Στα αχανή παρασκήνια της αίθουσας «Σταύρος Νιάρχος» της Εθνικής Λυρικής Σκηνής επικρατεί μια κάποια ιερή ακαταστασία, ένα μπλέξιμο της ιντάστριαλ αισθητικής με μια θεατρικότητα του «παλιού, καλού καιρού». Από τη μία υπάρχει μια παραμυθένια ροζ αψίδα, φτιαγμένοι από φελιζόλ κορμοί δέντρων και «μαγικά» σκηνικά αντικείμενα που θα χρησιμοποιηθούν στον «κατά Ρήγο» Καρυοθραύστη, τη χριστουγεννιάτικη παράσταση της ΕΛΣ, που κάνει πρεμιέρα στις 23 Δεκεμβρίου. Σε μια γωνία, δε, το ένα πίσω από το άλλο, έχουν «αφεθεί» δύο μεγάλα πιάνα με ουρά. Από την άλλη, γύρω μου βλέπω όλο αλουμινένιες σκάλες, ξύλινα κιβώτια αποθήκευσης, μπαλαντέζες, σφυριά, εργαλεία κάθε είδους. Στην πανύψηλη, σχαρωτή οροφή έχουν στερεωθεί σταγκόνια (από ατσάλι, υποθέτω) και τα λεγόμενα «αλυσιδωτά»: οι τροχαλίες που καταλήγουν σε γάντζους και χρησιμεύουν στην ανύψωση και τη μετακίνηση των σκηνικών. Από το βάθος ακούγονται ήχοι από σφυριά και κάποια στιγμή, από ένα κινητό τηλέφωνο, φτάνει στα αυτιά μου η μελωδία μιας βαριάς, λαϊκής επιτυχίας, για να μου θυμίσει ότι η όπερα είναι ένας συμπεριληπτικός μουσικός χώρος. Όλα αυτά μαζί αποτελούν με τη σειρά τους έναν ξέχωρο κόσμο από εκείνον που φτιάχνουν τα ζεστά φώτα και τα κόκκινα καθίσματα της πλατείας, που μισοφαίνεται από την μπούκα. Εκεί βρίσκονται ήδη και φωτογραφίζονται τρεις από τους χορευτές του «νέου, διεθνούς αίματος» του corps de ballet της ΕΛΣ. Είμαστε εκεί για να τους γνωρίσουμε, να τους ακολουθήσουμε από τα καμαρίνια όπου βάφονται έως την αίθουσα όπου κάνουν το μάθημά τους, στον πέμπτο όροφο του κτιρίου.
Η Τερψιχόρη φόρεσε το hoodie της
Η 26χρονη Μάρτα Ριβέρο ντε Μιράντα έχει βάλει μια βαμβακερή ζακέτα με κουκούλα πάνω από το κορμάκι γυμναστικής της. Είναι μία από τους οκτώ χορευτές που συμμετέχουν στη φωτογράφιση – το corps de ballet της ΕΛΣ αποτελείται από 29 άτομα, ενώ 24 είναι οι «τιτλούχοι»: οι πρώτοι, οι σολίστ και οι κορυφαίοι. Στην Αθήνα ήρθε πριν από τρία χρόνια, για να περάσει από οντισιόν για μια θέση στον ήλιο της Λυρικής Σκηνής, που την κέρδισε. Αναρωτιέμαι τι την έκανε να αφήσει τη Μαδρίτη. Μου απαντά ότι είχε έρθει για διακοπές στην Ελλάδα και της άρεσε ως χώρα, όπως και ο τρόπος που γνώριζε ότι λειτουργεί η ΕΛΣ. Όπως διαπιστώνω αργότερα, θα έπρεπε να ήμουν πιο υποψιασμένος: Η μετανάστευση για επαγγελματικούς λόγους είναι σχεδόν αναπόσπαστο κομμάτι στη ζωή ενός χορευτή. Το δικό της ταξίδι στον «θαυμαστό κόσμο του χορού» περιλάμβανε στάσεις στην Ιταλία και την Αγγλία, όπου εργάστηκε στο Λονδίνο και το Μπέρμιγχαμ. Για οντισιόν έχει πάει σχεδόν παντού στην Ευρώπη, αλλά και στην Αμερική. «Η ενέργεια στην Ελλάδα είναι διαφορετική απ’ ό,τι σε όλες τις άλλες χώρες, υπάρχει μια ζωντάνια εδώ», συνεχίζει. Μια ζωντάνια που της θυμίζει την Ισπανία. Τι κοινό βρίσκει στους ανθρώπους; «Ανοιγόμαστε στους άλλους, μας αρέσει να μιλάμε πολύ, έχουμε έντονο ταμπεραμέντο».
