Συναντώ τη Μαρίζα Ρίζου στη γειτονιά της, την Πλάκα. Τη βλέπω γειωμένη και χαρούμενη. Πλήρη με όσα ήρθαν στην καριέρα της, ανοιχτή για όσα καλύτερα της επιφυλάσσει το μέλλον. Χαμογελά όχι μόνο για τον νέο της δίσκο, Το Χωριό, που ήδη αγαπιέται, ή για τα επερχόμενα live της στο Vox, αλλά και για τον τρόπο που έχει επιλέξει να σκέφτεται γύρω από τη ζωή της εκτός σκηνής, έναν τρόπο που φανερώνει ωριμότητα και απουσία εξαναγκασμού για το οτιδήποτε. Σαν να συμφιλιώθηκε με το νόημα των στίχων που γράφει στο Μια βόλτα μικρή: «Τι είναι η ζωή; Μια βόλτα μικρή. Και για όσα δεν αντέχω, τι φταις κι εσύ».
Κυρία Ρίζου, συνήθως οι καλλιτέχνες πριν ανέβουν στη σκηνή έχουν άγχος. Εσάς σας νιώθω ήρεμη και σίγουρη. Πέφτω έξω;
Καθόλου. Επιτέλους, νιώθω ότι έχω αρχίσει να ευχαριστιέμαι απόλυτα όλα όσα μου έχουν συμβεί μέσα σ’ αυτά τα δέκα και κάτι χρόνια της πορείας μου. Σαν να έφυγε μια αγωνία, για να δώσει τη θέση της σε μια ευγνωμοσύνη. Είπα στον εαυτό μου: «Έλα, μην είσαι τόσο αυστηρή. Δεν σου ’χει πάει και άσχημα».
Σας παραδεχτήκατε;
Όχι ακριβώς. Να, είδες, πάλι αυστηρή πάω να γίνω. Ρε παιδί μου, ήταν σαν οτιδήποτε με μαύριζε να σταμάτησε να έχει τόση δύναμη πάνω μου.
Τι σας μαύριζε;
Ένα τρομακτικό άγχος ότι τα live δεν θα πάνε καλά, ότι δεν θα έρθει άνθρωπος να μας δει… Συνειδητοποίησα ότι επέλεγα να μου δημιουργώ ένα επίπλαστο πρόβλημα συναισθηματικής κυρίως φύσεως, λες και ήθελα με το ζόρι να με βασανίσω. Ένιωθα ανεπαρκής εξαιτίας μιας τελειομανίας, ενός ψυχαναγκασμού να μου αποδείξω ότι δεν μου αξίζει ακριβώς αυτό που έχω, ότι εξαπατώ τον κόσμο και κάποια στιγμή θα έρθει κάποιος και θα με ξεμπροστιάσει.
Πώς το ξεπεράσατε;
Δεν το ξεπέρασα ακριβώς. Απλώς πια μπορώ να το αναγνωρίζω και όταν έρχεται να μην το φοβάμαι. Σίγουρα με βοήθησε πολύ η ψυχοθεραπεία, όπως και μια τάση αυτοπαρατήρησης που είχα από παιδί.
Έχετε αποκωδικοποιήσει τους λόγους για τους οποίους κάνετε τελικά αυτή τη δουλειά;
Παλιά θα σου απαντούσα αμέσως, τώρα όμως είδες; Χρειάζομαι μια παύση. Νομίζω ότι κάνω αυτή τη δουλειά γιατί κάθε φορά που ανεβαίνω στη σκηνή, νιώθω την ίδια λύτρωση και την ίδια ανατριχίλα που ένιωθα όταν ήμουν μικρό παιδί και έπαιζα πιάνο στον πατέρα μου. Τι θέλω να πω; Δεν έχει να κάνει μόνο με το κομμάτι της έκθεσης, μιας ανάγκης για επικοινωνία και μιας ματαιοδοξίας που, ναι, σαφώς υπάρχουν κι αυτά, γιατί να το κρύψω; Είναι κάτι βαθύτερο που ζεσταίνει την καρδιά μου πέρα από το ναρκισσιστικό μου κομμάτι, που ευγνωμονώ που υπάρχει, αφού πάνω στη σκηνή μού είναι τρομερά χρήσιμο. Ευτυχώς, κάτω από τη σκηνή είναι παντελώς άχρηστο.
Κάνατε τα πράγματα με τον τρόπο σας;
Ούτε μισή θυσία δεν νιώθω ότι έχω κάνει. Ήταν εξαρχής πολύ ξεκάθαρο μέσα μου αυτό που ήθελα να κάνω στη μουσική.
