Η Αθήνα ξυπνά σε έναν από τους πρώτους καύσωνες του φετινού καλοκαιριού. Στον πεζόδρομο της Φωκίωνος Νέγρη, η ζέστη θολώνει τα περιγράμματα των παρκαρισμένων αυτοκινήτων, οι διαβάτες αναζητούν τη σκιά των δέντρων και οι οδηγοί μία από τις δυσεύρετες θέσεις πάρκινγκ των κάθετων οδών.Η πρωινή ζωηράδα της πόλης, μια σύνθεση από γρήγορα βήματα στις πλάκες του πεζοδρομίου, ανυπόμονα κορναρίσματα, χαρούμενα γαβγίσματα και σύντομους χαιρετισμούς των γειτόνων που διασταυρώνονται κάνοντας τα πρωινά ψώνια από τα μικρομάγαζα που απλώνονται τριγύρω.
Η σκοτεινή είσοδος της παλιάς πολυκατοικίας μοιάζει με ένα πέρασμα σε μια άλλη εποχή. Είναι η απαρχή ενός ταξιδιού στον χωροχρόνο. Οι μαρμάρινες σκάλες με την ταλαιπωρημένη κουπαστή οδηγούν σε ένα διαμέρισμα που διατηρεί την αύρα και τη διακόσμηση της παλιάς αστικής Αθήνας. Στο καλαίσθητο καθιστικό, στη σκοτεινή τραπεζαρία, στο δροσερό αίθριο, στα δωμάτια με θέα στον πεζόδρομο αλλά και στους χώρους όπου παλιότερα εργαζόταν το βοηθητικό προσωπικό συναντιούνται και μπερδεύονται το παρελθόν με το παρόν. Ένα συνονθύλευμα ανθρώπων, άλλοι με ρούχα εποχής και άλλοι με δροσερά μπλουζάκια και βερμούδες, λόγω της ανυπόφορης ζέστης, συζητούν ζωηρά, απευθύνουν ή δέχονται οδηγίες, μπαινοβγαίνουν στο δωμάτιο που έχει οριστεί ως μαλλιά-μέικαπ και σε αυτό που φιλοξενεί την γκαρνταρόμπα.
Το ραντεβού για το γύρισμα του τρέιλερ της νέας σειράς του ΣΚΑΪ Οι Πανθέοι έχει συγκεντρώσει το σημερινό πρωινό σε αυτό το διαμέρισμα δεκάδες ηθοποιούς που συναποτελούν το βασικό καστ της νέας τηλεοπτικής μεταφοράς του βραβευμένου λογοτεχνικού αριστουργήματος του Τάσου Αθανασιάδη, για το οποίο ο ακαδημαϊκός τιμήθηκε με το βραβείο πεζογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών το 1959-1961. Η σειρά είναι βασισμένη στα βιβλία, τo σενάριo όμως έχει εμπλουτιστεί και με άλλες ιστορίες μυθοπλασίας. Ο Αθανασιάδης χρειάστηκε δεκαέξι χρόνια για να ολοκληρώσει το μυθιστόρημα, το οποίο κυκλοφόρησε αρχικά σε τρεις τόμους, μεταξύ 1948 και 1961, και σε δεύτερη έκδοση το 1967 σε τέσσερις τόμους. Η ζωή και οι περιπέτειες των τριών γενεών της οικογένειας των Πανθέων μεταφέρθηκαν στην τηλεόραση, στην ΕΡΤ (σε σκηνοθεσία του Βασίλη Γεωργιάδη), όπου μεταξύ 1977 και 1979 προβλήθηκαν εκατό επεισόδια, σημειώνοντας τεράστια επιτυχία και τηλεθέαση. Οι αφηγήσεις των παλαιοτέρων αναφέρουν εμφατικά πώς ερήμωναν οι δρόμοι την ώρα της προβολής της σειράς, από την οποία δυστυχώς σήμερα σώζεται μόλις ενάμισι επεισόδιο (η αρχή του πρώτου και το τελευταίο). Είναι αρκετό για να αντιληφθεί κανείς την εξαιρετική δουλειά που είχε γίνει, αλλά και την αφετηρία του μύθου που δημιούργησε η εμφάνιση της Κάτιας Δανδουλάκη στον ρόλο της Μάρμως Πανθέου.
