Ο Δανός Meik Wiking μόλις έκλεισε τα 40. Τα πράγματα αλλάζουν όταν κλείνεις τα 40. Βλέπεις τα πάντα αλλιώς. «Συνειδητοποίησα πως έχω ζήσει ήδη τη μισή μου ζωή. Στη Δανία οι άνδρες ζουν περίπου μέχρι τα 80. Και αυτό με έβαλε σε σκέψεις. Τι είναι αυτό που θυμάμαι από τα πρώτα 40 χρόνια της ζωής μου; Ποιες είναι οι πιο χαρούμενες αναμνήσεις μου; Γιατί θυμόμαστε αυτά που θυμόμαστε; Και πώς μπορώ να χρησιμοποιήσω αυτή τη γνώση από εδώ και πέρα; Πώς μπορώ να εξασφαλίσω ότι θα έχω χαρούμενες αναμνήσεις τα επόμενα χρόνια; Πώς δημιουργούμε και διατηρούμε τις χαρούμενες αναμνήσεις μας;»
Ο Meik, ήδη από το 2012, ασχολείται με τη συστηματική καταγραφή των στοιχείων που συντελούν στην ανθρώπινη ευτυχία. Με τη Δανία σχεδόν κάθε χρόνο να κυριαρχεί στις πρώτες θέσεις της Παγκόσμιας Αναφοράς Ευτυχίας, σκέφτηκε πως κάποιος από τη χώρα του θα έπρεπε να συγκεντρώσει τα στοιχεία χάρη στα οποία τα πηγαίνουν τόσο καλά στην κατάταξη της ευτυχίας. «Ίσως πρέπει να το κάνω εγώ αυτό», σκέφτηκε. Μέσα σε μόλις δύο μήνες είχε παραιτηθεί από τη δουλειά του και είχε στρέψει την προσοχή στην αναζήτηση των συστατικών της ευτυχίας. Παράλληλα με αυτή την αναζήτηση, ο μέντοράς του στη δουλειά, ένας καλός συνάδελφος και στενός φίλος, αρρώστησε βαριά. «Τότε εγώ ήμουν μόλις 22 και δεν είχα ιδιαίτερο κίνητρο για τη δουλειά μου. Άρχισα να σκέφτομαι γιατί να μη δημιουργήσω κάτι που να με ενθουσιάζει πραγματικά;» Και αυτό έκανε. Σήμερα είναι συγγραφέας πολλών επιτυχημένων βιβλίων σχετικά με την ευτυχία, είναι ιδρυτής και διευθυντής του Ινστιτούτου Έρευνας της Ευτυχίας και του Μουσείου Ευτυχίας στην Κοπεγχάγη, ενός μουσείου στο οποίο η ευτυχία ζωντανεύει.
Ο τίτλος του νέου σας βιβλίου είναι Χαρούμενες στιγμές: Πώς να δημιουργήσετε εμπειρίες που θα θυμάστε για μια ζωή. Είναι στην πραγματικότητα ένας πρακτικός οδηγός για το πώς να γίνεις ευτυχισμένος;
Το βιβλίο αφορά το πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε και να θυμόμαστε χαρούμενες στιγμές. Οι αναμνήσεις είναι οι σημαντικότερες στιγμές από τις οποίες αποτελείται η ιστορία μας. Ναι, το βιβλίο όντως περιγράφει τα συγκεκριμένα βήματα που οδηγούν στο να βιώνουμε και να θυμόμαστε τις χαρούμενες στιγμές μας. Ουσιαστικά το βιβλίο απευθύνεται σε οποιονδήποτε ενδιαφέρεται να ζήσει μια ζωή γεμάτη από ευτυχισμένες, αξέχαστες στιγμές.
Συνδέεται η ευτυχία με την απλότητα; Η πανδημία μάς βοήθησε να κατανοήσουμε τι είναι αυτό που μας κάνει πραγματικά χαρούμενους;
Βλέπουμε μερικές φορές πως οι μικρές στιγμές που μπορεί να περάσουν απαρατήρητες ή που μπορεί να φαίνονται ασήμαντες σε άλλους μπορεί να είναι τελικά αυτές οι στιγμές που δεν ξεχνάμε ποτέ, αυτές οι στιγμές που συνειδητοποιείς πως τα μικρά πράγματα στη ζωή είναι τελικά τα μεγαλύτερα και τα πιο σημαντικά. Όλη μας η ζωή αποτελείται από αυτές τις μικρές στιγμές – τη μία πίσω από την άλλη. Όταν κόβουμε ταχύτητα, όπως κάναμε τώρα στην πανδημία, έχουμε τη δυνατότητα να αναλογιστούμε βαθύτερα την πορεία των πραγμάτων. Επομένως, ίσως αυτή η περίοδος να μας επιτρέψει να επανεξετάσουμε τα πράγματα που θεωρούσαμε σημαντικά για εμάς και να μας ενθαρρύνει να δώσουμε περισσότερο χρόνο και προσοχή σε αυτά που έπονται.
