Ανυπόμονες παιδικές παλάμες βυθίζονται στον κουβά με την ψαροτροφή, αρπάζοντας με τη χούφτα όση περισσότερη μπορούν να χωρέσουν. Τρυπώνουν κάτω από το πράσινο προστατευτικό δίχτυ και απελευθερώνουν τον νόστιμο θησαυρό τους πάνω από το νερό. Μέσα σε δευτερόλεπτα ένα πολύχρωμο κύμα ταράζει την επιφάνεια, καθώς δεκάδες ψάρια κόι καταβροχθίζουν το γεύμα τους. Στη διπλανή λίμνη με τα νούφαρα, δεκάδες μάτια απολαμβάνουν την ομορφιά των λουλουδιών ενόσω προσπαθούν να διακρίνουν τα εκατοντάδες κουνουπόψαρα που κολυμπούν στο νερό. Αυτό το πρωινό Κυριακής, στα μονοπάτια του επισκέψιμου πάρκου Gryllis Water Lillies στον Μαραθώνα, διασταυρώνονται τα βήματα μερικών δεκάδων επισκεπτών που περιπλανιούνται με ενδιαφέρον και περιέργεια ανάμεσα στους πρωτότυπους θεματικούς κήπους και στα τροπικά φυτά. Όλοι βρίσκονται εκεί με αφορμή το Open Farm Days 2021, το διήμερο γνωριμίας με τα ανοιχτά αγροκτήματα της Ελλάδας, το οποίο πραγματοποιήθηκε στα τέλη Σεπτεμβρίου στις συνεργαζόμενες μονάδες της χώρας.
Στον κινέζικο κήπο διαμορφώνονται νέες λίμνες και σε λίγο καιρό θα κατασκευαστούν παγόδες. Στον γειτονικό ιαπωνικό κήπο το ελαφρύ αεράκι χαϊδεύει το δάσος των μπαμπού – από τα πρώτα φυτά που τοποθετήθηκαν εδώ, μετρούν ήδη μία δεκαετία και στη σκιά τους συχνά φιλοξενούν ομάδες που κάνουν γιόγκα. Σταθερά προχωρά και η διαμόρφωση του μεσογειακού κήπου, ο οποίος θα φυτευτεί τους επόμενους μήνες, ενώ έως την άνοιξη θα ετοιμαστεί και ο μεξικάνικος κήπος, στον οποίο θα δεσπόζουν μεγάλοι κάκτοι –ο πρώτος έχει τοποθετηθεί και μοιάζει πολύ εντυπωσιακός–, που ήδη αναπτύσσονται εκεί κοντά. Σειρά θα έχουν μετά ο αυστραλέζικος και ο ευρωπαϊκός κήπος. Οι επισκέπτες παρακολουθούν με ενδιαφέρον την ξενάγηση του γεωπόνου και αρχιτέκτονα τοπίου Γιάννη Γρύλλη –που ξεκίνησε σε ηλικία 12 ετών να κάνει συλλογή με κακτάκια και εδώ και μία δεκαετία εξελίσσει αυτόν τον χώρο των 27 στρεμμάτων σε πάρκο με περισσότερα από 1.500 είδη φυτών–, καθώς τους εξηγεί το όραμά του για την ανάπτυξη του πάρκου, τους δίνει πληροφορίες και τους αποκαλύπτει μικρά μυστικά για τα φυτά και τα δέντρα που φιλοξενούνται εκεί. Λίγο πιο πέρα, οι λιλιπούτειοι επισκέπτες επιδίδονται με ξεφωνητά χαράς σε τσουβαλοδρομίες.