Τι ήταν αυτό;
Να είμαι σοβαρή και όχι σοβαροφανής. Στην αρχή της καριέρας μου άκουσα πολλές φορές την ατάκα: «Μην κάνεις πλάκα στη σκηνή, γιατί ο κόσμος δεν θα μπορέσει να σε θεοποιήσει». Έκλεισα τα αυτιά μου και έκανα αυτό που ήθελα. Ξέρεις, δεν υπάρχει μεγαλύτερο κομπλιμέντο για μένα –πέρα από την τεχνική αναγνώριση– από το να μου πει κάποιος: «Θα ’θελα να σε έχω φίλη μου».
Το χιούμορ σας στα live είναι πράγματι αξιοζήλευτο, θυμίζει stand-up comedy. Πώς προέκυψε όλη αυτή η ιστορία με τα αστεία που κάνετε επί σκηνής;
Ήταν ο δικός μου τρόπος να μπορέσω να συνδεθώ με το κοινό και να σπάσω τον πάγο. Έτσι είμαι και ως άνθρωπος. Με το που νιώσω αμηχανία, θα σου πω ένα αστείο για να την εξαφανίσω. Τώρα προσπαθώ να το δουλέψω αυτό. Αν κάτι είναι αμήχανο, άσ’ το να είναι αμήχανο, δεν τρέχει και κάτι. Παλιά μού ήταν δύσκολο να αφήνω παύσεις, όπως σου είπα. Έπρεπε να μιλάω διαρκώς, να μην αφήνω κενά. Φοβόμουν τη σιωπή από μια ανασφάλεια να είμαι αποδεκτή, κι έτσι ο χαρακτήρας μου φαινόταν πάντα πολύ έντονος προς τα έξω.
Τώρα είμαι λιγότερο έντονη, αν και υπάρχουν πράγματα που μπορεί να με εκνευρίσουν σε κλάσματα δευτερολέπτου, όπως το να δω αυτοκίνητο σε πεζόδρομο, παρκάρισμα σε θέση αναπήρων, κάποιον να πετάει σκουπίδια στον δρόμο. Εκεί θα έρθω σε αντιπαράθεση, κι ας μην είμαι αρεστή.
Πρόσφατα παρουσιάσατε το νέο σας άλμπουμ με τίτλο Το Χωριό. Η αίσθηση που αναδίδουν τα κομμάτια μοιάζει πράγματι με την αίσθηση που σου αφήνουν οι κάτοικοι ενός χωριού αν το επισκεφτείς. Όλοι διαφορετικοί μεταξύ τους, αλλά ενωμένοι όταν πρόκειται να υποστηρίξουν την κοινή τους καταγωγή.
Είναι ωραία αυτή η παρατήρηση. Είναι όντως σαν να κάνεις μια διαδρομή σ’ ένα χωριό, να συναντάς ήχους διαφορετικούς, αλλά που μεταξύ τους είναι αδέρφια. Δεν υπήρχε κάποια ιδιαίτερη σκέψη πίσω από τη γέννηση αυτού του άλμπουμ, αλλά μια συνειδητοποίηση ότι ο κάθε άνθρωπος έχει αυτό που λέμε «το χωριό του», τους ανθρώπους του δηλαδή, αυτούς που επέλεξε να είναι γύρω του και να συμπορεύεται στα καλά και στα δύσκολα. Είναι η ανάγκη μας για μοίρασμα με όσους συνδεόμαστε ψυχικά. Εγώ είμαι τυχερή, γιατί «το χωριό μου» είναι πολύτιμοι άνθρωποι: οι μουσικοί μου, οι συνεργάτες μου, οι φίλοι μου, η οικογένειά μου, όσοι πορευόμαστε πιστά προς μια ομορφιά.
Τα τραγούδια σας είναι ιστορίες που έχετε ζήσει;
Κάθε στίχος έχει συμβεί στην πραγματικότητα, είναι κομμάτι όσων έχω ζήσει. Τι να σου πω τώρα; Στο Είναι που δεν μπορώ, ας πούμε, εκεί που λέει «κι όλο βγαίνω τραγουδάω κι όλο κάνω πως γελάω και φλερτάρω κάτι άσχετους που βαριέμαι τελικά», έχω πρόσωπο συγκεκριμένο γι’ αυτόν τον «άσχετο». Ήμουν σε σπίτι φίλων, παίζαμε κιθάρα, εγώ τραγουδούσα, υπήρχε ένας τύπος που φλέρταρα, λίγο βαρέθηκα, έφυγα, πήγα σπίτι, έκλαιγα κι έγραψα αυτό το κομμάτι. Τα περισσότερα τραγούδια μου είναι οι αλήθειες μου και αυτό ακριβώς που λένε μου έχει συμβεί.
