Οι δύο ηθοποιοί μιλούν στο «Κ» για το «Τρίτο στεφάνι», στο οποίο πρωταγωνιστούν στις ιδιαίτερες συνθήκες της πανδημίας.
Το περισσότερο που μπορεί να ελπίζει ένας λογοτέχνης, είπε κάποτε ο Τζούλιαν Μπαρνς, είναι το έργο του να έχει απήχηση σε δύο γενιές αναγνωστών. O Kώστας Ταχτσής (1927-1988) με «Το τρίτο στεφάνι» έχει πετύχει, λοιπόν, το ανέλπιστο. Η συγγραφή του βιβλίου του (ήταν το πρώτο του μυθιστόρημα έπειτα από πέντε ποιητικές συλλογές) ολοκληρώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’60. Προτάθηκε σε τρεις εκδοτικούς οίκους, οι οποίοι όμως το απέρριψαν. Εκδόθηκε τελικά το 1962, με έξοδα του ίδιου του συγγραφέα, αλλά ελάχιστα αντίτυπα πουλήθηκαν.
Η μεγάλη ανατροπή –και τεράστια επιτυχία– ήρθε το 1970, μετά την επανέκδοσή του από τις εκδόσεις Ερμής. Και να που φέτος «Το τρίτο στεφάνι» θα ζωντανέψει (για δεύτερη φορά μετά το 2009 και το Εθνικό Θέατρο) στη σκηνή του Παλλάς, σε διασκευή και σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη, με τις Μαρία Καβογιάννη και Μαρία Κίτσου στους ρόλους της Εκάβης και της Νίνας αντίστοιχα, σε παραγωγή των Αθηναϊκών Σκηνών, αρχής γενομένης από τις 10 Οκτωβρίου – «Θεού θέλοντος και κορωνοϊού επιτρέποντος», όπως λένε οι συντελεστές της παράστασης…
Σάββατο μεσημέρι, μπαίνω στο Παλλάς από την πλαϊνή είσοδο, στη Στοά Σπυρομήλιου. Μάσκα στο πρόσωπο, απολυμαντικό στα χέρια, αναλυτική καταγραφή των στοιχείων μου (για την περίπτωση που προκύψει ανάγκη ιχνηλάτησης κάποιου κρούσματος) – το πρωτόκολλο ασφαλείας για την προστασία από την Covid-19 τηρείται απαρέγκλιτα. Ανεβαίνω στο φουαγέ. Οι δύο Μαρίες με περιμένουν, για να μου μιλήσουν για την προετοιμασία της πρεμιέρας στην πρωτόγνωρη συνθήκη της πανδημίας και για την εμπειρία της επαφής τους με τον συναρπαστικό κόσμο του Κώστα Ταχτσή.
Η πρώτη ανάγνωση του βιβλίου
Μαρία Κίτσου: «Το γνώριζα “Το τρίτο στεφάνι”, είχα δει και μερικά επεισόδια από την τηλεοπτική σειρά του 1995, σε σκηνοθεσία Γιάννη Δαλιανίδη, αλλά το βιβλίο το διάβασα τον περασμένο Μάιο, μέσα σε μία μέρα! Ξεκίνησα μεσημέρι και η ανάγνωση ολοκληρώθηκε, με ελάχιστα μικρά διαλείμματα, το επόμενο πρωί, στις επτά. Η πρώτη αντίδρασή μου ήταν τρόμος. Ο κόσμος που είχε αποκαλυφθεί μπροστά στα μάτια μου με σόκαρε. Ήρθα αντιμέτωπη με μια μαυρίλα, μια σκοτεινιά, κι όλη αυτή η ασχήμια με χτύπησε καταπρόσωπο. Ένιωσα ασφυξία. Χριστέ μου, τι πάω να κάνω; σκέφτηκα. Και ο Κωνσταντίνος γιατί με επέλεξε; Έπραξε σωστά; Αλήθεια σου το λέω, φοβήθηκα, ίσως γιατί δεν έχω ξανακάνει κάτι παρόμοιο. Είναι η πρώτη φορά που παίζω σε νεοελληνικό έργο, πάντα κολυμπούσα στα οικεία για μένα νερά του κλασικού ρεπερτορίου. Αν και έχω μεγαλώσει σε μια λαϊκή γειτονιά, στο Αιγάλεω, και από πιτσιρίκα έχω ζήσει από κοντά κάμποσες ακραίες καταστάσεις –μια φίλη της μητέρας μου ήταν ακριβώς σαν την Εκάβη–, αναρωτιόμουν τι σχέση έχω με τη Νίνα και πώς θα μπορέσω να την υποδυθώ».
