Θα τρώγατε μια πιστωτική κάρτα; Ένα τουβλάκι lego; Τι λέτε για ένα κράνος πυροσβέστη; Όχι βέβαια. Και όμως, το κάνετε. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του διεθνούς WWF και του Πανεπιστημίου του Νιούκαστλ στην Αυστραλία, οι άνθρωποι καταναλώνουμε ποσότητα πλαστικού που αντιστοιχεί σε μία πιστωτική κάρτα κάθε εβδομάδα, ένα ορθογώνιο 4×2 τουβλάκι lego τον μήνα και ένα κράνος πυροσβέστη τον χρόνο. Αν είμαστε ό,τι τρώμε, τότε ο άνθρωπος είναι σε μεγάλο βαθμό πλέον και πλαστικό…
Πώς; θα αναρωτηθείτε. Μοιάζει παράλογο μέχρι να αντιληφθεί κανείς πώς λειτουργεί το πλαστικό και πόσο τεράστιες ποσότητες από αυτό παράγουμε και, κυρίως, απορρίπτουμε στη φύση κάθε μέρα. Κατ’ αρχάς, το πλαστικό δεν αποσυντίθεται – το ξέρατε αυτό. Αυτό που κάνει είναι να γίνεται πάρα πολλά μικρά κομμάτια, αυτά που λέμε μικροπλαστικά και τα οποία έχουν μέγεθος μικρότερο από 5 χιλιοστά. Aυτά τα μικροπλαστικά, λοιπόν, είναι πλέον ΠΑΝΤΟΥ: στο νερό που πίνουμε, στο φαγητό που τρώμε, ακόμα και στον αέρα που αναπνέουμε. Γιατί; Διαβάστε μερικά νούμερα που θα σας σοκάρουν.
Στα γρήγορα: Από το 2000 ο κόσμος έχει παραγάγει περισσότερο πλαστικό από ό,τι όλα τα προηγούμενα χρόνια μαζί. Το 1/3 από αυτό το πλαστικό καταλήγει στη φύση. Πόσο είναι αυτό; Το 2016 ήταν 100 εκατομμύρια τόνοι. Η παραγωγή πλαστικού έχει αυξηθεί κατά 200 φορές από το 1950 και αυξάνεται κατά 4% ετησίως από το 2000. Κάτι ακόμα: Το 75% του πλαστικού που παράγεται είναι σκουπίδια ή τουλάχιστον καταλήγει εκεί. Μεγάλο ποσοστό αυτού δεν το διαχειριζόμαστε σωστά, κυρίως λόγω της ανύπαρκτης ή ελλιπούς ή ελαττωματικής υποδομής διαχείρισης αποβλήτων. Εν ολίγοις; Πλαστικά που δεν συλλέγονται, που απορρίπτονται σε ανοιχτές χωματερές ή σε ανεξέλεγκτους χώρους υγειονομικής ταφής ή απλώς πετιούνται σε παραλίες, δρόμους, θάλασσες. Νομίζαμε ότι όλα αυτά δεν θα γυρίσουν να μας στοιχειώσουν;
«Το νερό είναι ο καλύτερος μεταφορέας του πλαστικού»
«Τα μικροπλαστικά καταλήγουν κυρίως στον υδροφόρο ορίζοντα», λέει ο Αχιλλέας Πληθάρας, αρμόδιος για το θέμα στο ελληνικό γραφείο της WWF. «Το νερό είναι ο καλύτερος μεταφορέας του πλαστικού και θα ήταν αφελές να θεωρούμε ότι με αυτόν τον τρόπο δεν μπορεί να φτάσει παντού. Έχουν βρεθεί πλαστικά στο Έβερεστ, στις κορυφές των Πυρηναίων, στη Γροιλανδία, στον Αρκτικό Κύκλο, σε μέρη όπου όχι μόνο δεν παράγονται, αλλά και δεν καταναλώνονται πλαστικά». Επίσης τα μικροπλαστικά καταλήγουν και στα ζώα – πολλά από τα οποία κινδυνεύουν και μόνο από αυτό. Κι αν δεν μας νοιάζει για τα ζώα (που φυσικά μας νοιάζει), πολλά από αυτά τα ζώα τα τρώμε.
Το αποτέλεσμα; Μόνο μέσω του πόσιμου νερού και της διατροφής μας (κυρίως ψάρια, οστρακοειδή, αλάτι, μπίρα και αναψυκτικά, μέλι) συν τον αέρα που αναπνέουμε, που βρίθει από μικροπλαστικά ειδικά σε εσωτερικούς χώρους, καταλήγουμε να γινόμαστε από τους πιο φανατικούς καταναλωτές του.
