Πριν από το προηγούμενο Σάββατο, η μοναδική γνώση που είχα για τη Νέα Φιλαδέλφεια ήταν το πώς να μεταβώ εκεί. Αυτή την πληροφορία δεν μου την έδωσε απλόχερα μια αναζήτηση στο Google Maps, αλλά οι άπειρες τηλεοπτικές επαναλήψεις του Παρά Πέντε. Στο ένατο επεισόδιο του δεύτερου κύκλου, ο Σπύρος προσπαθεί να πείσει τη γιαγιά του Σοφία και τη φίλη της Θεοπούλα να περάσουν μερικές μέρες σε ένα γηροκομείο που βρίσκεται εκεί για τις ανάγκες μιας αποστολής (πιο εύκολο να πήγαιναν στο φεγγάρι παρά στη Νέα Φιλαδέλφεια). Μόλις ακούν σε ποια περιοχή θα χρειαστεί να πάνε, αναφωνούν ταυτόχρονα: «Το τρόλεϊ το έξι». Κάποιος καλοθελητής που θα ήθελε να γλιτώσω χρόνο, θα με συμβούλευε να πάρω τον Ηλεκτρικό, να κατέβω στη στάση του Περισσού και μέσα σε πέντε λεπτά θα έφτανα στην καρδιά της Νέας Φιλαδέλφειας. Αυτός όμως δεν βρέθηκε. Και καλύτερα κιόλας.
Κατεβαίνοντας στην πρώτη στάση της λεωφόρου Δεκελείας, νόμιζα πως είχα φτάσει. Περίεργο, έβλεπα μόνο πολυκατοικίες. Ένας συνάδελφος από το γραφείο, που έζησε τα παιδικά του χρόνια στη Νέα Φιλαδέλφεια, πρόλαβε να μου πει πως το στοιχείο που την κάνει να ξεχωρίζει ως γειτονιά από τις υπόλοιπες της Αθήνας ήταν τα ολιγώροφα σπίτια με τις κεραμοσκεπές, οι οποίες χτίστηκαν στα πρότυπα του προσφυγικού συνοικισμού στις αρχές του 1920, μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1999. Κομψές κατοικίες με αυλόπορτες, μικρές βεράντες που προσφέρουν σκιά την ώρα του πρωινού καφέ και άνετα μπαλκόνια, σε μια ρυμοτομία που θυμίζει περισσότερο παρυφές προαστίου σε πόλη της Μεγάλης Βρετανίας παρά την κλασική γειτονιά στο Λεκανοπέδιο της Αττικής, όπου κυριαρχούν η άναρχη δόμηση και οι πολυκατοικίες της αντιπαροχής. Χρειάστηκαν κάτι πάγκοι με κασκόλ της ΑΕΚ με το σχέδιο της πρόσοψης του νέου σταδίου και ένα φανάρι, για να κατανοήσω τα νοητά όρια που χωρίζουν τη Νέα Φιλαδέλφεια και τη Νέα Χαλκηδόνα. «Μια γειτονιά είμαστε, έτσι κι αλλιώς. Άνω και κάτω μαχαλάς. Έτσι χωριζόμασταν όταν μαζευόμασταν για μπάλα», μου λέει ο Φίλιππος Κουν, κάτοικος και επιχειρηματίας στην περιοχή.
Συνήθειες παλιάς Φιλαδέλφειας
Ήταν Σάββατο. Η Νέα Φιλαδέλφεια σιγά σιγά ξεμεθάει από τα χθεσινά εγκαίνια της «Αγια-Σοφιάς» ή της OPAP Arena. Όσο μπορεί να ξεμεθύσει, δηλαδή, γιατί τη Δευτέρα ακολούθησε ο δεύτερος γύρος εορτασμών, με το πρώτο επίσημο ματς της ΑΕΚ κόντρα στον Ιωνικό, στο καινούργιο σπίτι της. Ένα σπίτι που το περίμενε εδώ και δεκαεννιά χρόνια, στο ίδιο μέρος όπου κάποτε ήταν το Στάδιο Νίκος Γκούμας. «Όλη η Φιλαδέλφεια θα είναι στο γήπεδο, είτε ασχολείται είτε δεν ασχολείται με το ποδόσφαιρο», συζητούσε μια παρέα που πέρασε από δίπλα μου.
