Μια σειρά σπάνιων φωτογραφιών του φωτορεπόρτερ Εντ Φάινγκερς αποκαλύπτουν την ευάλωτη γυναίκα πίσω από την ντίβα του Χόλιγουντ.
«Αυτό θα είναι το σπίτι μου από εδώ και στο εξής ωσότου αποσυρθώ. Και όταν αποσυρθώ, θα εγκατασταθώ στο Μπρούκλιν, γιατί είναι το πιο αγαπημένο μου μέρος στον κόσμο. […] Μου αρέσουν οι άνθρωποι, οι δρόμοι και η ατμόσφαιρα εκεί», δήλωνε η Μέριλιν Μονρόε σε ραδιοφωνική της συνέντευξη ενόψει της μετακόμισής της από το Χόλιγουντ στη Νέα Υόρκη. Ήταν αρχές του 1955. Η μεγάλη σταρ είχε μόλις ολοκληρώσει τα γυρίσματα της ταινίας «Επτά χρόνια φαγούρας», ο γάμος της με τον αθλητή Τζο ΝτιΜάτζιο είχε πια τελειώσει και ήταν αποφασισμένη να προχωρήσει σε «διαζύγιο» με την 20th Century Fox λόγω της άρνησης του στούντιο να αυξήσει τις αποδοχές της και να της δώσει μεγαλύτερη ελευθερία επιλογών στην καριέρα της και πιο σοβαρούς ρόλους.
Συζητώντας με τον παραγωγό Ντικ Σέπερντ μέσα σε ένα ταξί.
Σε δηλώσεις της ξεκαθάρισε ότι είχε «βαρεθεί τους ίδιους και τους ίδιους σέξι ρόλους» και, για να κάνει ξεκάθαρες τις προθέσεις της, προχώρησε στην ίδρυση της δικής της εταιρείας παραγωγής, Marilyn Monroe Productions, με τον φίλο της, φωτογράφο Μίλτον Γκριν. Εγκαταστάθηκε σε μια σουίτα του ξενοδοχείου Ambassador, στη λεωφόρο Παρκ, και ξεκίνησε να καλλιεργεί ένα προφίλ διαφορετικό από εκείνο της «σέξι ανόητης ξανθιάς καλλονής», που της είχε εξασφαλίσει χολιγουντιανή δόξα, αλλά όχι την αυτοεκτίμηση και την καλλιτεχνική αναγνώριση που είχε ανάγκη.
Μαθήματα υποκριτικής και ψυχανάλυση
Άρχισε να παρακολουθεί μαθήματα υποκριτικής στο Actors Studio υπό την καθοδήγηση του Λι Στράσμπεργκ και μυήθηκε στη διάσημη «Μέθοδο», ενώ απέκτησε στενή προσωπική σχέση τόσο με τον ίδιο όσο και με τη σύζυγό του Πόλα και έγινε σχεδόν μέλος της οικογένειάς τους. Την ίδια εποχή, έπειτα από παρότρυνση του νέου μέντορά της, ξεκίνησε ψυχανάλυση, με σκοπό να αναμετρηθεί με τους προσωπικούς της δαίμονες αλλά και να εμπλουτίσει την υποκριτική της «φαρέτρα», χρησιμοποιώντας τις τραυματικές εμπειρίες του παρελθόντος της. H Τζέιν Φόντα, που το ίδιο διάστημα υπήρξε επίσης μαθήτρια του Στράσμπεργκ, θυμάται στην αυτοβιογραφία της («Η ζωή μου», εκδόσεις Ωκεανίδα) την εύθραυστη «συμφοιτήτριά» της: «Και υπήρχε και η Μέριλιν Μονρόε, η διασημότερη μαθήτρια του Λι, που καθόταν ήσυχη και σοβαρή στο βάθος της αίθουσας, φορώντας καμπαρντίνα κι ένα μαντίλι στο κεφάλι, χωρίς καθόλου μακιγιάζ. Δύο φορές την εβδομάδα, επί έναν μήνα, καθόμουν ακριβώς πίσω της, προσπαθώντας να καταλάβω τι συνέβαινε στην αίθουσα, ενώ προσευχόμουνα