Αναζήτηση στο Google: Ροντρίγκο Λεάο. Τα αποτελέσματα λίγα και οι πληροφορίες ακόμα λιγότερες. Οι ελλείψεις δεν είχαν να κάνουν σε καμία περίπτωση με το βιογραφικό του Πορτογάλου μουσικού, που αν μη τι άλλο είναι αρκετά πλούσιο, αλλά με τον άνθρωπο πίσω από τη μουσική. Ποιος είναι ο Ροντρίγκο Λεάο; Το γεγονός ότι σε μεγάλο βαθμό η μουσική του είναι ορχηστρική περιπλέκει ακόμα περισσότερο τα πράγματα, αφού ακόμα και ψήγματα λέξεων μπορούν να φανερώσουν σύμπαντα προσωπικής αλήθειας.
Ας πάρουμε, όμως, τα δεδομένα. Ο Λεάο έχει υπάρξει μουσικός και συνθέτης των συγκροτημάτων Sétima Legiao τη δεκαετία του ’80 και των Madredeus τη δεκαετία του ’90. Δύο συγκροτήματα με καθοριστικό ρόλο στην πορεία της πορτογαλικής μουσικής, όπως και προοίμιο μιας διεθνούς σόλο καριέρας. Μάλιστα, το μουσικό στίγμα των Madredeus παραμένει ισχυρό ακόμα και σήμερα, επηρεάζοντας και τις νεότερες γενιές. Το διασημότερο τραγούδι τους, O Pastor, έχει διασκευαστεί ουκ ολίγες φορές από εκπροσώπους της νεότερης «φουρνιάς» ελληνικών ερμηνευτών, όπως από τη Νατάσα Μποφίλιου και την Αρετή Κετιμέ. Παρ’ όλα αυτά, οι Madredeus αποτέλεσαν μόνο έναν από τους πολλούς σταθμούς μιας εντυπωσιακής επαγγελματικής πορείας τριάντα χρόνων, που έχει βρει τον Λεάο να συνεργάζεται με μουσικούς όπως η Μπεθ Γκίμπονς των Portishead, ο Νιλ Χάνον των The Divine Comedy και ο Στιούαρντ Στέιπλς των Tindersticks, αλλά με τους Ριουίτσι Σακαμότο, Όλαφουρ Άρναλντς και Λουντοβίκο Εϊνάουντι. Το καλλιτεχνικό του ταλέντο έχει αξιοποιηθεί και στον κόσμο του κινηματογράφου, καθώς το 2013 συνέθεσε τη μουσική για το σάουντρακ του υποψήφιου για Όσκαρ ιστορικού δράματος Ο Μπάτλερ, με πρωταγωνιστή τον Φόρεστ Γουίτακερ.
Τον Φεβρουάριο του 2020 κυκλοφόρησε το άλμπουμ O Método. Ένας καλλιτεχνικός καρπός μέσα από τη συνεργασία του με τον καταξιωμένο Ιταλό συνθέτη και μουσικό Φεντερίκο Αλμπανέσε, ο οποίος παρακίνησε τον Λεάο να πειραματιστεί με έναν «καθαρότερο» ήχο. Η πανδημία έβαλε φρένο στα πλάνα του, αλλά δεν το έβαλε κάτω. Ο Λεάο αποφάσισε να καταπιαστεί με μια μουσική τριλογία υπό το όνομα A Liberdade, που θα αφηγείται τη δημιουργικότητα του «πριν», «κατά τη διάρκεια» και «μετά» το λοκντάουν. Με το O Método να αποτελεί το «πριν», το Avis 2020 (ένα μικρό άλμπουμ εμπνευσμένο από τους ήχους της φύσης) να αποτελεί το «κατά τη διάρκεια» και το πρόσφατο A Estranha Beleza da Vida το «μετά». Ο τίτλος στα ελληνικά μεταφράζεται ως Η παράξενη ομορφιά της ζωής και ήταν αφορμή για την τηλεφωνική μας συζήτηση.
