Ο πρώτος μαύρος αρχιτέκτονας που κερδίζει το RIBA, το διάσημο βραβείο του Βασιλικού Ινστιτούτου Βρετανών Αρχιτεκτόνων, σε αναγνώριση της σημαντικής συμβολής του στη διεθνή αρχιτεκτονική. Δεν είναι λίγο· 173 χρόνια ιστορίας έχει το Ινστιτούτο, όμως ο Ντέιβιντ Ατζάγιε δεν θα χαιρόταν ιδιαίτερα με αυτή την εισαγωγή σε ένα κείμενο για τον ίδιο. Ναι, ο 54χρονος Αγγλο-Γκανέζος που γεννήθηκε στην Τανζανία είναι ένας από τους λίγους μαύρους που διαπρέπουν σε έναν χώρο που τουλάχιστον στον δυτικό κόσμο μονοπωλείται από λευκούς. Όμως τον κουράζει αυτή η εμμονή των ανθρώπων να εστιάζουν στο χρώμα του. Αυτό δεν σημαίνει ότι θεωρεί ασήμαντη την κληρονομιά του. «Ο καθένας έχει την άποψή του», λέει, «όμως πρώτα από όλα είμαι αρχιτέκτονας του οποίου το υπόβαθρο είναι περίπλοκο. Χρησιμοποιώ την Αφρική ως αναφορά, όμως μεγάλωσα και στο Λονδίνο».
Με πατέρα διπλωμάτη, τα ταξίδια ήταν κάτι που συνήθισε από μικρός – έζησε στην Αφρική, στη Σαουδική Αραβία και κατέληξε στο Λονδίνο. Εκεί σπούδασε αρχιτεκτονική, ξεκίνησε το γραφείο του το 2000 και σχεδίασε τα πρώτα του projects. Έγινε γνωστός σχεδιάζοντας κατοικίες για ονόματα όπως ο Γιούαν Μακγκρέγκορ και ο Αλεξάντερ Μακουίν, οι οποίες θεωρούνται ακόμα και σήμερα από τις καλύτερες δουλειές του. Εξαιρετικά εφευρετικές, δυναμικές δουλειές, όπου αναδείχθηκε το ταλέντο του να συνδυάζει με μεγάλη επιτυχία φαινομενικά αταίριαστα υλικά. Δεν έμεινε μόνο στις βίλες διασήμων, αλλά σχεδίασε και μια σειρά από οικονομικά προσιτές κατοικίες στο Χάκνεϊ, στο Χάρλεμ και τώρα στο Μανχάταν.
Και παρότι δεν θέλει να μνημονεύεται ως «μαύρος» αρχιτέκτονας, συχνά επέλεξε και επιλέγει έργα που συνδέονται με αυτή την κληρονομιά. Έχει σχεδιάσει μνημεία αφιερωμένα σε σημαντικές μορφές μαύρων, όπως εκείνο για τον ακτιβιστή κατά του απαρτχάιντ Χιου Μασεκέλα στο Γιοχάνεσμπουργκ ή το Stephen Lawrence Center στο Λονδίνο, μια εκπαιδευτική εγκατάσταση που δημιουργήθηκε στη μνήμη ενός νεαρού μαύρου επίδοξου αρχιτέκτονα που δολοφονήθηκε σε ρατσιστική επίθεση. Το έργο, όμως, που τον έκανε περισσότερο γνωστό ήταν ο σχεδιασμός του Εθνικού Μουσείου Smithsonian για την Αφρο-Αμερικανική Ιστορία και Κουλτούρα στην Ουάσιγκτον, επί θητείας Μπαράκ Ομπάμα. Λέγεται μάλιστα ότι είχε αρκετά στενή συνεργασία με τον ίδιο τον Αμερικανό πρόεδρο γι’ αυτό το έργο. Έχει άλλωστε μια ευκολία να συνδέεται με εξέχουσες και ενδιαφέρουσες προσωπικότητες, όπως ο Κόφι Ανάν, του οποίου σχεδίασε το σπίτι στην Γκάνα.
Ο ίδιος έχει μιλήσει για τη δύναμη που έχει η αρχιτεκτονική να εξουδετερώνει επικίνδυνα ψευδή αφηγήματα, όπως π.χ. για την υπεροχή των λευκών. «Όταν τα μνημεία έρχονται σε αντίθεση με αφηγήματα που έχουμε συνηθίσει να θεωρούμε δεδομένα, σπάνε την ψευδαίσθηση», λέει. Είτε πρόκειται για ιδιωτικές κατοικίες είτε για μεγάλα διεθνή μουσεία, πάντως, τα κτίρια του Ατζάγιε αντικατοπτρίζουν την κοσμοπολίτικη κοσμοθεωρία του και εμπνέονται από ένα ευρύ φάσμα πολιτισμών και παραδόσεων. «Έχει την ικανότητα να βλέπει όλες τις δυνατότητες –κοινωνικές, πολιτιστικές– του δομημένου περιβάλλοντος», είπε γι’ αυτόν πριν από μερικά χρόνια στον Guardian η Θέλμα Γκόλντεν, διευθύντρια του Studio Museum στο Χάρλεμ, αφιερωμένου στη δουλειά καλλιτεχνών με αφρικανική καταγωγή. «Έχει μια εμμονή με τον τρόπο που η αρχιτεκτονική πρέπει και μπορεί να εξυπηρετεί τους ανθρώπους, μια ιδιαίτερη ευαισθησία στο πώς βιώνουν οι άνθρωποι ένα κτίριο». ■