Epipremnum aureum, Μonstera deliciosa, Phalaenopsis. Όχι, δεν είναι ξόρκια του Χάρι Πότερ. Είναι η φίλη και παλιά συμμαθήτριά μου Μαρία Βλαχοπούλου, η οποία μου απαριθμεί ένα ένα τα σαράντα φυτά της, γυρνώντας ταυτόχρονα την κάμερα του κινητού στο καθένα για να μου το δείξει.
Άλλο στο παράθυρο, άλλο στο γραφείο, άλλο στον πάγκο της κουζίνας. Ήδη από την τρίτη λυκείου θυμάμαι τη Μαρία να μου δείχνει στο διάλειμμα φωτογραφίες διάφορων φυτών που την είχαν ενθουσιάσει και τα οποία έψαχνε να βρει στην Ελλάδα. Αν και ζει σε σπίτι με μεγάλο κήπο, στράφηκε προς τα φυτά εσωτερικού χώρου προκειμένου να απαλύνει το άγχος των Πανελλαδικών και ακόμα και σήμερα, τρία χρόνια μετά, αν τη ρωτήσεις, θα σου πει πως η φροντίδα των φυτών έχει κάτι το ψυχοθεραπευτικό.
Εγώ πάλι, μεγαλώνοντας σε ένα διαμέρισμα στην Αθήνα, δεν είχα την ευκαιρία να ζήσω την κηπουρική όπως τη βλέπουμε στις ταινίες με τις ομοιόμορφες αυλές και τους γείτονες να συζητούν πάνω από τον χαμηλό φράχτη για το ποια λουλούδια θα φυτέψουν την άνοιξη ή το φθινόπωρο.
Παρ’ όλα αυτά, θυμάμαι με πόση αγάπη η μαμά μου φρόντιζε τις γλάστρες που είχαμε στο μπαλκόνι και τα μικρά γλαστράκια με τα μυρωδικά στο παράθυρο της κουζίνας. Μπορεί λοιπόν να μην είχα μεγάλο κήπο με παρτέρια, είχα όμως πάντα συνδεδεμένη την εικόνα των λουλουδιών και των φυτών με το σπίτι· ακόμα και στο διαμέρισμα.
Πλέον η φροντίδα των φυτών εσωτερικού χώρου έχει αναχθεί σε κάτι παραπάνω από μια απλή ασχολία· έχει γίνει σχεδόν επιστήμη. Οι μυημένοι χρησιμοποιούν τα επιστημονικά ονόματα των φυτών, τα φροντίζουν με μέθοδο και γνώσεις και όχι πια εμπειρικά, και είναι γι’ αυτούς κάτι παραπάνω από διακοσμητικά. Είναι μέρος της ζωής τους. Τι είναι τελικά αυτό που δίνει ώθηση σε αυτή τη νέα «τάση»;
Εάν βασιστεί κανείς μόνο στην εξήγηση που δίνουν τα πιο δημοφιλή media της κηπουρικής, τότε οι κυρίαρχοι λόγοι που οδήγησαν σε αυτή την ενασχόληση είναι κάπως πεζοί και επιφανειακοί: πρώτον, το γεγονός πως οι περισσότεροι νέοι δεν διαθέτουν σπίτι με κήπο και αναγκαστικά μεταφέρουν τις κηπουρικές τους ανησυχίες στο σαλόνι τους και, δεύτερον, η ευκολία να υποκύψεις στη γοητεία που ασκούν πλατφόρμες όπως το Instagram, όπου τα φυτά εσωτερικού χώρου χρησιμεύουν κυρίως ως σκηνικό σε φωτογραφίες με χίπστερ εσωτερική διακόσμηση. Ανήκουσα όμως στην Generation Z και ως υπερήφανη φροντιστής μιας ποικιλίας παχύφυτων και κάκτων που φιλοξενώ στο δωμάτιό μου (μια συμβίωση που αποδεικνύεται ιδιαίτερα δύσκολη εξαιτίας του γάτου μου), δεν μπορώ παρά να νιώθω πως αυτή η οπτική αποτελεί μάλλον μια υπεραπλούστευση των όσων μας ελκύουν στην κηπουρική εσωτερικού χώρου και πως το να αντιλαμβανόμαστε αυτή την άνθιση μέσα από τα όσα υπαγορεύει η συμβατική κηπουρική οδηγεί στο να προσπερνάμε μερικά από τα βαθύτερα κίνητρα της ενασχόλησης με τα φυτά εσωτερικού χώρου.