Μια γοητευτική συγκυρία
Σαράντα πέντε χρόνια μετά, η ηθοποιός βρίσκεται και πάλι στο καστ, αυτή τη φορά για να ερμηνεύσει τον ρόλο της Χρυσοστόμης Πανθέου. «Είναι μια περίεργη, ενδιαφέρουσα και γοητευτική ταυτόχρονα συγκυρία. Υποδύθηκα τη Μάρμω, την οποία λάτρεψα, το 1977 και θυμόμουν τη Χρυσοστόμη, που τότε είχε παίξει εξαιρετικά η Αλέκα Παΐζη. Όταν όμως μου πρότειναν αυτόν τον ρόλο, με δυσκόλεψε η προοπτική να παίξω μια θεία, μια καρατερίστα, τυπίστα. Είναι μια γυναίκα που δεν παντρεύτηκε ποτέ, αυτή που φροντίζει την οικογένεια και αναλαμβάνει τα ηνία μετά τον θάνατο του πατέρα.
Είναι αυτή που στέκεται απέναντι στη Μάρμω». Αυτό το ενδεχόμενο γοήτευσε και τον σκηνοθέτη της σειράς, Σπύρο Μιχαλόπουλο, ο οποίος παραδέχεται ότι «όταν μου προτάθηκε η σειρά αυτή, ο πρώτος άνθρωπος που ήθελα να εντάξω στο καστ ήταν η Κάτια Δανδουλάκη. Ο ένας λόγος είναι ότι την εκτιμώ αφάνταστα ως ηθοποιό και ως άνθρωπο και ένας δεύτερος ότι μου φάνηκε πολύ προκλητικό να βάλω την τότε Μάρμω να παίξει την εχθρό της, τη Χρυσοστόμη». Αυτή η νέα σειρά είναι, φυσικά, μια αφορμή να θυμηθεί στιγμές και από την πρώτη μεταφορά του βιβλίου. «Οι συνθήκες ήταν τελείως διαφορετικές. Δεν υπήρχε το μοντάζ, κάναμε μια σκηνή και, αν κάναμε λάθος, έπρεπε να την ξανακάνουμε από την αρχή. Ήταν πολύ πιο κοντά σε μια θεατρική μορφή γυρίσματος. Εκείνη η εποχή ήταν μια ηρωική εποχή, έγιναν εξαιρετικές σειρές, οι παραγωγές ήταν η μία καλύτερη από την άλλη».
Τον ρόλο του Ανδρέα Πανθέου, συζύγου της Μάρμως, θα υποδυθεί ο Αιμίλιος Χειλάκης, ο οποίος θυμάται ότι στα επτά του, και παρά τις απαγορεύσεις των γονιών, παρακολουθούσε συνεπαρμένος τη σειρά και τη Μάρμω. «Θυμάμαι», μου λέει ενώ καθόμαστε στον καναπέ όπου σε λίγο θα συγκεντρωθούν όλοι οι ηθοποιοί που ερμηνεύουν τους βασικούς χαρακτήρες για την εμβληματική οικογενειακή φωτογραφία, «ότι ήμουν ερωτευμένος με την Κάτια Δανδουλάκη-Μάρμω, όπως νομίζω ήταν όλα τα μικρά αγόρια της εποχής. Πιστεύω ότι, με κάποιον τρόπο, τότε καταλάβαμε τι είναι
ο έρωτας».
