Πάει ο παλιός ο χρόνος

Αθως Δημουλάς

30.12.2022 • 14:34

«Χάνει κανείς τη μνήμη του άμα φάει ψωμί χαμένο που το βρίσκει ξανά. Το ήξερες αυτό; Το έκανα κι αυτό, αλλά δεν έπιασε. Μάλλον επειδή το έχασα επίτηδες το ψωμί. Κι άμα το χάσεις έτσι το ψωμί, τότε δεν πιάνει». Δεν πιάνει. Αυτά τα γράφει η Μαριάνα Λέκι στο Όνειρο της Ζέλμα (εκδ. Gutenberg). Επειδή όμως τελικά τη χάνουμε τη μνήμη μας, κρατάμε σημειώσεις, τσακίζουμε σελίδες, υπογραμμίζουμε φράσεις. Πέρασα τις τελευταίες μέρες χαζεύοντας τα βιβλία της χρονιάς που φεύγει. Έτσι, θυμήθηκα τη Μάρτα στο Σπίτια και τάφοι (εκδ. Εκκρεμές) του Μπερνάρντο Ατσάγα, κάποτε στη Χώρα των Βάσκων, που ανάμεσα στη θλίψη, την πλήξη και την επιθυμία «αποφάσισε πως την επόμενη μέρα θα πήγαινε στο αρτοποιείο με μίνι φούστα. Ανατρίχιασε μόνο που το σκέφτηκε». Θυμήθηκα τη δύναμη έξι λέξεων της αφηγήτριας στο Μαύρο φως (εκδ. Λέμβος) της Μαρία Γκάινσα: «Έπεσα με τα μούτρα στη ζωή». Θυμήθηκα τη δύναμη της απλής εικόνας που μεταφέρει η Νικόλ Κράους στο ομώνυμο διήγημα της συλλογής Τι σημαίνει να είσαι άντρας (εκδ. Μεταίχμιο): «Τα αγόρια μου βρίσκονται στο πίσω κάθισμα, εξαντλημένα από τη ζέστη και τον ήλιο όλη μέρα. Με τα κεφάλια τους γερμένα πίσω, κοιτάζουν με γυάλινα μάτια τη θάλασσα που περνάει, και είτε απομακρύνονται από την ελευθερία είτε κατευθύνονται προς αυτήν». Θυμήθηκα τη Λουίζ Γκλικ και το ποίημά της Θλίψη ενηλίκων (από τη συλλογή Ο Θρίαμβος του Αχιλλέα, εκδ. Στερέωμα): «Μπροστά στα μάτια σου, δυο άνθρωποι γερνούσαν· / θα μπορούσα να σου ’χα πει ότι θ’ ακολουθούσαν δυο θάνατοι. / Δεν υπήρξε ποτέ γονέας / που κρατήθηκε ζωντανός από την αγάπη του παιδιού». Και μετά θυμήθηκα τη μελαγχολική περιήγηση της αφηγήτριας στο Αλσύλλιο (εκδ. Ποταμός) της Έστερ Κίνσκι, που στο χωριό της ιταλικής επαρχίας παρατηρεί άνδρες με «στραβοπατημένα παπούτσια» και γυναίκες με «πολυκαιρισμένο κοκκινάδι που θρυμματιζόταν στις άκρες των χειλιών τους». Και σχολιάζει: «Στα παιδικά μου χρόνια ήταν ακόμα νέοι». Όσα χρόνια κι αν περάσουν, ένα βιβλίο μπορεί να περιμένει υπομονετικά στη θέση του στη βιβλιοθήκη με τσακισμένη κάποια σελίδα – κρατάει τη μνήμη ζωντανή.