να μη με καλέσει στη σκηνή ο Λι. Δεν ένιωθα έτοιμη να κάνω καριέρα ηθοποιού και δεν ήμουνα καθόλου σίγουρη πως θα συνέχιζα τα μαθήματα. Είχα μάθει πως η Μέριλιν δεν είχε καταφέρει ποτέ να παίξει μια σκηνή εκεί. Κάθε φορά που προσπαθούσε, ο φόβος τής έφερνε εμετό. Θυμάμαι μια φορά, μετά το μάθημα, που την ακολούθησα μέχρι τον δρόμο. Στάθηκα πίσω της καθώς καλούσε ένα ταξί και την παρακολούθησα να μπαίνει στο ταξί και να φεύγει χωρίς να τη γνωρίσει κανείς. Την είχα δει σε επίκαιρα, λουσμένη στα φώτα της δημοσιότητας και να της ορμούν θαυμαστές και δημοσιογράφοι, κι αναρωτιόμουνα πώς μπορεί κάποιος να αντεπεξέρχεται σε τόσο ακραίες καταστάσεις – άλλοτε να είναι το επίκεντρο της προσοχής και της λατρείας κι άλλοτε να είναι ολομόναχος σ’ ένα πεζοδρόμιο της Νέας Υόρκης, άγνωστος μεταξύ αγνώστων και φοβισμένος».
Μερικές στιγμές χαλάρωσης στο νεοϋορκέζικο εστιατόριο Costello’s, κοιτάζοντας τα σκίτσα του James Thurber, καρτουνίστα του The New Yorker, στον τοίχο. © Michael Ochs/ Getty Images/ Ideal Image
Η «νεοφώτιστη» Μέριλιν αντιμετωπίστηκε από τον Τύπο και μέρος του καλλιτεχνικού κόσμου με απαξίωση και περιπαικτική διάθεση – στο Μπρόντγουεϊ ανέβηκε παράσταση με πρωταγωνίστρια τη «σωσία» της, Τζέιν Μάνσφιλντ, στον ρόλο μιας ανόητης ηθοποιού που αποφασίζει να ξεκινήσει τη δική της εταιρεία παραγωγής! Θέλοντας να εξασφαλίσει θετική δημοσιότητα, αλλά και να αναδείξει την «αληθινή» Μέριλιν, τη γυναίκα και καλλιτέχνη πίσω από τα φώτα της δημοσιότητας, ο φίλος και συνεργάτης της Μίλτον Γκριν –κατ’ άλλους ήταν ο επίσης φωτογράφος της Σαμ Σο– ήρθε σε επαφή με το γνωστό περιοδικό Redbook και κανόνισε ένα cover story. «Σκέφτηκα ότι θα είχε ενδιαφέρον το πώς θα ήταν η ζωή της σε αυτές τις νέες συνθήκες. Είπα ότι θα κάναμε το ρεπορτάζ και θα βλέπαμε πού θα μας έβγαζε και ήταν εντυπωσιακό το πόσο μας άφησε να εισβάλουμε στη ζωή της», θυμόταν αργότερα ο τότε συντάκτης και μετέπειτα εκδότης του Redbook Ρόμπερτ Στάιν. «Ήταν εντελώς ανοιχτή και διαθέσιμη, δεν υπήρχε το προσωπείο της κινηματογραφικής σταρ, και, αν μη τι άλλο, είχε μια ευαλωτότητα».
Από τις 24 έως τις 30 Μαρτίου 1955, για μία ολόκληρη εβδομάδα, ο συνεργάτης του περιοδικού, φωτορεπόρτερ Εντ Φάινγκερς, έγινε η «σκιά» της πλέον αναγνωρίσιμης Αμερικανίδας σταρ. Ήταν μαζί της στη σουίτα της, στους δρόμους της Νέας Υόρκης, στα ψώνια της στις μπουτίκ της μεγαλούπολης, σε εστιατόρια και επαγγελματικές υποχρεώσεις, καταγράφοντας με τον φακό του ιδιωτικές αλλά και δημόσιες στιγμές της Μέριλιν με τρόπο που κανείς άλλος έως τότε δεν το είχε κάνει.