ΤΟ ΑΥΓΟ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
«Με αυτό το άλμπουμ προσπάθησα να ξεχάσω την πραγματικότητα στην οποία ζούσαμε. Προσπάθησα να πάω πίσω σε έναν απλούστερο τρόπο ζωής. Να ανασύρω κάποιες αισθήσεις από το παρελθόν. Γενικότερα είμαι ένας αγχώδης άνθρωπος, και θεωρώ πως η μουσική λειτουργεί αρκετά θεραπευτικά για μένα. Και την περίοδο του λοκντάουν συνέθεσα τη μουσική την οποία χρειαζόμουν εκείνη την περίοδο», λέει ο Λεάο στο «Κ». Κατά τη διάρκεια της πανδημίας βρήκε καταφύγιο, μαζί με την οικογένειά του, στο εξοχικό του στην περιοχή Αλεντέχο της Πορτογαλίας. Η επαφή του με τη φύση και οι καθημερινές του βόλτες τού έδωσαν μια αίσθηση ελευθερίας, σε μια περιοριστική κατά τα άλλα συνθήκη. «Αισθανόμουν εξαιρετικά ευγνώμων για την ελευθερία που είχα να δημιουργώ. Αυτό δεν μπορούσε να μου το στερήσει κανένας». Έπειτα από έναν μήνα άρχισαν να γεννιούνται καινούργιες μελωδίες.
Στο δελτίο τύπου για την κυκλοφορία του δίσκου αναγράφεται μια φράση ότι ο Λεάο προσεγγίζει τα άλμπουμ του μέσα από τα γυαλιά ενός σκηνοθέτη. Οι μελωδίες είναι τα σκηνικά, οι μουσικοί καλεσμένοι αποτελούν τους χαρακτήρες και όλα μαζί συνθέτουν την πλοκή. «Δεν έχω κάτι συγκεκριμένο στο μυαλό μου», λέει. «Εμπνέομαι από τους ανθρώπους, τις σχέσεις, το περιβάλλον, ακόμα και η διαδρομή για να πάρω τον πρωινό μου καφέ μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για τη μουσική μου. Όλα είναι σε μια αφηρημένη μορφή. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι ως μουσικός είμαι αυτοδίδακτος, δεν ξέρω δηλαδή να γράφω μουσική. Πειραματίζομαι με τα όργανα, σαν παιδί που παίζει, και περιμένω να με κατευθύνουν οι μελωδίες που αναδύονται». Την ίδια προσέγγιση φαίνεται να ακολουθεί και με τους τίτλους των κομματιών. Του λέω ότι το τραγούδι που ξεχώρισα από το άλμπουμ είναι το O Ovo do Tempo, που σημαίνει Το αυγό του χρόνου. Ίσως είναι κάποια πορτογαλική λεκτική έκφραση για την κυκλική και αέναη διάσταση του χρόνου. «Έχω πρόβλημα γενικά να βρίσκω ονόματα για τα κομμάτια μου. Έπρεπε, λοιπόν, να βρω ένα όνομα για να το αποθηκεύσω στον υπολογιστή μου. Το O Ovo do Tempo μου άρεσε ακουστικά. Και τελικά έμεινε».
Ο πειραματισμός του με τη μουσική τον αναζωογονεί. Με επιρροές από ambient και electronica, μέχρι και βρετανική ποπ, o Πορτογάλος μουσικός αρνείται να βάλει ταμπέλες στο είδος μουσικής που εκπροσωπεί. Το 1997 ένα άρθρο των New York Times έγραψε ότι «οι Madredeus κάνουν στο φάντο ό,τι κάνει η Enya στην κέλτικη φολκ μουσική», με πολλούς να κατηγοριοποιούν τους Madredeus ως New Age. Αυτή η ταμπέλα ακολουθεί τον Λεάο ακόμα και σήμερα. Τον ενοχλεί; «Άκουσα τον όρο πρώτη φορά στην Ισπανία. Δεν είμαι πολύ σίγουρος. Ίσως επειδή εντάσσω στη μουσική μου πολλές φορές χορωδίες που τραγουδούν στα λατινικά», λέει γελώντας. Ίσως η μουσική του εκπέμπει κάποια πνευματικά στοιχεία. «Ο στόχος μου είναι να δημιουργήσω ηρεμία. Να παρασύρω τον ακροατή να αφεθεί σε μια άλλη πραγματικότητα». Αναρωτιέμαι αν ο ίδιος καταφέρνει να αφεθεί «σε μια άλλη πραγματικότητα». Πώς το κάνει; «Μέσω της επαφής μου με τη φύση. Η θάλασσα είναι πάντα μέσα μου. Ακόμα και όταν είμαι μακριά της. Κοιτάω τη θάλασσα και δεν αγχώνομαι για τον θάνατο».
ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ ΕΙΔΟΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ
Επαναλαμβάνει αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της συζήτησής μας πως ο ήχος του σε αυτό το άλμπουμ είναι πιο χαρούμενος και πιο εορταστικός. Μου κάνει εντύπωση. Αν έχω όντως ακούσει τον σωστό δίσκο, το αίσθημα της νοσταλγίας μού φαίνεται πως κυριαρχεί. «Μερικές φορές, μελαγχολικά συναισθήματα μπορεί να κρύβουν ελπίδα. Η ευτυχία συχνά είναι πιο ήσυχη από ό,τι νομίζουμε. Σε πρώτο άκουσμα κάποιος μπορεί να αισθανθεί λύπη, αλλά δεν είναι λύπη. Είναι ένα διαφορετικό είδος ευτυχίας». Τα λόγια αυτά φαίνεται σαν να αντηχούν τον τίτλο του άλμπουμ. «Είναι ένας κάπως ποιητικός τίτλος. Ήμουν στην κηδεία της μητέρας ενός κοντινού μου φίλου και ο ιερέας μίλησε για την περίεργη ομορφιά του θανάτου. Αυτά τα δύο χρόνια έχουμε μιλήσει τόσο πολύ για τη ζωή και τον θάνατο. Αλλά εγώ θέλω να εστιάσω στη ζωή. Ό,τι κι αν συμβαίνει γύρω μας, όσο κακό και να είναι, πάντα υπάρχει ελπίδα. Αυτή είναι και η παράξενη ομορφιά της ζωής».
«Οι Πορτογάλοι έχουμε μια έμφυτη μελαγχολία. Η μουσική μας, η ποίηση, η σχέση μας με τη φύση διακατέχεται έντονα από την έννοια του saudade (στα πορτογαλικά προφέρεται σαουντάτζι)». Είναι μία από αυτές τις λέξεις που δεν υπάρχει ακριβής μετάφραση στα ελληνικά. Ο Πορτογάλος συγγραφέας Manuel de Melo ορίζει το saudade ως «μια απόλαυση που σε κάνει να υποφέρεις και μια κακουχία που απολαμβάνεις». «Ίσως είναι παρενέργεια από τη συμβίωσή μας με τη θάλασσα. Αλλά θεωρώ ότι αυτό είναι χαρακτηριστικό όλης της Μεσογείου. Οι μεσογειακοί λαοί έχουμε πολλά κοινά. Διαφέρουμε αρκετά από τους γείτονές μας στον βορρά». Πάρα τις ομοιότητές μας, η Πορτογαλία έχει κινήσει πολλές φορές το ελληνικό ενδιαφέρον για τη ραγδαία ανάπτυξή της. «Η αλήθεια είναι πως δεν έχω μεγάλη επαφή με την πραγματικότητα, αλλά θεωρώ πως έχουμε σταθεί τυχεροί τα τελευταία 10-15 χρόνια χάρη στην αύξηση του τουρισμού. Αλλά έχουμε δρόμο ακόμα. Δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε».
ΙΝFO
Το νέο άλμπουμ του Ροντρίγκο Λεάο A Estranha Beleza da Vida κυκλοφόρησε στις 15/10. Στο πρώτο σίνγκλ, Friend of a Friend, συμμετέχει η Μισέλ Γκιούρεβιτς των Chinawoman.