατιώτης (πλέον καταδικασμένος σε ισόβια) δολοφόνησε εν ψυχρώ δεκαέξι Αφγανούς πολίτες, πριν αποδειχτεί ότι μάλλον ήταν μεθυσμένος.
Κάποια βράδια, οι στρατιώτες δέχονται επισκέψεις από ομάδες χορευτριών που περιοδεύουν επί τούτω στις εμπόλεμες ζώνες, με σκοπό να εξυψώσουν το ηθικό της μονάδας. Μπορεί να μοιάζει παρωχημένο, φθηνό και σεξιστικό, ωστόσο αυτού του είδους η διασκέδαση αποτελεί κάτι σαν παράδοση στις αμερικανικές εκστρατευτικές αποστολές από την εποχή που η Μέριλιν Μονρόε επισκέφτηκε μια βάση στην Κορέα. Τέτοιες πρωτοβουλίες φαίνεται ότι προσφέρουν στους στρατιώτες την ικανοποίηση (ακόμα και την ψευδαίσθηση) ότι κάποιος νοιάζεται. Η ατέλειωτη ρουτίνα διακόπτεται και οι δυσάρεστες σκέψεις υποχωρούν όταν ξαφνικά στη μέση του πουθενά εμφανίζεται μια χαμογελαστή χορεύτρια ή ο πρόεδρος των ΗΠΑ – τόσο ο Μπους, όσο και ο Ομπάμα και ο Τραμπ επισκέφτηκαν βάσεις στη Μέση Ανατολή κατά τη θητεία τους. Υπάρχει επίσης πάντα η πρόβλεψη να βρεθεί μια τηλεόραση για τον τελικό του Super Bowl, αλλά και διάφορες εκπλήξεις, όπως ότι το καινούργιο «Star Wars» προβλήθηκε σε αμερικανικές βάσεις πριν από την πρεμιέρα του στον υπόλοιπο κόσμο.
Η ψυχολογία των στρατιωτών είναι αυτονόητα εύθραυστη. Υπάρχει ένα πολύ εντυπωσιακό στοιχείο που προκύπτει από τη βάση δεδομένων του Πενταγώνου: τα δύο πρώτα χρόνια των βομβαρδισμών στόχων του Ισλαμικού Κράτους, υπήρξαν μόλις επτά νεκροί Αμερικανοί από εχθρικά πυρά, αλλά το ίδιο διάστημα υπήρχαν έντεκα στρατιώτες που αυτοκτόνησαν. Νωρίτερα, την πρώτη δεκαετία του πολέμου κατά της τρομοκρατίας, ο αριθμός των αυτοκτονιών στον αμερικανικό στρατό είχε διπλασιαστεί. Και μετά την επιστροφή στο σπίτι παρατηρείται η γνωστή Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD), αλλά όλο και συχνότερα οι βετεράνοι της Μέσης Ανατολής υποφέρουν από τον λεγόμενο «ηθικό τραυματισμό» («moral injury»), έναν νεότερο ψυχολογικό όρο που αποτυπώνει την επίδραση που έχει σε ένα άτομο η αμφισβήτηση του «σωστού» και του «λάθους». Είναι αυτό που πιθανόν νιώθεις αν πυροβολήσεις ένα παιδί ζωσμένο με εκρηκτικά. Είναι αυτό που κουβαλά η νέα γενιά των Αμερικανών. ■