Κάτι παραπάνω από trend
Εξάλλου είναι προφανές από τις αναρτήσεις των νέων ανθρώπων ότι αυτή η καινούργια ενασχόληση είναι κάτι παραπάνω από απλό κυνήγι του τελευταίου trend στην εσωτερική διακόσμηση. Έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς τα hashtags κάτω από δημοσιεύσεις ανθρώπων που ασχολούνται με τέτοια φυτά: #plantsmakepeoplehappy, #plantdaddy, #plantparenthood. Δεν πρόκειται για μια απλή επίδειξη στα social media. «Στον λογαριασμό μου στο Instagram ανεβάζω πράγματα που αγαπώ, οπότε θα ήταν αδύνατον να λείπουν τα φυτά από εκεί. Επίσης, μέσα από την εφαρμογή αυτή έχω έρθει σε επαφή και με άλλα άτομα που έχουν την ίδια αγάπη, έχω πάρει ιδέες και γνώσεις σχετικά με το αντικείμενο αυτό», μου λέει η Άννα Παλαμιώτου με την οποία επικοινώνησα για πρώτη φορά μέσω Instagram, με αφορμή τις πανέμορφες φωτογραφίες των φυτών που ανέβαζε στον λογαριασμό της.
Και μια βασική διαφορά αυτής της τάσης, σε αντίθεση με τις περισσότερες τάσεις του Instagram, είναι πως οι πιο αγαπημένοι λογαριασμοί που ασχολούνται με τα φυτά εσωτερικού χώρου δεν ανήκουν σε influencers με χλιδάτα διαμερίσματα, αλλά αντίθετα ανήκουν σε ανθρώπους της διπλανής πόρτας, οι οποίοι δεν αποσκοπούν στο να γίνουν διάσημοι Instagrammers, απλώς αγαπούν να φροντίζουν τα φυτά. Το γεγονός πως τελικά καταλήγουν να έχουν χιλιάδες followers μόνο θετικό μπορεί να είναι. «Μπορεί η λέξη “τάση” να υποδηλώνει κάτι το εφήμερο, όμως είναι πολύ αισιόδοξο το γεγονός πως τόσο πολλοί άνθρωποι άρχισαν να δείχνουν ένα ενδιαφέρον σε αυτό το τόσο ιδιαίτερο και ικανοποιητικό χόμπι», υποστηρίζει η Μαρία.
Τελικά η φροντίδα των φυτών εσωτερικού χώρου έγκειται σε κάτι πολύ βαθύτερο από μια απλή τάση. «Είναι ένας ζωντανός οργανισμός που περιμένει από εσένα να τον φροντίσεις για να μεγαλώσει. Και υπάρχει αλληλεπίδραση, το βλέπω κάθε μέρα. Όσο πιο πολύ ασχολείσαι με τα φυτά σου και όσο περισσότερη αγάπη τούς δίνεις, τόσο πιο πολύ θα μεγαλώσουν και θα αναπτυχθούν», μου λέει η Μαρία.
Παραδόξως, υπάρχουν και αρνητικές πλευρές σε όλη αυτή τη δημιουργικότητα. Η κηπουρική, και ιδιαίτερα η ενασχόληση με τα φυτά εσωτερικού χώρου, είναι ένας κλάδος γεμάτος μύθους και αβάσιμα tips. Για παράδειγμα, το να ψεκάζεις τα φύλλα των φυτών με νερό είναι μια πρακτική που προτείνεται εδώ και πάνω από έναν αιώνα ως ένας τρόπος για να αυξήσεις την υγρασία που χρειάζονται ιδιαίτερα είδη φυτών (πέραν τούτου, το ΤikΤok είναι γεμάτο από τέτοια βιντεάκια). Στην πραγματικότητα, είναι αποτελεσματικό για περίπου δέκα λεπτά, προτού τα αποτελέσματά του κυριολεκτικά εξατμιστούν.