Το αποτέλεσμα για την υγεία μας; Άγνωστο. «Η αλήθεια είναι ότι δεν ξέρουμε τη διαδικασία. Τα μικροπλαστικά αποβάλλονται με τις φυσικές οδούς, όμως δεν ξέρουμε τι επιφέρει μακροχρόνια η παραμονή τους στον οργανισμό μας», λέει ο κ. Πληθάρας. «Το σημαντικότερο είναι πως τα πλαστικά περιέχουν πρόσθετα χημικά προκειμένου να παραχθούν, όπως π.χ. οι επιβραδυντές φλόγας, που ξέρουμε σίγουρα ότι είναι ορμονικοί διαταράκτες και ενοχοποιούνται για ένα σωρό επιπτώσεις. Και κάπου εδώ θα έπρεπε να ισχύσει η αρχή της προφύλαξης. Πρέπει να αντιστρέψουμε το βάρος της απόδειξης: δεν μπορεί εμείς να πρέπει να αποδείξουμε ότι μας κάνουν κακό, πρέπει οι παραγωγοί τους να μας αποδείξουν με κάποιον τρόπο ότι είναι ασφαλή».
Μέσα στο σώμα μας
Ο Μάλκολμ Χάντσον, καθηγητής Περιβαλλοντικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον, υποστηρίζει στο Reuters πως μιλάμε κυρίως για τα μικροπλαστικά, γιατί περισσότερη έρευνα έχει γίνει γι’ αυτά, όμως υπάρχουν αυξανόμενες ποσότητες ακόμη και μικρότερων σωματιδίων, που ονομάζονται νανοπλαστικά και είναι ακόμα δυσκολότερο να εντοπιστούν και τα οποία πιθανότατα καταπίνουμε επίσης. «Θα μπορούσαν να περάσουν στο αίμα ή στο λεμφικό μας σύστημα και να καταλήξουν στα όργανά μας», λέει. «Αυτά τα πλαστικά σωματίδια είναι μικρές ωρολογιακές βόμβες που περιμένουν να σπάσουν σε ακόμα μικρότερα μεγέθη και να απορροφηθούν από τα άγρια ζώα ή από ανθρώπους και στη συνέχεια να έχουν ενδεχομένως επιβλαβείς συνέπειες».
Άρα τι πρέπει να γίνει; Τρία βασικά βήματα, λέει ο κ. Πληθάρας. «Πρώτον, πρέπει σύσσωμη η παγκόσμια κοινότητα να υπογράψει μια δεσμευτική συμφωνία για τον περιορισμό της πλαστικής ρύπανσης. Μέσω των Ηνωμένων Εθνών έχουν γίνει προσπάθειες για να προχωρήσει κάτι τέτοιο, με την ΕΕ να είναι μεταξύ αυτών που τη στηρίζουν, όμως υπάρχουν πάντα αντιδράσεις από τους παραδοσιακούς ρυπαντές όπως οι ΗΠΑ. Δεύτερον, σε κάθε χώρα ξεχωριστά να υπάρξουν νομοθετικές ρυθμίσεις.
Ήδη η σχετική οδηγία του 2019 υπαγορεύει ότι από τον Ιούλιο του 2021 θα βγουν εκτός αγοράς και στη χώρα μας δέκα είδη πλαστικού, όπως τα καλαμάκια, οι μπατονέτες, τα δοχεία φελιζόλ, τα πλαστικά μαχαιροπίρουνα κ.λπ. Πρέπει δηλαδή να βγάλουμε από τη ζωή μας άμεσα αυτά που δεν είναι απαραίτητα. Και, τρίτον, πρέπει και οι ίδιοι οι πολίτες να ευαισθητοποιηθούμε, να μπούμε στο παιχνίδι».
Μπορεί εν μέσω πανδημίας πολλοί να θεωρούν εκτός θέματος αυτά τα ζητήματα. Όμως, με τους προβλεπόμενους ρυθμούς, η παραγωγή πλαστικού θα αυξηθεί κατά 40% έως το 2030 και, αν δεν αλλάξει κάτι, μόνο οι ωκεανοί έως το 2025 θα περιέχουν έναν τόνο πλαστικό για κάθε τρεις τόνους ψάρια – με ό,τι αυτό συνεπάγεται και για το περιβάλλον και για την ανθρώπινη υγεία. Και γι’ αυτό δεν θα υπάρξει κανένα εμβόλιο… ■