Σε ένα διάλειμμα από τη φωτογράφιση, καθώς έχουμε μαζευτεί και ξεκουραζόμαστε, παρατηρώ ότι σχεδόν όλοι οι χορευτές και οι χορεύτριες γύρω μου φορούν κοσμήματα: χρυσά σκουλαρίκια με μαργαριτάρια, ασημένιους κρίκους, διακριτικές αλυσίδες γύρω από τον λαιμό. Τα δάχτυλα της Μάρτα είναι γεμάτα δαχτυλίδια. Η Αλίσια Τάουνσεντ μου λέει ότι, αν βγει από το σπίτι της χωρίς να βάλει τα σκουλαρίκια της, νιώθει γυμνή. Είναι συνομήλικη της Μάρτα και έρχεται από πολύ μακριά, από την Αυστραλία. Η μητέρα της ήταν μπαλαρίνα και δασκάλα χορού. Η ίδια ήθελε πολύ να έρθει στην Ευρώπη, για να κάνει καριέρα. Ήρθε για οντισιόν στην ΕΛΣ την περίοδο που η Αυστραλία εφάρμοζε ένα από τα πιο σκληρά λοκντάουν για τον περιορισμό της εξάπλωσης του κορωνοϊού. «Έλαβα το μέιλ όπου με καλούσαν να περάσω από οντισιόν και είχα μόλις δύο εβδομάδες περιθώριο για να πάρω ειδική άδεια εξόδου από τη χώρα και να προετοιμαστώ. Ήταν μεγάλο το ρίσκο, καθώς, αν δεν γινόμουν δεκτή, δεν θα μπορούσα να γυρίσω κατευθείαν πίσω. Η μητέρα μου, όμως, με ενθάρρυνε». Τον επόμενο μήνα θα κλείσει τρία χρόνια εδώ. Πριν, είχε ήδη εργαστεί σε άλλες ευρωπαϊκές ομάδες, στην Αγγλία, την Ιρλανδία και την Τσεχία.
Ομιλείτε ελληνικά
Στην Τσεχία συνάντησε πρώτη φορά τον συνάδελφό της στην ΕΛΣ Ντανιέλε Πεκοράρι, στο Μπαλέτο του Εθνικού Θεάτρου Μοραβίας-Σιλεσίας. Είναι κι αυτός 26 ετών. Μεγάλωσε σε μια μικρή πόλη που βρίσκεται κοντά στη Ρώμη και ήρθε στην Ελλάδα πριν από δύο χρόνια. Στο ίδιο μπαλέτο, δε, εργάστηκε για ένα διάστημα και ο 32χρονος Στέφανο Πιετραγκάλλα, που αφίχθη στην Αθήνα μόλις φέτος τον Σεπτέμβριο: «Έρχομαι από το Σαν Μαρίνο, την παλαιότερη δημοκρατία του κόσμου», μου λέει και τα μάτια του πετούν σπίθες. Ήθελε πολύ να εργαστεί στην ΕΛΣ, πέρασε κι αυτός από οντισιόν, τα κατάφερε. Πριν έρθει εδώ, είχε χορέψει, εκτός από την Τσεχία, στη Γερμανία και την Πολωνία. Αυτά που του έλειπαν στον «βορρά» –η θάλασσα, η έντονη ζωή– τα βρήκε στην Αθήνα. Νιώθει μια εγγύτητα με τους Έλληνες, μου επιβεβαιώνει το «ούνα φάτσα, ούνα ράτσα», παρά τα ανοιχτά του χρώματα. Όταν τον ρωτάω για το κομμάτι που χορεύει στον Καρυοθραύστη, μου κάνει εντύπωση που μου αναφέρει στα ελληνικά «κάνω τον αξιωματικό». Η σύντροφός του είναι Κύπρια κι αυτό εξηγεί εν μέρει την τέλεια προφορά του. Γενικά, όμως, τον ενδιαφέρει ο ελληνικός πολιτισμός. Χορό σπούδασε αφού τελείωσε το «κανονικό σχολείο», κατ’ απαίτηση των γονιών του. Την πορεία του την ξεκίνησε στο Σαν Μαρίνο και στις ομάδες μικρών, παρακείμενων πόλεων: της Ραβέννα και του Ρίμινι.
Ο 24χρονος Μάνες Αλμπέρντι με αιφνιδιάζει όταν μου απευθύνει τον λόγο στα ελληνικά, χωρίς ίχνος ισπανικής προφοράς, με μια φυσικότητα που δεν προδίδει το ότι είναι γνήσιο τέκνο της Χώρας των Βάσκων. Αυτή είναι η τρίτη του σεζόν στο Μπαλέτο της ΕΛΣ. Πριν γίνει «Αθηναίος», εργαζόταν για δύο χρόνια στην Αυστρία: στο Europaballett, αλλά και σε κάποιες παραστάσεις της Κρατικής Όπερας της Βιέννης. Δεν ήταν ευτυχισμένος εκεί, αποφάσισε να φύγει. Έφτασε στα αυτιά του η πληροφορία για τις οντισιόν της ΕΛΣ και αποφάσισε να κάνει μια προσπάθεια, χωρίς να έχει έρθει ποτέ πριν στην Ελλάδα. Εδώ του αρέσει το φως, που του θυμίζει την Ισπανία, αλλά και το ότι οι άνθρωποι τον έκαναν να νιώθει, από την πρώτη μέρα, «σαν στο σπίτι του».