Άρα, όταν τα τραγουδάτε ζωντανά, προσπαθείτε να ανασύρετε από τη μνήμη σας το συναίσθημα που τα γέννησε για να τα ερμηνεύσετε;
Δεν μου είναι χρήσιμο να έχω το συναίσθημα που τα γέννησε ακριβώς, όσο την ψυχική συνθήκη. Πρέπει να μπορώ να πηγαίνω στο δωμάτιο που τα γέννησε, χωρίς όμως να έχω το συναίσθημα. Αν είχα το συναίσθημα του Είναι που δεν μπορώ στη σκηνή, δεν θα μπορούσα να το αποδώσω. Δεν θεωρώ χρήσιμο για κανέναν το να ανεβαίνω στη σκηνή και να κλαίω. Πώς θα μπορέσει ο θεατής να «ακουμπήσει» τη ζωή του πάνω μου; Δεν είμαι εγώ η υπόθεση στα live ή τουλάχιστον δεν είμαι μόνο εγώ. Θέλω να μπορέσει ο θεατής να έχεις χώρο να δει τον εαυτό του, ώστε να επικοινωνήσουμε ουσιαστικά.
Αλήθεια, τι σχέση έχετε με τον κόσμο που σας ακολουθεί; Είστε από τις περιπτώσεις που αργά και μεθοδικά «έχτισαν» τον δικό τους κόσμο, ο οποίος ξέρει καλά και πού θα πάει και τι έχει να περιμένει.
Η πλειονότητα του κοινού που με ακολουθεί έχει έναν σεβασμό και τους ευχαριστώ πολύ. Είναι ωραίοι άνθρωποι, ρε παιδί μου. Κάποια στιγμή, σ’ ένα live είχε έρθει μια κοπέλα και είχε γυρίσει επιδεικτικά την πλάτη της προς εμένα και τη σκηνή. Της έκανα την παρατήρηση και την άκουσε. Δεν μπορείς να έρχεσαι στο «σπίτι» μας και να μας γυρίζεις την πλάτη. Πώς θα γίνει; Νομίζω ότι όλα ξεκινούν από τους καλλιτέχνες. Εμείς βάζουμε τα όρια και ο κόσμος τα αντιλαμβάνεται, τα σέβεται και τα ακολουθεί. Ο ίδιος άνθρωπος που θα πάει σε μια συναυλία και θα πετάξει στον αέρα ή στην σκηνή την μπίρα του, μπορεί να είναι ο ίδιος άνθρωπος που θα πάει σε ένα άλλο live και δεν θα βγάλει κιχ.
Πείτε μου κάτι που πρέπει να συμβαδίζει απαραίτητα με το ταλέντο για να προσεγγίσει κανείς την επιτυχία σ’ αυτό που κάνει, γιατί νομίζω ότι το ταλέντο από μόνο του δεν αρκεί.
Το ταλέντο είναι η μισή δουλειά. Η άλλη μισή είναι η διαχείρηση του εαυτού σου. Είναι πολύ χρήσιμο να έχω μια ωραία φωνή, αλλά, αν δεν ξέρω πώς να με διαχειριστώ και προς τα πού θέλω να με πάω, τα πράγματα μπορεί να γίνουν πολύ χαοτικά.
Η εμπειρία σας ως κριτή στο X Factor σάς έκανε να νιώσετε ότι λοξοδρομήσατε από την κατεύθυνσή σας ή ότι εγκλωβιστήκατε σε μια τηλεοπτική πραγματικότητα που μπορεί να μη συμβάδιζε με την αισθητική σας;
Αντιθέτως, το X Factor για μένα ήταν ένας απεγκλωβισμός. Ναι, στην αρχή φοβήθηκα ότι μπορεί να διακυβευτούν τα πράγματα, ότι μπορεί να φύγω από το κέντρο μου ή να χάσω ανθρώπους που τους αφορούσα. Με χαρά παρατήρησα ότι δεν κουνήθηκα ούτε στο ελάχιστο από τον πυρήνα μου και εκείνοι που έφυγαν, αν συνέβη αυτό, πολύ καλά έκαναν και έφυγαν. Γνώρισα ωραίους ανθρώπους, διαφορετικής αισθητικής, αλλά όμοιας ψυχικής δομής, κατάλαβα χρήσιμα πράγματα και ένιωσα ότι βοηθάω ουσιαστικά νέα και ταλαντούχα πλάσματα.