Θάνατος και πόλεμος
Η ιστορία ξεκινά το 1939. Την ημέρα που προκηρύσσεται ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, τα μέλη της οικογένειας των Πανθέων συγκεντρώνονται στο αρχοντικό της Κηφισιάς για να αποχαιρετήσουν τον ετοιμοθάνατο πατριάρχη Βλάση Πανθέο (θα τον υποδυθεί ο Γιώργος Κωνσταντίνου). Εκεί θα γίνει η πρώτη γνωριμία των τηλεθεατών με τους τρεις γιους, Ισίδωρο, Φάνη, Ανδρέα, τις τρεις κόρες, Χρυσοστόμη, Δέσποινα, Μερόπη, τα παιδιά τους, αλλά και δύο από τα κεντρικότερα πρόσωπα του δράματος που θα εκτυλιχθεί για σχεδόν 140 επεισόδια, τη Μάρμω και τον Κίτσο, γιο της Δέσποινας και αγαπημένο ανιψιό του Ανδρέα. Στη σειρά του ΣΚΑΪ θα τον υποδυθεί ο Μιχάλης Σαράντης, ο οποίος ομολογεί ότι νιώθει ασφάλεια λόγω του γεγονότος ότι η σειρά βασίζεται σε «ένα μεγάλο λογοτεχνικό πόνημα. Όταν ασχολείσαι με κάτι τόσο σημαντικό, που έχει αντέξει στον χρόνο, νιώθεις ότι υπάρχει μια πολύ καλή βάση». Ο χαρακτήρας του Κίτσου τον έχει συναρπάσει. «Μέσα στο οικοσύστημα των Πανθέων, ο Κίτσος είναι ένα ιδιαίτερο φαινόμενο, είναι ένας κλασικός αντιήρωας, ολίγον τι καταραμένος, καλλιτέχνης, ένα παιδί που το εγκατέλειψε ο μπαμπάς από σχετικά μικρή ηλικία, με κάποιες αυτοκαταστροφικές τάσεις. Λειτουργεί σαν καταλύτης προκειμένου να ενηλικιωθούν κάποιοι άλλοι ήρωες. Ίσως να προλάβει και αυτός να ενηλικιωθεί». Καλείται λέει να παίξει κάτι πολύ έντονο και γοητευτικό. «Γι’ αυτό είμαι εδώ», παραδέχεται και προσθέτει ότι «ένας άλλος λόγος είναι ότι το καστ είναι μαγικό, έχει δημιουργηθεί μια οικογένεια συναδέλφων της οποίας είναι πολύ ωραίο να είσαι μέλος. Διαβάζω αυτή την εποχή τα βιβλία και, αν με ρωτούσε κάποιος ποιον χαρακτήρα θα ήθελα να παίξω, τον Κίτσο θα διάλεγα, όχι γιατί αισθάνομαι πιο κοντά του, αλλά γιατί είναι μεγάλη πρόκληση στην ηλικία και στη φάση που είμαι».
Μάρμω εξ Αμερικής
Η νέα Μάρμω, η ηθοποιός που θα κληθεί να αναμετρηθεί με την εμβληματική ηρωίδα των βιβλίων και την αιθέρια παρουσία της Κάτιας Δανδουλάκη στη σειρά της ΕΡΤ, είναι η Ελληνοαμερικανίδα Μελία Κράιλινγκ, η πιο πρόσφατη επιτυχία της οποίας ήταν η εμφάνισή της πέρυσι στη δεύτερη σεζόν της σειράς Η Έμιλυ στο Παρίσι.
«Έχει μια πίεση όλο αυτό», ομολογεί, «αλλά το γεγονός ότι η σειρά είναι βασισμένη στα βιβλία αλλά όχι πιστή μεταφορά μού δίνει ένα περιθώριο να μη φοβάμαι τόσο πολύ ότι θα απογοητεύσω κάποιον που αγαπά πολύ αυτόν τον χαρακτήρα». Η δική της δουλειά, λέει, είναι να βγάλει αυτόν τον χαρακτήρα από τη σελίδα. «Στη σελίδα είναι σκέψεις και πρέπει να τον κάνεις τρισδιάστατο και να ξεκολλήσει από την κόλλα και το μελάνι, να δημιουργηθεί. Πρέπει να πλάσεις κάτι που στο βιβλίο έχει έναν πολύ συγκεκριμένο σκελετό, και να αποκτήσει κίνηση, ανάσα. Δεν είναι εύκολο – ή ίσως και να είναι».
«Όλοι οι χαρακτήρες του Αθανασιάδη είναι πολυεπίπεδοι», εξηγεί η Ελένη Καρακάση, που θα υποδυθεί στη σειρά τη Σεβαστή, τη γυναίκα που μεγάλωσε την ορφανή από γονείς Μάρμω. «Ποτέ ένας χαρακτήρας δεν είναι μόνο αυτό που δείχνει. Και ακόμη και όταν βλέπουμε έναν χαρακτήρα πολύ αυστηρό, μας δείχνει και τον λόγο που κατέληξε έτσι πολύ γρήγορα. Με τον τρόπο αυτό δικαιολογούμε και καταλαβαίνουμε πολύ γρήγορα τους ήρωες. Πρόκειται για πολύ όμορφα δομημένους χαρακτήρες, και αυτό βοηθάει και εμάς τους ηθοποιούς». Ένα άλλο πολύ σημαντικό βοήθημα για να ζωντανέψουν αυτούς τους ήρωες είναι για τους ηθοποιούς, εξηγεί η Μαρία Καλλιμάνη (Δέσποινα Πανθέου-Γαλάτη), όλη η ατμόσφαιρα και ο τρόπος ζωής που περιγράφει ο Τάσος Αθανασιάδης. «Όλος ο πλούτος της ζωής εκείνης της εποχής και της οικογένειας, οι χώροι που περιγράφει με πολύ γλαφυρό τρόπο, γιατί για εμάς τους ηθοποιούς όλα αυτά τα περιφερειακά στοιχεία μπορεί να αποδειχθούν εξαιρετικά πολύτιμα, γιατί δουλεύουμε πολύ με τη φαντασία μας, και η φαντασία γεμίζει και κεντρίζεται με αυτά τα στοιχεία· είναι ένας θησαυρός».