Ο Γιώργος Χατζόπουλος βρίσκεται όντως στο σπίτι του. Στο περίπου δηλαδή. Γεννήθηκε στον Πειραιά πριν από 25 χρόνια, πήρε δίπλωμα χορευτή και καθηγητή χορού από τη Σχολή της ΕΛΣ. Χόρεψε, για λίγο, στο corps de ballet της Εθνικής Όπερας της Βουλγαρίας και μετά επέστρεψε στην Ελλάδα.
Πέρασε, όπως όλοι, από οντισιόν και έγινε δεκτός. «Τι περιλαμβάνει η καθημερινότητα των χορευτών της Λυρικής Σκηνής;» τον ρωτάω. «Πρωινό μάθημα από τις 10 έως τις 11.15, για την προθέρμανση και την εκγύμναση του σώματος. Έπειτα πρόβες, από τις 11.30 έως τις 16.00, από Τρίτη έως Σάββατο». Υπάρχει, βέβαια, κι απογευματινό-βραδινό ωράριο, το οποίο εφαρμόζεται κυρίως τις μέρες που πρέπει να κάνουν πρόβα στη σκηνή. Τότε, αντί να έρθουν το πρωί, έρχονται στις 17.00 και φεύγουν γύρω στις 23.00. Η μόλις 22χρονη Δέσποινα Χρυσοστόμου γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Λεμεσό. Η μητέρα της είναι δασκάλα χορού και η ίδια ξεκίνησε να σπουδάζει επαγγελματικά χορό στη Λωζάννη, στη Σχολή Ρούντρα Μπεζάρ. Έπειτα, συνέχισε κι αυτή στη σχολή της Λυρικής. Το πτυχίο της το πήρε φέτος. «Το όνειρό μου ήταν να γίνω χορεύτρια, οπότε είμαι πολύ ευχαριστημένη που είμαι τώρα στο corps de ballet», μου λέει.
«Δεν πας πουθενά χωρίς σπασουάρ»
Ο Κάιτο Τακαχάσι συναγωνίζεται την Αλίσια ως προς τα χιλιόμετρα που διήνυσε για να αποτελέσει μέλος του corps de ballet της ΕΛΣ. Μεγάλωσε στην Ιαπωνία, στην περιοχή Σίγκα. Χορό σπούδασε στη Γερμανία όπου πήγε όταν έγινε 18 ετών, παρότι είχε ξεκινήσει μαθήματα σε ιδιωτικές σχολές στην Ιαπωνία, παράλληλα με το σχολείο, από 9 ετών. Τι όνειρα έχει στα 27 του; «Θα ήθελα, ίσως, να εξελιχθώ σε έναν σπουδαίο χορογράφο, αλλά και να διδάξω. Όσο σπούδαζα, είχα έναν πολύ καλό δάσκαλο, κάτι που με έκανε να θεωρώ αυτόν τον ρόλο ανεκτίμητο. Θα ήθελα λοιπόν στο μέλλον, την εμπειρία που θα έχω αποκτήσει, να τη μοιραστώ με τους χορευτές της γενιάς που θα με ακολουθήσει», μου εκμυστηρεύεται. Πριν έρθει εδώ, εργάστηκε για πέντε χρόνια στη Βουλγαρία. Εκεί, η δουλειά που γινόταν ήταν «άκαμπτα» κλασική. Στην ΕΛΣ τον έλκυσε η πιο σύγχρονη προσέγγιση του μπαλέτου. Έχει μια ειλικρίνεια η φωνή του όταν μου λέει ότι «τα πράγματα είναι υπέροχα εδώ, έχουμε Δεκέμβριο και μοιάζει με άνοιξη». Μετά συμφωνούμε και οι δύο ότι αυτό οφείλεται στην κλιματική αλλαγή και μάλλον δεν είναι τόσο υπέροχο. Συμπληρώνει, όμως, ότι εκτιμά που στην ΕΛΣ έχει ένα νορμάλ ωράριο, το οποίο του επιτρέπει να έχει ελεύθερο χρόνο για τον εαυτό του, να έχει προσωπική ζωή. Ο Μάνες γνέφει ότι συμφωνεί απόλυτα μαζί του.