Η φύση των τηλεοπτικών μουσικών παιχνιδιών δεν είναι λίγο αναλώσιμη; Έχω την εντύπωση ότι πουλάνε φρούδες ελπίδες στους συμμετέχοντες.
Αρχικά να πούμε ότι πρόκειται για ένα παιχνίδι. Τίποτα παραπάνω, τίποτα λιγότερο. Είναι χρήσιμη εμπειρία για όποιον επιθυμεί να τη ζήσει, αλλά από κει και πέρα θεωρώ εντελώς παράλογο να πιστεύει κάποιος ότι θα έρθει σ’ ένα talent show και θα κάνει καριέρα στη μουσική. Αυτό θα ήταν οριακά προσβλητικό για τη δουλειά μας. Το ρεπερτόριο, ο προσωπικός χαρακτήρας, η εμπιστοσύνη, το να σηκωθεί κάποιος από το σπίτι του και να σου κάνει την τιμή να έρθει στο live σου, όλα αυτά θέλουν κόπο και δουλειά. Δεν γίνονται μέσα σε μία νύχτα και ευτυχώς! Η κάθε μικρή κίνηση έχει σημασία για να χτιστεί κάτι στιβαρό. Δεν έχει νόημα ούτε το viral ούτε το μπαμ. Πιστεύω ότι τα παιδιά αντιμετωπίστηκαν από τους κριτές με αγάπη, σεβασμό και ενδιαφέρον. Φέρ’ ειπείν, ο Άγγελος Αρχανιωτάκης βγήκε δεύτερος και πήρε πενήντα χιλιάδες ευρώ για τις μουσικές του σπουδές. Χαίρομαι πολύ που συνέβαλα σε αυτό.
Εσείς τι προσπαθείτε να υπεραναπληρώσετε;
Τα δικά μου τραύματα, που αν κάποιος τα ακούσει, μπορεί να πει «σιγά μωρέ!», όμως για μένα είναι σημαντικά. Δεν είναι συγκρίσιμα τα τραύματα του ενός με του άλλου. Είναι ωραίο, όμως, να τους δίνουμε σημασία, να τα συζητάμε, για να μπορέσουμε να τα ξεπεράσουμε και να ηρεμήσουμε.
Με οδηγό αυτά τα τραύματα γράφετε μουσική;
Γράφω όταν είμαι συναισθηματικά διαθέσιμη και όταν η ζωή έχει κάνει ένα βήμα πίσω. Όταν υπάρχει κίνηση στη ζωή μου, δεν θέλω να γράψω, θέλω να ζήσω. Όταν ζω κάτι έντονα ευχάριστο, το τελευταίο πράγμα που θέλω να κάνω είναι να γράψω.
Από ορισμένες «κοινωνικές ταμπέλες» που ταλαιπωρούν τις γυναίκες σήμερα, όπως αυτές της μητέρας ή της συζύγου, νιώσατε ποτέ δυσφορία;
Φυσικά. Και εγκλωβισμένη ένιωθα, και ενοχές είχα που στο παρελθόν δεν ήθελα να κάνω παιδί ή να παντρευτώ. Γενικώς, με τα «πρέπει» δεν τα πάω καλά. Δεν σου κρύβω ότι οι περισσότεροι γάμοι με θλίβουν, γιατί βλέπω μια ταλαιπωρία, ένα κουτάκι που πρέπει να τικαριστεί. Δεν βλέπω συχνά χαρά και φυσική ροή, αλλά όταν τα συναντώ, είναι υπέροχα. Πλέον νιώθω πιο απελευθερωμένη και διαθέσιμη στη ζωή. Με ό,τι φέρει φυσικά και ήρεμα.
Πείτε μου κάτι για το οποίο νιώθετε περήφανη σήμερα.
Για το ότι έχω πολύ περισσότερη εμπιστοσύνη στη ζωή, ότι μπορώ να ζω σε βάθος και τις χαρές και τις λύπες, παρέα με σπουδαίους ανθρώπους, νιώθοντας πολύ πιο συχνά ευγνωμοσύνη.
ΙΝFO → Η Μαρίζα Ρίζου ερμηνεύει ζωντανά στη σκηνή του Vox (Ιερά Οδός 16) κάθε Παρασκευή για περιορισμένες εμφανίσεις. Ώρα έναρξης: 21.30. Τηλέφωνο κρατήσεων: 210-3475900. Προπώληση: viva.gr. Το νέο της άλμπουμ, Το Χωριό, κυκλοφορεί από τη Walnut Entertainment.