Προορισμός: αγρόκτημα
Η ιδέα των επισκέψιμων αγροκτημάτων δεν είναι καινούργια, μετρά ήδη κάποια χρόνια, γίνεται όμως ολοένα και πιο δημοφιλής. Αφενός αυξάνονται σταδιακά οι φάρμες και τα αγροκτήματα που ανοίγουν τις πύλες τους και κάνουν τις εγκαταστάσεις τους προσβάσιμες στο κοινό, αφετέρου ολοένα και περισσότεροι επισκέπτες αποφασίζουν να τα επιλέξουν ως προορισμό για την επόμενη εξόρμησή τους. «Υπάρχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον», λέει ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος, γεωπόνος και συνιδρυτής του δικτύου Open Farm, που από το 2019 χαρτογραφεί τα επισκέψιμα αγροκτήματα σε όλη την Ελλάδα. «Ήδη από τους πρώτους μήνες της λειτουργίας μας πραγματοποιήσαμε πολλά ταξίδια, αλλά μας φρέναρε η πανδημία. Από την άλλη, βέβαια, η υγειονομική κρίση ανέδειξε ένα μεγάλο κοινό που αναζητά την ποιοτική τροφή και την επαφή με τη φύση. Υπάρχει πια, λοιπόν, μια κρίσιμη μάζα που ενδιαφέρεται για την εμπειρία που προσφέρουν τα επισκέψιμα αγροκτήματα». Στην πλατφόρμα του Open Farm μπορεί κανείς να βρει αυτή τη στιγμή 180 αγροκτήματα – σύντομα θα είναι 200 και τους επόμενους μήνες αναμένεται να φτάσουν τα 300. Υπάρχουν αγροκτήματα αστικά, περιμετρικά δηλαδή μεγάλων πόλεων, περιαστικά, που βρίσκονται σε μικρή ακτίνα έξω από την πόλη, και αυτά που είναι στην ύπαιθρο σε όλη την Ελλάδα. Επίσης, αγροκτήματα φυτικής παραγωγής, ζωικής παραγωγής, βιολογικά, βιοδυναμικά, φυσικής καλλιέργειας, ολοκληρωμένης διαχείρισης, αναγεννητικής γεωργίας. Οι επισκέπτες μπορούν να καλλιεργήσουν τη γη, να συλλέξουν φρούτα και λαχανικά, να τρυγήσουν σταφύλια και να τα πατήσουν στο πατητήρι, να μαζέψουν ελιές και να βγάλουν λάδι, να αρμέξουν και να φτιάξουν γαλακτοκομικά προϊόντα κ.λπ. Μέσα από την πλατφόρμα έχουν τη δυνατότητα να θέσουν τα κριτήρια αναζήτησης (περιοχή, δραστηριότητες κ.λπ.) και στη συνέχεια να επιλέξουν τη μονάδα που τους ενδιαφέρει, είτε σε απευθείας συνεννόηση με τους ανθρώπους της είτε μέσω της ομάδας του Open Farm.
«Υπάρχει το κοινό της πόλης που ενδιαφέρεται για την προέλευση της τροφής, που θέλει να κατανοήσει πώς γίνεται η αγροτική παραγωγή, να γευτεί και να προμηθευτεί προϊόντα απευθείας από τους παραγωγούς», τονίζει ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος. «Από την άλλη, υπάρχουν παραγωγοί που βρίσκονται απομονωμένοι στο αγρόκτημά τους και δεν μπορούν να επικοινωνήσουν την ιστορία τους και την ιδέα τους στο κοινό στην πόλη. Σκοπός μας είναι να φέρουμε πιο κοντά κοινό και παραγωγό».
Βιωματική μάθηση
Εκτός από την εξαιρετικά σημαντική για τους ανθρώπους των αστικών κέντρων επαφή με το φυσικό περιβάλλον, η επίσκεψη σε ένα αγρόκτημα μπορεί να φυτέψει τον σπόρο των σωστών διατροφικών συνηθειών και της περιβαλλοντικής ευαισθησίας. «Προσφέρει γνώση μέσα από τα εργαστήρια που γίνονται, μπορεί κανείς να δει τον παραγωγό πώς καλλιεργεί, πώς μαζεύει τα λαχανικά και τα βότανα, πώς τα αποξηραίνει. Αυτή η γνώση μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στο αστικό περιβάλλον, να μάθει δηλαδή κανείς πώς να συλλέγει και να αποθηκεύει την τροφή του. Επίσης οι επισκέπτες γνωρίζουν προϊόντα που δεν τα ήξεραν και αρχίζουν να αποκτούν δέσμευση προς τις τοπικές πρώτες ύλες και τους παραγωγούς, ανακαλύπτοντας ταυτόχρονα πού να προμηθεύονται ποιοτικά τρόφιμα. Ως αποτέλεσμα, δημιουργούνται μικρότερες αλυσίδες μεταφοράς τροφίμων και όλο αυτό έχει αντίκτυπο όχι μόνο στην οικονομία, αλλά και στο περιβάλλον, καθώς τα προϊόντα ταξιδεύουν λιγότερο, μειώνονται τα τροφοχιλιόμετρα, άρα οι ρύποι. Από την άλλη, ο παραγωγός, πέρα από πελάτες, κερδίζει και ανθρώπους που επιβραβεύουν τη δουλειά του, γιατί αυτές οι φάρμες που εμείς επιλέγουμε στην πλειονότητά τους είναι μικρές οικογενειακές φάρμες, με μια οικολογική προσέγγιση στον τρόπο που ασχολούνται με την παραγωγή, άρα όλο αυτό έχει κοινωνικό, περιβαλλοντικό και οικονομικό αντίκτυπο στη βιωσιμότητά τους».