Οι κάτοικοι έπιναν τον καφέ τους σε μία από τις καφετέριες της λεωφόρου Δεκελείας. Ο καιρός ήταν ζεστός. Είχε μπει Οκτώβριος, τα φύλλα των δέντρων έφτιαχναν μια δροσερή σκιά για όσους κάθονταν έξω από τα καφέ. Μερικοί προτιμούσαν τον καφέ μαζί με γλυκό. Η ζέστη τραβάει ένα εκμέκ με παγωτό καϊμάκι ή ένα παγωτό Σικάγο με σοκολάτα, πουράκια, μπισκότα και σαντιγί που γεννά αναμνήσεις. Το εκμέκ με την κρέμα καϊμάκι σερβίρεται σε μεταλλικά κυπελλάκια, ενώ το Σικάγο σε ψηλά, γυάλινα, όπως πριν από σαράντα χρόνια, όταν άνοιξε το ζαχαροπλαστείο Σιντριβάνι. Για όσο βρίσκομαι εκεί, ο Θοδωρής Γεωργακόπουλος φωνάζει τους περισσότερους πελάτες με το μικρό τους. Μια αίσθηση γειτονιάς και εγκαρδιότητας που τα δύο χρόνια που μένω στην Αθήνα δεν έχω εντοπίσει. «Ο κόσμος της Νέας Φιλαδέλφειας είναι ήσυχος, εργατικός. Όπως είναι φυσικό, σε όλες τις γειτονιές θα υπάρξουν προστριβές, αλλά όλοι μένουμε ήρεμα εδώ». Οι περισσότεροι κάτοικοι έχουν μικρασιατική καταγωγή. Εκτός από τη ρυμοτομία, δεν έχουν μείνει πολλά στοιχεία από τον παραδοσιακό συνοικισμό. Μετά τον σεισμό του ’99, πολλά σπίτια κρίθηκαν «κόκκινα», κατεδαφίστηκαν και στη θέση τους χτίστηκαν καινούργια. Στον πεζόδρομο της Σαρδέων, ο οποίος κάποτε, όπως μαθαίνω, αποτελούσε την πρώτη νυχτερινή έξοδο των γυμνασιόπαιδων της Νέας Φιλαδέλφειας, υπάρχουν μονοκατοικίες με μικρούς κήπους, βουτηγμένες στις βουκαμβίλιες, που δίνουν μια μικρή εικόνα τού πώς έμοιαζαν κάποτε τα σπίτια των Μικρασιατών προσφύγων.
Ένα κέντρο λίγο έξω από το Κέντρο
Στη λεωφόρο Δεκελείας κυριαρχούσε η ησυχία. Ακόμα και τα παιδιά που δίνουν ραντεβού με τα ποδήλατα ή μαζεύονται στα παγκάκια της Πλατείας Πατριάρχου δεν μπορούσαν να τη διαλύσουν. Η αγορά της Νέας Φιλαδέλφειας είναι ανύπαρκτη. Υπάρχει μόνο η εστίαση και η αναψυχή, δύο ισχυροί πόλοι έλξης για τους κατοίκους της Νέας Ιωνίας, των Αγίων Αναργύρων και του Περισσού, αλλά δεν προκαλούν τόση φασαρία που να σηκώνουν τη γειτονιά στο πόδι, όπως έκανε κάποτε το «θηρίο», το τρένο της γραμμής Λαύριο-Άγιοι Ανάργυροι.
«Είμαστε μια ήσυχη γειτονιά. Πάντοτε ήταν ήσυχη η Νέα Φιλαδέλφεια. Έχει τα πάρκα της, το Άλσος, δεν έχει αληταριό», λέει ο Στέλιος Λουκιδέλης, ιδιοκτήτης της ταβέρνας Μίστερ Λουκιδέλης, μιας από τις πιο παλιές ταβέρνες της γειτονιάς, στην πλατεία Κωνσταντινουπόλεως. «Το μόνο που παραμένει δύσκολο είναι το να βρεις σπίτι». Όχι όμως επειδή η Νέα Φιλαδέλφεια συμπεριλαμβάνεται μαζί με το Κουκάκι, το Παγκράτι, την Κυψέλη και τον Νέο Κόσμο στη λίστα με τις περιοχές που καταλαμβάνεται από τo airbnb, αλλά επειδή δεν υπάρχουν διαθέσιμες πολυκατοικίες.