Από την αγάπη για τα φυτά στην υστερία
«Νομίζω πως ο κόσμος υπεραναλύει το πώς πρέπει να φροντίζει ένα φυτό», μου λέει η Ειρήνη Καρτσωνάκη, η οποία, πέραν της φίλης της Ιωάννας, συγκατοικεί με δεκαπέντε ακόμα φυτά. «Μην πανικοβάλλεστε όταν βλέπετε ένα καφέ φύλλο. Είναι σχεδόν όπως το να έχεις ψαλίδα στα μαλλιά σου. Απλώς κόψτε το». Γενικά η φροντίδα των φυτών εσωτερικού χώρου απαιτεί ισορροπία. Οι υπερβολές δεν βοηθούν τα φυτά. «Τα περισσότερα φυτά εσωτερικού χώρου, όπως η μονστέρα, η αλοκάσια και η καλαθέα, προέρχονται από τροπικά κλίματα, οπότε συμπεριφέρονται διαφορετικά από τα εγχώρια φυτά και έχουν πολύ διαφορετικές απαιτήσεις ως προς τον φωτισμό ή την υγρασία», λέει η Άννα. Τα συνήθη προβλήματα των φυτών αντιμετωπίζονται με διαφορετικό τρόπο. Τα φυτά εσωτερικού χώρου μπορεί να μαραθούν αν δεν τους ρίξεις καθόλου νερό, αλλά και αν τα πνίξεις. Επομένως, με το να τα ποτίσεις ξανά μπορεί απλώς να κάνεις το πρόβλημα χειρότερο. «Οι κάκτοι και τα παχύφυτα θέλουν πότισμα μία φορά στις δέκα ημέρες αυστηρά. Παραπάνω τα καταστρέφει. Οι ορχιδέες από την άλλη θέλουν πότισμα μία φορά την εβδομάδα, φως καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας και πολλή προσοχή στη θερμοκρασία. Είναι πιο απαιτητικές», επισημαίνει η Ιωάννα Μπαρμπάκου, η συγκάτοικος της Ειρήνης.
Υπάρχει κάποια λύση για όσους έχουν αποτύχει παταγωδώς να κρατήσουν ζωντανό οποιοδήποτε είδος φυτού; «Θα πρότεινα ένα Zamioculcas zamiifolia ή αλλιώς ζάμια, όπως την ξέρουμε. Αυτό συνήθως κάνω δώρο σε όσους μου λένε πως τους είναι αδύνατον να κρατήσουν τα φυτά τους ζωντανά. Είναι ένα φυτό που προέρχεται από την Ανατολική Αφρική και μπορεί να αντεπεξέλθει σε μια μεγάλη ποικιλία καταστάσεων», προτείνει η Ειρήνη.
Υπάρχουν αδυναμίες και προτιμήσεις; Σίγουρα! Εμένα το αγαπημένο μου φυτό είναι ένας κάκτος που τον έχουμε στο σπίτι από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Της Μαρίας πάλι τα αγαπημένα της φυτά είναι αυτά που δεν τα έχει αγοράσει, αλλά έχει πάρει ένα μικρό φύλλο από φυτά φίλων της, το έχει φροντίσει και από μικρό φυλλαράκι το έχει κάνει ολόκληρο φυτό. Όσο για την Άννα, έχει μια αδυναμία στις μονστέρες· «Πριν από έναν χρόνο, κοιτάζοντας κάποιες παιδικές φωτογραφίες, βρέθηκα να ποζάρω δίπλα σε ένα τέτοιο φυτό στην ηλικία των τριών ετών, οπότε ίσως να μην ήταν τόσο τυχαίο τελικά».
Η ομορφιά του αληθινού
Σε έναν κόσμο που γίνεται ολοένα και πιο ψηφιοποιημένος, το να φροντίζεις φυτά σού δίνει τη σπάνια πλέον δυνατότητα να δεις κάτι αληθινό, πραγματικό, με υπόσταση. Και όχι μόνο να το βλέπεις, αλλά να είσαι και υπεύθυνος γι’ αυτό. «Έχεις ευθύνη για τα φυτά σου και για την επιβίωσή τους, η φροντίδα τους είναι σαν μια διαδικασία ενηλικίωσης», μου λέει η Μαρία. Όσο πιο αβέβαιος και τρομακτικός γίνεται ο κόσμος γύρω μας –και πήραμε μια μεγάλη δόση τέτοιου φόβου τώρα με την πανδημία– τόσο μεγαλύτερη είναι η ασφάλεια και η ικανοποίηση που νιώθει κανείς από τη φροντίδα φυτών στο εσωτερικού του σπιτιού του, όπου μπορεί να διατηρεί την αίσθηση του ελέγχου μέσα στο προστατευμένο περιβάλλον του δικού του προσωπικού χώρου. Οι συμβουλές των κοριτσιών προς τους νέους κηπουρούς; Καλή έρευνα, προσαρμογή των φυτών στον χώρο, πολλή υπομονή και αγάπη!