Μαρία Καβογιάννη: «Το διάβασα για πρώτη φορά πριν από πολλά χρόνια και μου προκάλεσε συναισθήματα εντελώς διαφορετικά από εκείνα της Μαρίας. Ένιωσα απόλυτη ταύτιση με όλο αυτόν τον θόρυβο. Ίσως γιατί μεγάλωσα σε μια αντίστοιχα θορυβώδη συνοικία, τον Βύρωνα, και μου είναι οικείος ο λόγος του και όσα περιγράφει. Επίσης, πάλι σε αντίθεση με τη Μαρία, έχω παίξει μόνο σε ελληνικά έργα, δεν έχω υποδυθεί ούτε μία ηρωίδα κλασικού ρεπερτορίου. Ναι, έχει μεν μαυρίλα το έργο, δεν θα διαφωνήσω, όμως έχει και αισιοδοξία, ελπίδα. Κυριαρχεί αυτό το “έλα, μωρέ, δεν πειράζει, πάμε παρακάτω”, που έλεγαν οι άνθρωποι παλαιότερα. Βίωσαν πολλές συμφορές και ανείπωτες δυσκολίες –πολέμους, πείνα, φτώχεια–, αλλά πάντα έβρισκαν τον τρόπο να προχωρούν, με τη βεβαιότητα πως όλα ξεπερνιούνται. Έτσι ήταν και οι γονείς μου. Έχω λοιπόν DNA που με κάνει να νιώθω κοντά στους ήρωες του Κώστα Ταχτσή».
Η ματιά του σκηνοθέτη
Μαρία Καβογιάννη: «Δεν θα πρωτοτυπήσω: είναι πολυτάλαντος ο Κωνσταντίνος. Βαδίζουμε πάνω σε μια εξαιρετική διασκευή –αυτήν που έκανε μαζί με τον Νίκο Μανουσάκη–, με οδηγό μια ευρηματική σκηνοθεσία. Είχα χρόνια να ζήσω τέτοια ατμόσφαιρα σε πρόβα. Τίποτα δεν κλειδώνει, όλα είναι ανοιχτά, ο Κωνσταντίνος έχει έναν μοναδικό τρόπο, καθώς και την ευφυΐα, να κάνει τους ηθοποιούς συνδημιουργούς, για κάθε σκηνή δοκιμάζουμε πολλές εκδοχές, το μόνο δεδομένο και έτοιμο είναι το σκηνικό!»
Μαρία Κίτσου: «Πράγματι, ο Κωνσταντίνος ξέρει να ακούει, δεν οχυρώνεται πίσω από τη δική του άποψη και αλήθεια. Με το που άρχισαν οι πρόβες, λοιπόν, το πνιγηρό αίσθημα της πρώτης ανάγνωσης του βιβλίου εξαφανίστηκε. Το χιούμορ που αναβλύζει μέσα από το έργο είναι απίστευτο. Υπάρχουν στιγμές που νομίζω ότι παίζουμε κωμωδία. Εκεί που παίζουμε μια σκηνή έντονης συγκίνησης και καταβύθισης, έρχεται η επόμενη, με την ελαφράδα της, και μας σηκώνει ψηλά. Έτσι δεν συμβαίνει και με τη ζωή; Και “Το τρίτο στεφάνι” πάνω απ’ όλα είναι αυτό: ένας ύμνος στη ζωή…»
Οι ρόλοι τους
Μαρία Κίτσου: «Νιώθω βαθιά συμπόνια για τη Νίνα. Η ίδια λέει: “Έφαγα όλη τη ζωή μου χωρίς να καταλάβω τι σημαίνει ευτυχία”. Προσπαθώ να καταλάβω γιατί έκανε τόσους συμβιβασμούς, γιατί στερήθηκε ό,τι πιο πολύ λαχταρούσε. Με γοητεύει η σχέση της με την Εκάβη, η ηδονοβλεπτική ματιά της πάνω της: θαυμάζει την πληθωρική προσωπικότητα και το ταμπεραμέντο της, μέσα από εκείνη ζει μια ζωή που η ίδια δεν έζησε, μια ζωή που και φοβήθηκε, και της τη στέρησαν. Καθημερινή αγωνία μου είναι να δω τι “κανάλια” ανοίγει μέσα μου αυτή η γυναίκα, να βρω όσα μας συνδέουν, να αποδώσω στον μέγιστο βαθμό επί σκηνής την ψυχοσύνθεσή της».
