Η Ροξάνα οδηγεί προς το κέντρο του Βουκουρεστίου. Προσπερνάμε μαρκίζες, μπάνερ που διαφημίζουν τη νέα σειρά όπου πρωταγωνιστεί ο Σερμπάν Πάβλου, ένας από τους πιο δημοφιλείς ηθοποιούς της Ρουμανίας, μια τεράστια μπιραρία και τα σκοτάδια του πάρκου Χερεστράου (Herăstrău) με την τεράστια λίμνη του. «Αυτή εδώ μπροστά είναι η Αψίδα του Θριάμβου. Δεν είναι σαν του Παρισιού, αλλά είναι όμορφη», μου λέει για το μνημείο από γρανίτη που χτίστηκε ως φόρος τιμής στους ήρωες του Πολέμου της Ανεξαρτησίας. Δίπλα του, νεόνυμφοι ποζάρουν στον φακό του φωτογράφου. Το ραδιόφωνο παίζει ισπανικά τραγούδια που θα ταίριαζαν πιο πολύ στην playlist ενός κλαμπ.
Στην Πιάτσα Βικτοριέι, στην πλατεία όπου στεγάζεται η έδρα της ρουμανικής κυβέρνησης και από την οποία ξεκινούν όλες οι μεγάλες διαδηλώσεις, περιμένουμε ένα φανάρι της υπομονής. «Αυτή η λεωφόρος που διασχίσαμε ονομάζεται Κισελέφ. Πρόσφατα ξεκίνησε μια καμπάνια να μετονομαστεί, γιατί σ’ αυτήν βρίσκεται η πρεσβεία της Ρωσίας», με ενημερώνει. Στρίβει αριστερά σε μια άλλη λεωφόρο που περικυκλώνει το κέντρο της πρωτεύουσας και ταυτόχρονα περιβάλλεται από μπλοκ πολυκατοικιών. Σε ένα από αυτά τα μπλοκ μένει και η Ροξάνα, στο προάστιο του Παντέλιμον. Παρόλο που το Παντέλιμον θεωρείται εκτός των ορίων του κέντρου, το πάρκινγκ προκαλεί μεγάλη γκρίνια, επειδή οι θέσεις είναι αριθμημένες και αγορασμένες από τους περιοίκους.
Ανοίγει την πόρτα με ένα μαγνητικό κλειδί και παίρνουμε το ασανσέρ για τον ένατο όροφο. Το διαμέρισμα είναι αρκετά μεγάλο, άνετο και ζεστό. Παντζούρια δεν υπάρχουν. Οι κουρτίνες εμποδίζουν πιο αποτελεσματικά την είσοδο του φωτός της ημέρας. Το μπαλκόνι είναι ένα μικρό δωματιάκι στην άκρη του διαμερίσματος, με το παράθυρό του μονίμως ανοιχτό. Το πρόβλημα όμως βρίσκεται στα υδραυλικά. «Στο Βουκουρέστι υπάρχει τεράστιο πρόβλημα με το ζεστό νερό. Επειδή οι σωλήνες είναι παλιοί, το ζεστό νερό φτάνει μέχρι τα διαμερίσματα των κάτω ορόφων. Γι’ αυτό χρησιμοποιούμε αυτόν τον ταχυθερμαντή». Η θέα από το παράθυρο του δωματίου της αποτελείται από πολυκατοικίες που ορθώνονται γύρω από μια παιδική χαρά, γεμάτη χρώματα και τοιχογραφίες με ήρωες από καρτούν. Είναι έργο ακτιβιστών που ήθελαν να ξεφορτωθούν τα ξύλινα παγκάκια, τα οποία συμβόλιζαν την κοινωνική ζωή των κατοίκων επί κομμουνισμού. Τότε σκάει απρόσμενα η πρώτη ερώτηση για το Βουκουρέστι. Δεν αφορά τη ζωή επί κομμουνισμού, αλλά το τουριστικό του προσωνύμιο. Αλήθεια, γιατί το Βουκουρέστι αποκαλείται «Παρίσι της Ανατολής» και παραλληλίζεται με τη γαλλική πρωτεύουσα;
Αναμνήσεις μιας εποχής
Η απάντηση στην αρχιτεκτονική ταυτότητα του Βουκουρεστίου ανάγεται πίσω στο 1878, όταν η Ρουμανία κήρυξε την ανεξαρτησία της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Τα επόμενα χρόνια, Γάλλοι και Ρουμάνοι αρχιτέκτονες που σπούδασαν στη Γαλλία εφαρμόζουν τον εκλεκτικισμό, την αρ ντεκό και τον νεοκλασικισμό στα κτίρια γύρω από την κύρια εμπορική αρτηρία, την Κάλεα Βικτοριέι. Η πόλη αρχίζει να αλλάζει εξαιτίας του πολεοδομικού σχεδιασμού που υλοποιήθηκε κατά τη βασιλεία του Καρόλου Α΄, ένα έργο που ολοκληρώθηκε στη διάρκεια του Μεσοπολέμου.