Είναι η ευτυχία επιλογή; Μήπως οι γενετικοί και άλλοι εξωτερικοί παράγοντες επηρεάζουν τελικά το πόσο ευτυχισμένοι είμαστε;
Η ευτυχία είναι πολλά παραπάνω από τα γενετικά μας χαρακτηριστικά. Το να έχεις μια αγαπημένη οικογένεια, καλούς φίλους, προσωπική ελευθερία και πάθος γι’ αυτό που κάνεις τις περισσότερες ώρες της μέρας είναι κι αυτά κομμάτια της ευτυχίας μας. Παρ’ όλα αυτά δεν μπορούμε να πάμε σε ένα κέντρο φιλοξενίας προσφύγων και να πούμε «κοιτάξτε, παιδιά, η ευτυχία είναι επιλογή». Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι οι εξωτερικοί παράγοντες παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο και να μην επιρρίπτουμε όλη την ευθύνη στο άτομο.
Ιδρύσατε το Ινστιτούτο Έρευνας της Ευτυχίας σε μια προσπάθεια να εξηγήσετε επιστημονικά την ευτυχία. Είναι κάτι τέτοιο δυνατό;
Ναι. Στο Ινστιτούτο έχουμε βρει τρόπους να μετράμε την ευτυχία με αντικειμενικούς δείκτες. Για παράδειγμα, ένα εργαλείο που χρησιμοποιούμε είναι η κλίμακα προσωπικής σταθεροποίησης Cantril, όπου οι άνθρωποι καλούνται να φανταστούν μια σκάλα της οποίας τα σκαλιά είναι αριθμημένα από το 0 μέχρι το 10. Με δεδομένο ότι το 0 είναι το χειρότερο πιθανό σενάριο για τη ζωή τους και το 10 το καλύτερο, οι συμμετέχοντες πρέπει να τοποθετήσουν τους εαυτούς τους σε κάποιο από τα σκαλιά ανάλογα με το πού νιώθουν ότι βρίσκεται η ζωή τους τη δεδομένη στιγμή.
Ποιοι είναι οι δείκτες της ευτυχίας; Υπάρχει κάποιος αντικειμενικός τρόπος να τη μετρήσουμε;
Παρά την υποκειμενικότητα της μέτρησης της ευτυχίας, δεν είναι αδύνατον να την ποσοτικοποιήσουμε. Ειδικοί στον Παγκόσμιο Οργανισμό Συνεργασίας και Ανάπτυξης δοκίμασαν διάφορες μεθόδους μέτρησης της ευτυχίας και κατέληξαν πως, αν και υποκειμενικά, κάποια κριτήρια μπορούν να επιβεβαιώσουν ορισμένες από τις υποθέσεις μας. Για παράδειγμα, πιστεύεις ότι οι άρρωστοι άνθρωποι είναι λιγότερο ευτυχισμένοι από τους υγιείς; Πιθανότατα ναι. Και στην πραγματικότητα οι υποκειμενικές μετρήσεις της ευτυχίας καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα. Υπάρχουν βέβαια διάφορες παγίδες. Είναι πιθανό, ας πούμε, κάποιος να είναι ευχαριστημένος με τη γενικότερη πορεία της ζωής του, χωρίς να νιώθει ευτυχισμένος κάθε μέρα που ξυπνάει, κάτι που συναντάμε πολύ συχνά στη Δανία.
Υπάρχουν κάποιες χώρες που θεωρούνται οι πιο ευτυχισμένες. Γιατί;
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Αναφορά Ευτυχίας, οι διαφορές στα επίπεδα ευτυχίας μεταξύ των χωρών έχουν να κάνουν με τους εξής παράγοντες: το κατά κεφαλήν εισόδημα, την κοινωνική στήριξη, το προσδόκιμο ζωής, την ελευθερία στις επιλογές, τη γενναιοδωρία και τη διαφθορά. Αυτοί οι παράγοντες δίνουν μια σαφή εικόνα γύρω από τους τομείς όπου τα κράτη τα πηγαίνουν καλά και σε ποιους χρειάζονται βελτίωση. Βέβαια, πέρα από αυτά τα αντικειμενικά κριτήρια, κάθε χώρα έχει τις δικές τις πολιτισμικές μικροδιαφορές που παίζουν ρόλο στη διαφοροποίηση της ευτυχίας μεταξύ τους.