Μαρία Καβογιάννη: «Η Εκάβη με συγκινεί. Η αστείρευτη ενέργειά της με εκπλήσσει συνεχώς. Μου δίνει την εικόνα ενός ανθρώπου που διαρκώς τρέχει, χωρίς να σταματά ούτε λεπτό. Κυνηγάει την ίδια τη ζωή, θέλει να προλάβει τα πάντα κι όλα να γίνουν με τον καλύτερο τρόπο. Και ποτέ δεν το βάζει κάτω, δεν πτοείται. Η ζωή της Εκάβης είναι για μένα ένα σπουδαίο μάθημα δύναμης και επιμονής».
Mέρες πανδημίας
Μαρία Κίτσου: «Αν και προσωπικά την καραντίνα της περασμένης άνοιξης έως έναν βαθμό την απόλαυσα, γιατί με ξεκούρασε, το σοκ ήταν τεράστιο: φόβος, προβληματισμός, αγωνία για το μέλλον. Ειδικά στους ηθοποιούς η πανδημία προκάλεσε πανωλεθρία. Ακυρώθηκαν δεκάδες παραγωγές, πολλοί συνάδελφοι έμειναν άνεργοι, ακόμα κι εμείς που δουλεύουμε δεν ξέρουμε τι θα βρούμε μπροστά μας τον χειμώνα. Δυστοπική κατάσταση. Και ο κόσμος είναι μάλλον διχασμένος. Όσοι αγαπούν το θέατρο λαχταρούν, από τη μια, να δουν μια καλή παράσταση (δεν είναι τυχαίο το ότι η προπώληση για το Παλλάς πηγαίνει εξαιρετικά) κι από την άλλη αισθάνονται αμηχανία και άγχος για το πώς θα λειτουργήσει αυτή η νέα συνθήκη, με τα πρωτόκολλα ασφαλείας, ώστε όλοι να είμαστε προστατευμένοι. Όμως δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να πούμε αυτό που ανέφερε προηγουμένως η Μαρία: Πάμε παρακάτω, δεν θα πάψουμε να εργαζόμαστε με πάθος γι’ αυτό που επιλέξαμε να υπηρετήσουμε».
Μαρία Καβογιάννη: «Αυτό που ζούμε μοιάζει με σενάριο επιστημονικής φαντασίας, κάθε μέρα προσπαθώ να διαχειριστώ τα νέα δεδομένα που διαρκώς προκύπτουν. Την καραντίνα την πέρασα σε ένα μικρό χωριό, δηλαδή σε προστατευμένο περιβάλλον. Στην Αθήνα είναι ζόρικα τα πράγματα. Όμως οι θεατές δεν πρέπει να φοβούνται το θέατρο. Τα μέτρα προστασίας τηρούνται από όλους μας με απόλυτη πειθαρχία. Η ζωή πρέπει να συνεχιστεί».
Ο κόσμος των γυναικών τότε και τώρα
Μαρία Κίτσου: «Ο Κώστας Ταχτσής αγαπάει τις γυναίκες, τις θαυμάζει, τις πιστεύει. Ναι μεν στην εποχή του εκείνες εξαρτώνταν από τους πατεράδες, τους αδελφούς, τους συζύγους τους, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ήταν δέσμιες της μοίρας τους, “γυναικούλες” που άγονταν και φέρονταν κατά τη βούληση των ανδρών. Διατηρούσαν την ανεξαρτησία και τον δυναμισμό τους, σχεδόν είχαν το πάνω χέρι. Δεν διακρίνω τεράστιες διαφορές, λοιπόν, με το σήμερα».