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και μέχρι την Επανάσταση του 1989, αυτά τα κτίρια θα βρεθούν σε δεύτερη μοίρα και θα επισκιαστούν βάσει ενός προγράμματος ανοικοδόμησης που το σοσιαλιστικό καθεστώς της χώρας, υπό την προεδρία του Νικολάε Τσαουσέσκου, ονόμασε «Συστηματοποίηση (Sistematizarea)». Οι Ρουμάνοι χρησιμοποιούν το λογοπαίγνιο «Τσαουσ-ίμα», όπως με ενημερώνει η Κριστίνα, που εργάζεται ως ξεναγός στο Βουκουρέστι, για να περιγράψουν την καταστροφή.
Εν καιρώ ειρήνης, το Βουκουρέστι ισοπεδώθηκε κατά 25%. Ένας ισχυρός σεισμός το 1977 εντατικοποίησε τη μεγαλομανία του Τσαουσέσκου. Χαμηλώροφα κτίρια άδειασαν μέσα σε μία νύχτα, για να γκρεμιστούν, να δώσουν τη θέση τους σε πανύψηλες τσιμεντένιες πολυκατοικίες και να χαραχτούν νέες λεωφόροι με υπόγειες διαβάσεις. Εκκλησίες που στέκονταν εμπόδιο στα αρχιτεκτονικά σχέδια των πολεοδόμων μετακινήθηκαν με υδραυλικές ράμπες, όπως το Μοναστήρι Αντίμ κοντά στο κολοσσιαίων διαστάσεων «Παλάτι του Λαού». Ιστορικές γειτονιές, όπως η συνοικία Ουράνους, και ένας αριθμός λόφων της πόλης ισοπεδώθηκαν. Λαμπρή εξαίρεση ο Λόφος του Πατριαρχείου, ο οποίος, λόγω του υψηλού ποσοστού θρησκευομένων στη χώρα και των άριστων σχέσεων κράτους και Εκκλησίας, έμεινε ανέγγιχτος. Αυτός είναι και ένας λόγος που η θέα της πόλης είναι ορατή μόνο από τις ταράτσες των πολυκατοικιών.
Μέσα στα 32 χρόνια δημοκρατίας, τα αρχιτεκτονικά σημάδια του Βουκουρεστίου υπενθυμίζουν παλιές πίκρες και γεννούν νέες διαμάχες. Οι κάτοικοι δεν καμαρώνουν καθόλου για το «Παλάτι του κοινοβουλίου». Πίσω από αυτό, η ανέγερση του Εθνικού Καθεδρικού, ενός φαραωνικού έργου που θα κοστίσει στο ρουμανικό κράτος 400 εκατ. ευρώ και θα γίνει η μεγαλύτερη ορθόδοξη εκκλησία του κόσμου, προκαλεί αντιδράσεις. Στο κέντρο της πόλης, το αγκάθινο στεφάνι στον οβελίσκο του Μνημείου της Αναγέννησης, στην πλατεία από την οποία ξεκίνησε η Επανάσταση του 1989, αποκτά ευφάνταστα και προβοκατόρικα ονόματα, όπως «ακίδα με πατάτα» και «οδοντογλυφίδα με ελιά».
Περπατώντας σε δρόμους κοντά στο κοινοβούλιο και πίσω από τις όχθες του ποταμού Ντιμπόβιτσα, το μάτι πετυχαίνει κτίρια που κάποτε είχαν μια αίγλη και τώρα αφήνονται στη σκόνη του χρόνου. Η αιτία βρίσκεται στις δικαστικές διαμάχες ανάμεσα στους ιδιοκτήτες που εκδιώχθηκαν από αυτά στη διάρκεια του κομμουνισμού και στους ιδιοκτήτες που τοποθετήθηκαν σε αυτά από το καθεστώς. Όσο οι διαφορές δεν επιλύονται, η πολιτεία δεν έχει το δικαίωμα να τα συντηρήσει. Πολλά από αυτά έχουν πινακίδες που προειδοποιούν για πτώση δομικών υλικών. Παράλληλα, μια πρόσφατη αντιδικία ανάμεσα στον δήμο και στην εταιρεία παροχής Internet ευθύνεται για τα κομμένα καλώδια που κρέμονται στους τοίχους των κτιρίων. Τα προβλήματα φαίνονται πολλά και άλυτα, η κυβερνητική διαφθορά και η μετατόπιση ευθυνών είναι κάτι σαν εθνικό σπορ (για του λόγου το αληθές, τα ρεπορτάζ και τα ντοκιμαντέρ της δημοσιογραφικής ομάδας του Recorder στο YouTube προσφέρουν μια εικόνα για τη συγκεκριμένη πλευρά), αλλά οι κάτοικοι προσπαθούν να τα αφήσουν όλα πίσω τους για χάρη ενός ηλιόλουστου Σαββατοκύριακου.
