Κάποιος από τα «βορινά» της πλατείας της Κεντρικής Σκηνής της Στέγης φωνάζει: «Πυροβολήστε τον, πυροβολήστε τον!». Κάποιος άλλος σφυρίζει. Ένας τρίτος μοιάζει να γιουχάρει – όχι την παράσταση, μην παρεξηγηθούμε, αλλά τον λαοπλάνο φασίστα πολιτικό που ενσαρκώνει ο ηθοποιός ο οποίος βρίσκεται πάνω στο σανίδι και λίγο πριν από το τέλος του έργου αγορεύει δίχως αύριο. Τον γιουχάρει λες και δε βγήκε από την πένα του συγγραφέα (το έργο έγραψε ο σκηνοθέτης της παράστασης Τιάγκο Ροντρίγκες, καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ της Αβινιόν), λες και είναι αληθινός.
Από τις πίσω θέσεις της πλατείας, μια κοπέλα του φωνάζει επιμόνως να σταματήσει να μιλάει. Άλλοι διαμαρτύρονται: «Σεβαστείτε τον ηθοποιό που βρίσκεται πάνω στη σκηνή», «εδώ είναι θέατρο, πού νομίζετε ότι βρίσκεστε;».
Τα φώτα και τα αίματα είχαν ανάψει αλλά η παράσταση δεν είχε τελειώσει. Ίσως, αυτή η κατάργηση της «σύμβασης της σκοτεινής πλατείας» να έδωσε το σύνθημα σε κάποιους από τους ανθρώπους που βρέθηκαν στην πρεμιέρα της παράστασης «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» να θέλουν να πάρουν την πλοκή του έργου στα χέρια τους, να θέλουν να γράψουν εκείνοι το φινάλε του, μη ανεχόμενοι την επικράτηση του φασισμού.
Το φινάλε δεν ήταν αυτό που όλοι φαίνεται να ανυπομονούσαν να δουν να συμβαίνει – άλλωστε, έχει χαρακτηριστεί «πραξικοπηματικό». Παρ’ όλα αυτά, με το που έπεσε τελικά η αυλαία κι αφού η Στέγη είχε μετατραπεί σε ρωμαϊκή αρένα, ξέσπασε ένα αυθόρμητο, λυτρωτικό, παρατεταμένο χειροκρότημα. Πολλοί κοιτάξαμε γύρω μας· προσπαθούσαμε να χωνέψουμε τι ήταν αυτό που συνέβη στα τελευταία λεπτά της παράστασης. Τα μάτια μας πετούσαν σπίθες. Αλληλοκοιταζόμασταν.
Μια αντισυμβατική ιστορία
Η ιστορία που αφηγείται το έργο μάς μεταφέρει σε ένα απομονωμένο αγροτικό σπίτι, στην επαρχία της Πορτογαλίας. Εκεί, έχουν μαζευτεί τα ευρύτερα μέλη μιας οικογένειας, άντρες και γυναίκες. Όλα τους φορούν κλαρωτές φούστες και αποκαλούν το ένα το άλλο με το όνομα «Καταρίνα»: «Καταρίνα μητέρα», «Καταρίνα παππού», «Καταρίνα ξαδέρφη». Σκοπός της μάζωξης είναι η δολοφονία ενός φασίστα που δεν εμπόδισε τον θάνατο μίας (τουλάχιστον) γυναίκας. Αυτή είναι μια οικογενειακή παράδοση που τηρείται μία φορά τον χρόνο και ξεκίνησε από την προγιαγιά της νεαρής «Καταρίνα» η οποία τώρα, έχοντας ζήσει στην πόλη και «εξευγενιστεί», διστάζει να σκοτώσει τον πρώτο της φασίστα.
Τα ερωτήματα που τίθενται στο έργο έχουν να κάνουν με το τι είναι φασισμός, με το αν η βία μπορεί να δικαιολογηθεί στον αγώνα για έναν καλύτερο κόσμο και το αν μπορούμε να παραβιάζουμε τους νόμους της δημοκρατίας στην προσπάθειά μας να την υπερασπιστούμε. Το όνομα «Καταρίνα» τιμά τον θρύλο της Καταρίνα Εφέμια, υπαρκτό πρόσωπο που δολοφονήθηκε το 1954, σε ηλικία 26 ετών. Στη συνέχεια, έγινε σύμβολο του αγώνα των Πορτογάλων κατά της δικτατορίας (1933-1974).
Προσωπικά, η διάρκεια της παράστασης (2 ώρες και 30 λεπτά) μου φάνηκε πιο μεγάλη απ’ ό,τι θα μπορούσε να είναι. Παρ’ όλα αυτά, αν δεν μου επιφυλάξει κάποια έκπληξη ο Δεκέμβριος μέχρι το τέλος του, είναι η πιο σπουδαία παράσταση που είδα το 2023.
Info: Η παράσταση «Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» παίζεται στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση έως τις 8.12.