ΟΙ ΔΑΝΟΙ ΚΑΙ Η ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ
Και οι πέντε σκανδιναβικές χώρες είναι σταθερά ανάμεσα στις δέκα πρώτες χώρες της Παγκόσμιας Αναφοράς Ευτυχίας. Ποιοι είναι οι λόγοι που τις κατατάσσουν τόσο ψηλά;
Οι τρεις κύριοι λόγοι είναι η ισορροπία προσωπικής και εργασιακής ζωής, οι φόροι και η εμπιστοσύνη. Το σκανδιναβικό μοντέλο δημιουργεί προϋποθέσεις για υψηλά ποσοστά προσωπικής ικανοποίησης. Λέμε συνήθως πως οι σκανδιναβικές χώρες μετατρέπουν τον πλούτο τους σε ευημερία, επενδύουν δηλαδή σε δημόσιες υπηρεσίες και δομές που επιτρέπουν στους πολίτες να ακμάζουν κοινωνικά, σωματικά και ψυχικά. Στη Σκανδιναβία υπάρχει μια ισορροπία ανάμεσα στην εργασιακή και την οικογενειακή ζωή, και το κράτος μεριμνά γι’ αυτό με σύντομα εργασιακά ωράρια, άδειες διακοπών με αποδοχές, φροντίδα για τα παιδιά, άδειες μητρότητας και πατρότητας. Επίσης, παρόλο που στη Σκανδιναβία έχουμε από την υψηλότερη φορολογία στον κόσμο, πολλές φορές λέμε πως είναι χαρούμενοι εξαιτίας της. Το 88% των κατοίκων της Δανίας δηλώνουν πως πληρώνουν με χαρά τους φόρους τους, γιατί ξέρουμε πως εμείς και οι αγαπημένοι μας έχουμε την απαραίτητη στήριξη. Η πρόσβαση στο σύστημα υγείας και η φροντίδα των ηλικιωμένων είναι δωρεάν. Οι σπουδές στα πανεπιστήμια είναι επίσης δωρεάν.
Η απασχόληση των παιδιών είναι σε μεγάλο βαθμό επιδοτούμενη, ενώ τα σχολεία για τα παιδιά με ιδιαίτερες ανάγκες είναι και αυτά δωρεάν. Επίσης, όλοι οι πολίτες δικαιούνται οικονομική στήριξη στην περίπτωση που μείνουν άνεργοι. Μέσα από τη φορολογία επενδύουμε σε μια καλύτερη ποιότητα ζωής, η οποία έχει μεγαλύτερη σημασία από ό,τι ο προσωπικός πλούτος. Τέλος, στη Σκανδιναβία υπάρχει μεγάλη εμπιστοσύνη στην πολιτεία. Έρευνες δείχνουν ότι υπάρχει άμεση σύνδεση ανάμεσα στα επίπεδα ευτυχίας και στον βαθμό εμπιστοσύνης προς την κοινωνία. Οι άνθρωποι που εμπιστεύονται τους γείτονές τους το ίδιο με την κυβέρνηση και τις δημόσιες υπηρεσίες είναι συνήθως πιο χαρούμενοι.
Εάν σας έλεγα ότι δεν νιώθω πολύ χαρούμενη αυτές τις μέρες, θα είχατε να μου δώσετε κάποια συμβουλή;
Φέρε εσύ η ίδια την ευτυχία στο τώρα, βρες μια δραστηριότητα που απαιτεί το 100% της προσοχής και της ενέργειάς σου. Για μένα είναι ο χορός. Ειλικρινά, είμαι απαίσιος χορευτής. Όμως εδώ και τέσσερα χρόνια κάνω μαθήματα τανγκό, γιατί με κάνει να συγκεντρώνομαι στο σώμα και όχι στις σκέψεις μου. Νομίζω πως όλοι έχουμε μια φωνούλα μέσα στο κεφάλι μας η οποία αμφισβητεί την κάθε μας κίνηση. Είμαι αρκετά καλός; Μπορώ να τα καταφέρω; Το τανγκό με βοηθάει να ξεφεύγω από όλο αυτό, είναι ένα διάλειμμα από αυτές τις σκέψεις· και νομίζω ότι όλοι χρειαζόμαστε τέτοια διαλείμματα, ειδικά τώρα.
Στα ελληνικά κυκλοφορούν τρία βιβλία του Meik Wiking από τις εκδόσεις Μίνωας: Η τέχνη της δημιουργίας αναμνήσεων, Το βιβλίο του Lykke και Το βιβλίο του Hygge.