Το Βουκουρέστι της Ροξάνα και της Τέο
Η Ροξάνα και η Τέο, ξεναγοί, μα πάνω απ’ όλα φίλες μου από την εποχή του Erasmus, μου λένε ότι περίμεναν αυτόν τον καιρό. Αρκετοί ντόπιοι κάνουν τα ψώνια της εβδομάδας στην αγορά Όμπορ. Εκείνες όμως με πηγαίνουν στην Πιάτσα Ουνιβερσιτέτσι, όπου στεγάζονται σχολές του πανεπιστημίου και βρίσκονται πολλά μπραντσάδικα.
Μετά το πρωινό γεύμα, κοιτάμε μήπως ανακαλύψουμε κάποιο διαμαντάκι σε μια αυτοσχέδια αγορά second-hand ρούχων που ήρθε από την Τιμισοάρα και ταξιδεύει κάθε εβδομάδα σε όλη τη χώρα. Κάνουμε ένα πέρασμα από την οδό Βερόνα, όπου υπάρχει μια υπαίθρια γκαλερί με γκράφιτι και τοιχογραφίες. Τα κορίτσια γίνονται τουρίστριες στην ίδια τους την πόλη. Σειρά έχουν τα φοιτητικά βιβλιοπωλεία, όπως το αγγλόγλωσσο Antic ExLibris, και τα πιο δημοφιλή, όπως εκείνα της αλυσίδας Cărtureşti, τα οποία επισκέπτονται οι βιβλιόφιλοι για τους κήπους, τις γωνιές ανάγνωσης και το φιλήσυχο περιβάλλον που προσφέρουν.
Θα ήταν κρίμα όμως να ξοδέψει οποιοσδήποτε μια τόσο λαμπερή μέρα σε κλειστό χώρο. Γι’ αυτό η Ροξάνα επιμένει να πάμε στο πάρκο που έχει το όνομα του βασιλιά Καρόλου Α΄ (Parcul Carol I). Παρέες νεαρών κάθονται στον μόλο πλάι στη λίμνη, οικογένειες νοικιάζουν τετράτροχα ποδήλατα, επισκέπτες ανεβαίνουν τα σκαλιά και τραβούν βίντεο την αλλαγή φρουράς στη φλόγα που καίει μπροστά από το Μαυσωλείο για τον Άγνωστο Στρατιώτη, ενώ μερικά αγόρια κάνουν τις πρώτες τους δοκιμές στο mountain bike κατεβαίνοντας την κλιμακωτή πλαγιά του λόφου. Τα δέντρα δεν έχουν βγάλει ακόμα τα φύλλα τους, αλλά η ανάπαυλα κάτω από αυτά και η ησυχία από τους θορύβους του κέντρου διώχνουν μαγικά όλη την κούραση και το άγχος της εβδομάδας.
Η Τέο βλέπει στο Instagram πολλά stories από φίλους της που κάθονται σε μια αυλή, η οποία άνοιξε λόγω καλοκαιρίας. Προτείνει να την επισκεφτούμε για ένα ποτό. Παρά την ωραία ατμόσφαιρα όμως, διακρίνω μια διστακτικότητα στον τρόπο που διασκεδάζουν οι κάτοικοι. Η μία εξήγηση που δίνουν τα κορίτσια έγκειται στο μούδιασμα απέναντι στη νέα κανονικότητα που έφερε η κατάργηση όλων των περιορισμών για την Covid-19. Η δεύτερη, στην ανησυχία που τους προκαλούν ο πόλεμος στη γειτονική Ουκρανία.
Επιστρέφοντας προς το σπίτι, σχηματίζονται ουρές έξω από το θέατρο Μπουλάντρα. Στο πρόγραμμα παραστάσεων το μάτι μου πέφτει στην «Αντιγόνη» και στο όνομα του σκηνοθέτη Στάθη Λιβαθινού. Παρά το εμπόδιο της γλώσσας, η Ροξάνα είναι σίγουρη πως θέλω να την παρακολουθήσω. Δυστυχώς, η ταξιθέτρια την ενημερώνει πως παίζεται σε διαφορετική σκηνή.