Λίγους μόλις μήνες νωρίτερα, τον Σεπτέμβριο του 1954, στη λεωφόρο Λέξινγκτον της Νέας Υόρκης, μια απαστράπτουσα Μέριλιν είχε ποζάρει για την εμβληματική φωτογραφία της πάνω από τη σχάρα του μετρό, με τη φούστα της να υψώνεται αποκαλύπτοντας τα καλλίγραμμα πόδια της, ως μέρος της προώθησης της ταινίας «Επτά χρόνια φαγούρας». Η μεταμόρφωσή της, μόλις ένα εξάμηνο αργότερα, μέσα από τη φωτογραφική ματιά του Φάινγκερς, ήταν συγκλονιστική. Την περιέγραψε εύγλωττα ο Ρόμπερτ Στάιν, που υπήρξε και στενός φίλος του: «Αν δει κανείς όλες της τις ταινίες, δεν μπορεί να εξηγήσει γιατί είχε αυτή την απήχηση. Το καταλαβαίνει αν κοιτάξει αυτές τις φωτογραφίες, που δείχνουν την ουσία της. Οι άνθρωποι αισθάνθηκαν ότι τους δόθηκε πρόσβαση σε κάτι που δεν έβλεπαν συνήθως».
Δυο γυναίκες σε μία
Οι λήψεις ήταν ασπρόμαυρες, γίνονταν σε φυσικές συνθήκες, χωρίς φλας, και χωρίς επεξεργασία των εικόνων εκ των υστέρων. Η Μέριλιν του Φάινγκερς είναι ανεπιτήδευτη, συχνά χωρίς μέικαπ και με απεριποίητα μαλλιά, εύθραυστη, ευάλωτη, στοχαστική, συντετριμμένη τη μια στιγμή, φρέσκια, ανέμελη, χαρούμενη, πληθωρική την άλλη, μια γυναίκα ακραίων συναισθημάτων, που ακροβατούσε μονίμως σε μια εύθραυστη ψυχική ισορροπία. Η μηχανή του ταλαντούχου φωτορεπόρτερ λειτούργησε σαν μεγεθυντικός φακός στην ψυχοσύνθεση μιας ύπαρξης που προσπαθούσε να συμφιλιώσει μέσα της το κορίτσι και την ντίβα, τη θλίψη, την ανασφάλεια, την εσωστρέφεια και την αυτοαμφισβήτηση από τη μια και την εκρηκτική παρουσία, τη λάμψη, τη σαγήνη, την ορμητικότητα από την άλλη. «Εναλλάσσονταν δύο Μέριλιν», παρατήρησε ο Στάιν, «η χαρισματική σταρ και η νευρική, ευαίσθητη γυναίκα, που κρυβόταν πίσω από εκείνη τη μάσκα». Από τα εκατοντάδες στιγμιότυπα που απαθανάτισε ο Φάινγκερς, μόνο αυτά που τη δείχνουν να ντύνεται για να εμφανιστεί στην πρεμιέρα της παράστασης «Λυσσασμένη γάτα» σε σκηνοθεσία Ελία Καζάν στο Morocco Theatre και να καβαλάει έναν ροζ ελέφαντα σε φιλανθρωπική εκδήλωση στο Maddison Square Garden συμπεριλήφθηκαν στο cover story της που φιλοξενήθηκε στο Redbook τον Ιούλιο του 1955. Ο τίτλος στο εξώφυλλο υποσχόταν «Η Μέριλιν Μονρόε που δεν έχετε ξαναδεί». Οι υπόλοιπες φωτογραφίες ανακαλύφθηκαν σε μια θήκη το 1987, 26 χρόνια μετά τον θάνατο του Φάινγκερς που υπέκυψε στον αλκοολισμό και στην κατάθλιψη, από τον συλλέκτη Michael Ochs και βρίσκονται πια στο αρχείο του πρακτορείου Getty. ■