Μαρία Καβογιάννη: «Η κυρία Εκάβη, γράφει ο Ταχτσής, μπορεί να υπέφερε τα μαρτύρια του Ιώβ, μπορεί να ήταν λίγο νευρασθενικιά, αλλά ήταν τουλάχιστον ζωντανή. Ήταν από τους ανθρώπους που αφήνουν κάτι πίσω τους, που δεν τους ξεχνάς εύκολα. Αυτή την ορμή, αυτόν τον δυναμισμό βλέπω στην εποχή του, μέσα από τις ηρωίδες του έργου, αλλά και γύρω μου, στον δικό μας καιρό. Μάλλον πρόκειται για μια διαχρονική γυναικεία αρετή…»
Η τηλεόραση πριν και μετά την κρίση
Μαρία Καβογιάννη: «Ανήκω στην τυχερή γενιά που έζησε την άνθηση της ιδιωτικής τηλεόρασης. Όταν αυτό το οικοδόμημα κατέρρευσε, σίγουρα πικράθηκα. Όμως, επειδή έβλεπα ότι, ειδικά τα πρώτα χρόνια της κρίσης, γίνονταν προχειρότητες που απομάκρυναν τον κόσμο από την τηλεόραση και την απαξίωσαν, αυτό με βοήθησε: δεν μου έλειψε. Όλους τους τηλεοπτικούς ρόλους μου τους αγάπησα. Βέβαια, στην πραγματικότητα, ένα πρόσωπο είμαι, η ίδια γυναίκα. Απλώς ταξιδεύω μέσα από τις ηρωίδες που υποδύομαι στις δικές τους ζωές: άλλοτε είμαι καλόγρια, άλλοτε π….α· άλλοτε ευτυχισμένη, άλλοτε χαροκαμένη!» (Γέλια)
Μαρία Κίτσου: «Έχω τη χαρά να ζω την αναγέννηση της καλής τηλεόρασης. Αν και αρχικά με τρόμαξε το ότι οι “Άγριες μέλισσες” θα ήταν καθημερινή σειρά, πήρα το ρίσκο και μου βγήκε σε καλό. Πιστεύω ότι αυτή η παραγωγή έχει φέρει νέο αέρα στα τηλεοπτικά δρώμενα. Τα κανάλια πήραν θάρρος λόγω της επιτυχίας της και επενδύουν περισσότερο στη σοβαρή μυθοπλασία, όχι στις… ξεπέτες. Όσο για το κύμα αγάπης που έχει προκαλέσει η Ελένη; Λες και συμβαίνει σε κάποια άλλη, όχι σ’ εμένα! Είναι κάτι πρωτόγνωρο, δεν μπορώ εύκολα να το διαχειριστώ, γιατί δεν το επιδίωξα και ποτέ, αλλά σίγουρα το απολαμβάνω».■
«Το τρίτο στεφάνι» του Κώστα Ταχτσή, θέατρο Παλλάς, από τις 10 Οκτωβρίου.
Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης.
Διασκευή: Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, Νίκος Μανουσάκης.
Σκηνικά: Πάρις Μέξης.
Μουσική: Μίνως Μάτσας.
Παίζουν: Κώστας Ανταλόπουλος, Ειρήνη Βαλατσού, Ντάνη Γιαννακοπούλου, Δανάη Επιθυμιάδη, Μαρία Καβογιάννη, Δημήτρης Καραβιώτης, Σύρμω Κεκέ, Μαρία Κίτσου, Τάσος Λέκκας, Ορνέλα Λούτη, Γιώργος Μακρής, Δημήτρης Μανδρινός, Στάθης Μαντζώρος, Καλλιρρόη Μυριαγκού, Γιώργος Νούσης, Ελευθερία Παγκάλου, Αλεξάνδρα Παντελάκη, Ελίζα Σκολίδη, Μενέλαος Χαζαράκης, Γιώργος Ψυχογυιός.