Ποιο είναι όμως το προφίλ των ανθρώπων που επιλέγουν να επισκεφθούν ένα αγρόκτημα; «Το κοινό που βλέπουμε εμείς ότι ενδιαφέρεται περισσότερο, εκτός από αυτούς που αναζητούν την ποιοτική τροφή, είναι οι οικογένειες. Τα παιδιά έχουν χάσει την επαφή με τη γη και οι γονείς τους ψάχνουν τρόπους να τα φέρουν κοντά της. Να δουν από πού κόβονται τα φρούτα και τα λαχανικά, να τα μαζέψουν, να τα φάνε με λίγο πλύσιμο επιτόπου στο χωράφι. Οι οικογένειες επιδιώκουν να προσφέρουν στα παιδιά τους αυτή την εμπειρία».
Σκαλίζοντας το Περιβολάκι
Τα οφέλη των τροφίμων βιολογικής γεωργίας επιθυμεί να γνωρίσουν οι επισκέπτες στο Περιβολάκι της, στα Μέγαρα, και η κ. Δήμητρα Καρδάτου. Πρόκειται για ένα επισκέψιμο πολυλειτουργικό βιολογικό αγρόκτημα, με φυτική και ζωική παραγωγή, βιολογικό εργαστήριο και τυροκομείο, μονάδα αυγών και παγωτού, αίθουσα γευσιγνωσίας. Στα 40 στρέμματα που το περιβάλλουν φιλοξενούνται καλλιέργειες σιταριού ζέας, θερμοκήπιο με λαχανικά εποχής, οπωροφόρα δέντρα, αμπέλια, ελιές, αμυγδαλιές, βότανα, πρόβατα, κατσίκες, κότες, ζαρκάδια, παγόνια, χηνόπαπιες και φυσικά ο Μένιος το γαϊδουράκι. Παιδιά και ενήλικες μπορούν να οργανώσουν μια επίσκεψη κατόπιν συνεννόησης με τη Δήμητρα Καρδάτου –συχνά το Περιβολάκι φιλοξενεί σχολεία και πραγματοποιεί εργαστήρια και σεμινάρια–, κατά την οποία θα έχουν τη δυνατότητα να συλλέξουν φρούτα και λαχανικά, να αρμέξουν και να ταΐσουν τα ζώα. Τα παιδιά μπορούν να δημιουργήσουν το δικό τους μικρό χωραφάκι. «Τους αρέσει πολύ να ασχολούνται με το χώμα, τα συναρπάζει. Σκαλίζουν, φυτεύουν και στη συνέχεια συλλέγουν τους καρπούς των κόπων τους και τους γεύονται. Έτσι γνωρίζουν πώς καλλιεργείται η τροφή, ενώ πολλά παιδιά μαθαίνουν με τον τρόπο αυτόν να τρώνε φρούτα και λαχανικά, οι μαμάδες είναι ευγνώμονες», λέει με καμάρι. «Δεν υπάρχει καλύτερο σχολείο από τη βιωματική εμπειρία», συμφωνεί και ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος. «Τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με το να πας σε ένα κτήμα, να κόψεις το φρέσκο φρούτο και να το γευτείς κατευθείαν από το δέντρο…»
Ιnfo: openfarm.gr