Την ίδια σημαντική λειτουργία έχουν και τα κοστούμια της σειράς, τα μαλλιά, το μακιγιάζ, που έχουν βοηθήσει στην εντυπωσιακή μεταμόρφωση του Αιμίλιου Χειλάκη στον αστό γιατρό και υπουργό της κυβέρνησης του Μεταξά, Ανδρέα Πανθέο. Τον χαζεύω καθώς μιλάμε, με το κοστούμι και τα γυαλιά με τον χοντρό μαύρο σκελετό. «Εγώ τρελαίνομαι για τις μεταμορφώσεις. Στον 35χρονο επαγγελματικό μου βίο δεν θα μπορούσα να κουβαλάω την ίδια φάτσα, θα βαριόμουν. Και μπορώ να αποκαλύψω ότι η χαρά μας εμάς των ηθοποιών είναι να αλλάζουμε. Όταν βαφτούμε και ντυθούμε, κοιταζόμαστε στον καθρέφτη και αρχίζουμε να παίζουμε, γιατί μας έχει δοθεί το έναυσμα, η σκανδάλη έχει πυροκροτήσει μέσω της εικόνας κάτι σε εμάς. Γι’ αυτό νομίζω ότι είμαστε πάντα παιδιά, ζούμε παίζοντας».
Η γοητεία του παρελθόντος
Στο αίθριο του σπιτιού, το μόνο μέρος όπου υπάρχει λίγη δροσιά και έχει τραβήξει σαν μαγνήτης μια ομάδα ηθοποιών, περιμένει τη σειρά της για γύρισμα η Αθηνά Μαξίμου (θα υποδυθεί τη Μερόπη Πανθέου-Μονογιού). Βρίσκει πολύ δελεαστική, μου λέει, αυτή τη «βουτιά» στο παρελθόν που καλείται να επιχειρήσει. «Η πρόκληση έχει να κάνει με το ότι προσπαθείς να φανταστείς και να φέρεις στο μυαλό σου εικόνες από εκείνη την εποχή, είναι γοητευτικό το να μπεις σε αυτό το μονοπάτι προς το παρελθόν». Αυτή η γοητεία που ασκεί το παρελθόν είναι ίσως και ο λόγος που οι σειρές εποχής βρίσκονται σταθερά τα τελευταία χρόνια στα προγράμματα των καναλιών. Το ίδιο θα γίνει και τη φετινή τηλεοπτική σεζόν. «Νομίζω ότι ο ρεαλισμός που ζούμε αυτή την εποχή είναι λίγο καταθλιπτικός, απαισιόδοξος, το τοπίο είναι ομιχλώδες, δεν δίνει χαρά, δεν ευνοεί τη φαντασία», λέει η Αθηνά Μαξίμου. «Δεν μπορεί κανείς να ονειρευτεί και, ανατρέχοντας σε μια σειρά εποχής, οι άνθρωποι βλέπουν τα πράγματα πιο ρομαντικά».
«Υπάρχει μια προτίμηση στις σειρές εποχής, μια νοσταλγία, ένα φλασμπάκ σε αγνές εποχές», συμφωνεί η Χριστίνα Αλεξανιάν (θα εμφανιστεί στον ρόλο της Βέτας, συζύγου του Φάνη Πανθέου). «Σε εκείνη την Ελλάδα υπήρχε μια αισιοδοξία, μια ουσιαστική και μεταφορική απελευθέρωση, μια δημιουργικότητα. Ήταν μια Ελλάδα που έβγαινε από μια σκοτεινιά και οραματιζόταν, και νομίζω ότι αυτό το έχουμε ανάγκη».
Καθώς οι λήψεις ολοκληρώνονται, όλοι δίνουν ραντεβού για το επόμενο πρωί, που θα πέσει και η πρώτη κλακέτα των γυρισμάτων. Έχουν πολλά ραντεβού ακόμα, τα γυρίσματα θα ολοκληρωθούν τον Ιούνιο του 2024, ώστε να συγκεντρωθεί το υλικό για τα 140 επεισόδια της σειράς.