Πριν από λίγα χρόνια είχα την ευκαιρία να κάνω μια συνέντευξη με τον Καζούο Ισιγκούρο, που είχε τότε μόλις γράψει το Η Κλάρα και ο ήλιος, η ηρωίδα του οποίου είναι ένα ανθρωποειδές ρομπότ και, τέλος πάντων, τον είχα ρωτήσει αν θα ήθελε να περάσει ένα απόγευμα με ένα τέτοιο πλάσμα. Και είχε πει, μεταξύ άλλων, ότι θα ήταν περίεργος να έβλεπε αν μια τέτοια μηχανή θα μπορούσε να γράψει ένα μυθιστόρημα. Φαντάζομαι ότι θα ήταν από τους πρώτους που θα ζήτησαν κάτι σχετικό στο ChatGPT, αλλά δεν μπορώ να φανταστώ αν με το αποτέλεσμα ένιωσε ανακούφιση ή απελπισία. Να ενημερώσω ότι αυτές οι εφαρμογές μπορούν να παραγάγουν μυθοπλασία μέσα σε δευτερόλεπτα (μια πολύ απλή οδηγία), απλώς το κείμενο είναι άψυχο, συμβατικό, βασικό. Η υψηλή νοημοσύνη δεν είναι συνώνυμη της ανθρώπινης, και αυτό είναι βεβαίως κάπως αμφίσημο, ωστόσο όσον αφορά τη λογοτεχνική παραγωγή είναι αν μη τι άλλο παρήγορο. Ή, έστω, έτσι νομίζω εγώ.
Ο Καναδός συγγραφέας και αρθρογράφος Στέφεν Μαρτς χρησιμοποίησε τρεις διαφορετικές πλατφόρμες και δημιούργησε μια ολοκληρωμένη νουβέλα, το κείμενο της οποίας είναι προϊόν τεχνητής νοημοσύνης κατά 95%. Αν και επρόκειτο για ένα πείραμα, η νουβέλα πωλείται εδώ και λίγες μέρες στο Amazon, ενώ είναι διαθέσιμη και σε μορφή ακουστικού βιβλίου. Πρόκειται για ένα αστυνομικό θρίλερ που αφορά τον θάνατο ενός συγγραφέα και λέγεται –μαντέψτε– The death of the author. Ο Μαρτς είναι προφανώς ένας έξυπνος άνθρωπος. Με τον ίδιο τίτλο ο Ρολάν Μπαρτ είχε ανακοινώσει τον θάνατο του συγγραφέα τη δεκαετία του ’60, σε ένα από τα πιο διάσημα άρθρα θεωρίας του 20ού αιώνα, χωρίς πάντως να έχει στο μυαλό του προηγμένες τεχνολογίες – απλώς ισχυριζόταν ότι ο συγγραφέας είναι ένας «γραφέας», κάτι σαν ένα αόρατο χέρι, και ότι η ερμηνεία του κειμένου ανήκει στον αναγνώστη. Έχει ενδιαφέρον όμως να αντιγράψω λίγες γραμμές: «[…] ο γραφέας δεν έχει πια μέσα του πάθη, ιδιοσυγκρασία, αισθήματα, εντυπώσεις, αλλά το απέραντο εκείνο λεξικό από όπου αντλεί μια γραφή που δεν σταματά ποτέ […]». Ναι, ξέρω, είναι τρομακτικό. Το τελευταίο οχυρό είναι η λογοτεχνικότητα. Και για την ώρα είναι ένα οχυρό απόρθητο.
INFO
Η Κλάρα και ο ήλιος του Καζούο Ισιγκούρο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός. / Το κείμενο του Ρολάν Μπαρτ προέρχεται από την έκδοση Η λογοτεχνική θεωρία του εικοστού αιώνα (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).