Κάποια στιγμή κάθομαι λίγο παράμερα, αλλά αρκετά κοντά τους: Τους ακούω να συζητούν μεταξύ τους στα αγγλικά, στα ελληνικά, στα ισπανικά. Τους παρατηρώ να κάνουν το ζέσταμά τους, να προβάρουν τις κινήσεις τους, να πίνουν νερό, να ξεκουράζονται ξαπλώνοντας στο πάτωμα. Τα αγόρια πάνω από το κολάν τους βάζουν τη φόρμα τους, η Δέσποινα δεν έχει βγάλει στιγμή τις γκέτες (αλλιώς, «leg warmers») από τα πόδια της, σχεδόν όλοι έχουν φέρει μαζί τους από ένα ζευγάρι ειδικά booties για να κρατούν ζεστά τα πόδια τους. Αποφασίζω να «πάω να καθίσω με τη νεολαία» και ξαφνικά μου κάνουν εντύπωση τα σακίδια και οι παραφορτωμένες, «τζάμπο σάιζ» tote τσάντες τους, που είναι απλωμένες ανάμεσά τους. Όπως όλοι μας, είναι και εκείνοι φέροικοι, σαν τα σαλιγκάρια, σκέφτομαι. Άραγε, μια ματιά μέσα σε μία από αυτές τις τσάντες τι θα μας αποκάλυπτε για την καθημερινότητά τους; Τους ρωτάω και γελάμε, αυθόρμητα, όλοι μαζί. Το περιεχόμενο μοιάζει να βγαίνει από την τσέπη του Ήτα Βήτα: πουέντ, κολλητική ταινία από το φαρμακείο για να δένουν τα δάχτυλα των ποδιών τους μεταξύ τους, πριν φορέσουν τις πουέντ, ρόλερ μασάζ, μαλακά παπουτσάκια, κολάν, βιταμίνες, παυσίπονα, αντιφλεγμονώδεις αλοιφές, παγούρι, λάστιχο εκγύμνασης, ακουστικά για να ακούν το μουσικό κομμάτι που έχουν να χορέψουν όταν κάνουν πρόβα μόνοι τους, αποσμητικό, άρωμα, σύνεργα μακιγιάζ και άλλα είδη καλλωπισμού, τσίχλες για φρέσκια αναπνοή – χορεύουν και έρχονται σε στενή επαφή μεταξύ τους, η Αλίσια μου λέει ότι έχει πάντα άγχος για την αναπνοή της. Τα αγόρια έχουν οπωσδήποτε μαζί τους σπασουάρ – «βασικά, δεν πας πουθενά χωρίς αυτό», λέει ο Γιώργος.
Η ζωή των χορευτών μοιάζει όμορφη, και είναι. Ασυννέφιαστη, όμως, θα την περιέγραφε μόνο όποιος είναι «έξω από τον χορό» – με την κυριολεκτική σημασία της φράσης. Η Αλίσια μου δείχνει ένα σχεδιάγραμμα από κάποια αμερικανική έρευνα, η οποία συγκαταλέγει τη δουλειά των χορευτών στις πλέον απαιτητικές σε σωματικό επίπεδο. «Κάθε μέρα παλεύουμε για την τελειότητα, χαμογελάμε πάνω στη σκηνή και την ίδια στιγμή μπορεί το σώμα μας να υποφέρει», συμπληρώνει. «Είναι μια δουλειά πολύ επιλεκτική», προσθέτει ο Ντανιέλε, «καθώς βρίσκεσαι συχνά αντιμέτωπος με την απόρριψη, απλώς και μόνο επειδή δεν είσαι αυτό που θέλουν». Η Μάρτα σκέφτεται κάθε στιγμή το επαγγελματικό της μέλλον. Μου λέει ότι ένας καλός χορευτής δεν είναι απαραίτητα και καλός δάσκαλος χορού ή χορογράφος. Δεν είναι εξασφαλισμένο, λοιπόν, το επαγγελματικό μέλλον σε κάποιο συγγενές πεδίο. Λίγο μετά, όμως, τα χαμόγελά τους τη στιγμή που βγάζουν όλοι μαζί μια αναμνηστική selfie, ακτινοβολούν από την ευτυχία που νιώθουν κάνοντας αυτή τη δουλειά.
«Είναι μια δουλειά πολύ επιλεκτική, καθώς βρίσκεσαι συχνά αντιμέτωπος με την απόρριψη, απλώς και μόνο επειδή δεν είσαι αυτό που θέλουν», λέει ο Ντανιέλε.
ΙΝFO
Όλοι οι χορευτές που μας μίλησαν θα συμμετέχουν στον Καρυοθραύστη που χορογράφησε και σκηνοθέτησε ο Κωνσταντίνος Ρήγος. Το έργο θα παρουσιάζεται από τις 23/12 έως τις 14/01/2024 (για 9 παραστάσεις).
Πληροφορίες: Nationalopera.gr.
Εισιτήρια: Ticketservices.gr.