Στην άλλη πλευρά της πλατείας, ξεχωρίζει η Μιμόζα, ένα καταπράσινο μπιστρό, που δεν διακρίνεται μόνο για τη διακόσμησή του ανάμεσα στα μαγαζιά στον ιστό του προσφυγικού συνοικισμού, αλλά και για τον οικολογικό τρόπο ζωής που προωθεί. Ήταν ο μόνος χώρος όπου παρατηρούσα συνομηλίκους να πηγαίνουν με το λάπτοπ τους εκεί και να διαβάζουν. Η Μιμόζα είναι το όνειρο που πραγματοποίησαν ο Φίλιππος Κουν και δύο συμμαθητές του από το σχολείο, που εντόπισαν πως υπήρχε ένα κενό στον χώρο της εστίασης στη Νέα Φιλαδέλφεια και έσπευσαν να το καλύψουν. «Υπάρχουν άνθρωποι που μας λένε “πώς κάνατε ένα μαγαζί που θα συναντούσες στο κέντρο, αλλά τελικά είναι εκτός κέντρου;”. Η αλήθεια είναι πως ξέρουμε τη γειτονιά. Το ρίσκο για το κέντρο ήταν μεγαλύτερο. Λόγω της φυσιογνωμίας της γειτονιάς, θέλαμε κάτι ήσυχο. Χαμηλά σπίτια, χαμηλό προφίλ. Βέβαια, το γήπεδο δεν ξέρω πώς μπορεί να βοηθήσει στη διατήρησή του».
Καινούργια αρχή, καινούργια ζωή;
Αν βρισκόταν κανείς το βράδυ της 29ης Σεπτεμβρίου στην πλατεία Κωνσταντινουπόλεως, θα έβλεπε την «Αγια-Σοφιά» να επισκιάζει τα κτίρια του συνοικισμού, τα φωτορυθμικά να φωτίζουν τον ουρανό και θα άκουγε τον ήχο της ποντιακής λύρας και τις ιαχές των χορευτών του Πυρρίχιου να ξυπνούν μνήμες. Η 18χρονη Θεοφανία μίλησε για μια «ιστορική κατάσταση στην περιοχή». Η κ. Δήμητρα «καλωσόρισε» το νέο γήπεδο, αλλά δεν θέλει τις φασαρίες. Η κ. Ευαγγελία, που κατάγεται από τη Μικρασία, τους καλοδέχεται όλους, αλλά την ίδια στιγμή τοποθετούσε εμπόδια στην αυλόπορτα, προκειμένου να εμποδίσει το παρκάρισμα κάποιου φιλάθλου. Ο κ. Γεωργακόπουλος θυμάται τις ημέρες των ματς στο «Νίκος Γκούμας», όταν ένας οδηγός παράτησε το αυτοκίνητό του μπροστά στην πόρτα του ζαχαροπλαστείου, και ο ίδιος μαζί με άλλα δέκα άτομα το σήκωσαν και το άφησαν στη μέση του δρόμου, για να το παραλάβει η Τροχαία. «Υπάρχουν τα συν και τα πλην. Η αγορά θα κινείται, αλλά τις ημέρες των αγώνων ποιος θέλει να μπλέξει με την κίνηση στη Νέα Φιλαδέλφεια;» Το Σάββατο η κίνηση δεν ήταν μεγάλη. Την ημέρα του ματς με τον Ιωνικό, όμως, η οδός Φωκών, η οποία υπογειοποιήθηκε για τη διευκόλυνση της κυκλοφορίας, θα έχει μποτιλιαριστεί σε χρόνο μηδέν.
Μετά το σούρουπο, δώσαμε ραντεβού με τη Γεωργία, η οποία είναι γέννημα θρέμμα της γειτονιάς, και περπατήσαμε σε ένα αγαπημένο της μέρος, στις «όχθες» της εθνικής οδού. Το βουητό από τις νταλίκες και τα επιβατικά δυνάμωνε. Σταθήκαμε σε ένα σημείο και κοιτούσαμε τα δύο ρεύματά της. Στα δεξιά έβλεπα τη γέφυρα της Βρυούλων, στα κάγκελα της οποίας μαζεύονταν μαθητές από τα γύρω λύκεια και τη δεκαετία του ’80 χάζευαν τις κόντρες των αυτοκινήτων μέχρι να ηχήσει η σειρήνα των περιπολικών. Το βουητό της Εθνικής δεν μου επέτρεψε να χαθώ στις σκέψεις μου, σε βαθμό που ξέχασα με ποιο τρόλεϊ έφτασα εδώ. Άραγε να ήταν το τρία ή το έξι;