Κάθε εμπόδιο για καλό. Τα κορίτσια προετοιμάζουν ένα γεύμα με νηστίσιμoυς σαρμάδες (sarmale) με ρύζι και μανιτάρια, φρυγανίζουν φέτες ψωμιού για να απλώσουμε ζάκουσκα (zacuscă), μια αλοιφή με πιπεριά και μελιτζάνα που συνήθως τρώγεται ως πρωινό, και κάνουν φλάσμπακ στην παιδική τους ηλικία στήνοντας το Remi, ένα απλό αλλά εθιστικό παιχνίδι, στο οποίο οι παίκτες κάνουν συνδυασμούς πλακιδίων. Το ντέρμπι μόλις ξεκίνησε και κανείς δεν ξέρει πότε θα λήξει.
Πρωινή αναχώρηση
Το ταξίδι τελειώνει στις αποβάθρες του Γκάρα ντε Νορντ. Εκεί όπου οι επιβάτες που ταξίδεψαν μέσα στη νύχτα και εργαζόμενοι που μένουν έξω από τα όρια της πόλης κατακλύζουν τον σιδηροδρομικό σταθμό. Παίρνουν βιαστικά από τον φούρνο του σταθμού ένα κοβρίγκ στο χέρι (η ρουμανική ισορροπία ανάμεσα στα πρέτσελ και τα μπέγκελ) ή ένα κομμάτι πλέτσιντε (plăcintă) με μήλο ή τελεμέ και πηγαίνουν προς το μετρό.
Το Βουκουρέστι ξυπνάει γρήγορα. Η κίνηση στους δρόμους πυκνώνει. Κορναρίσματα παντού. Ο τρόπος που κινείται και λειτουργεί η πόλη (διαφωτιστικά σε αυτό είναι και τα ρεπορτάζ της ομάδας του Recorder) κάνει τους ανθρώπους ανυπόμονους. Είναι εύκολο να βγάλεις ένα αρνητικό συμπέρασμα για το Βουκουρέστι. Είναι όμως πιο χρήσιμο να το περπατήσεις, να το δεις μέσα από τον φακό της Ιστορίας, να το ακολουθήσεις με τους ρυθμούς των κατοίκων του, οι οποίοι ξέρουν πώς να βρίσκουν τις μικρές χαρές της ζωής στα πιο απίθανα μέρη, και να ακούσεις τη μουσική του. Τότε θα το κατανοήσεις περισσότερο. Το κινητό παίζει το ραπ των Subcarpaţi, το οποίο δένει φανταστικά με το ρουμανικό φολκλόρ. Το τρένο ξεκινά για το αεροδρόμιο.
ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ
ΜΕΤΑΒΑΣΗ
Η Αθήνα συνδέεται καθημερινά με το Βουκουρέστι με απευθείας πτήσεις της Aegean (aegeanair.com), της Tarom (tarom.ro) και της Blue Air (flyblueair.com). Ενδεικτική τιμή για πτήσεις με επιστροφή: 95 ευρώ.
ΔΙΑΜΟΝΗ
Οι περισσότερες επιλογές καταλυμάτων που θα βρείτε σε πλατφόρμες όπως η Booking και η Airbnb βρίσκονται γύρω από τον πιο εμπορικό δρόμο του Βουκουρεστίου, την Καλέα Βικτοριέι, η οποία καταλήγει στην περιοχή της Παλιάς Πόλης. Καλό είναι να αποφύγετε τη διαμονή σε καταλύματα πάνω σε κεντρικούς δρόμους, καθώς τα κορναρίσματα από τα αυτοκίνητα είναι συχνά στη διάρκεια της ημέρας. Μια κεντρικότατη και πιο ήσυχη γειτονιά βρίσκεται ανάμεσα στους σταθμούς του μετρό Πιάτσα Ρομάνε (Piața Romană) και Ουνιβερσιτάτε (Universitate), στην οποία θα βρείτε και αρκετές επιλογές για πρωινό και ποτό. Αν επιθυμείτε να ξεφύγετε από την κίνηση της πόλης, η περιοχή του Ντορομπάντσι (Dorobanți) «ακροβατεί» ανάμεσα στο κέντρο και στα τεράστια πάρκα της και προσφέρει εξαιρετικές επιλογές για διαμονή. Τα τελευταία χρόνια, το Ντορομπάντσι εμφανίζει τουριστική άνθηση, αν και για τους Ρουμάνους είναι μια περιοχή συνώνυμη με τον νεοπλουτισμό. Το λεωφορείο 783, που συνδέει το κέντρο με το αεροδρόμιο, περνάει και από τις δύο περιοχές.
ΦΑΓΗΤΟ
Αν και το Caru’ cu bere (Strada Stavropoleos 5, για κρατήσεις και μενού: carucubere.ro), χρονολογούμενο από τα τέλη του 19ου αιώνα, είναι το παλαιότερο και το πιο τουριστικό εστιατόριο στο Βουκουρέστι, η αλήθεια είναι πως και οι ντόπιοι το επιλέγουν για την ποιοτική κουζίνα του. Δοκιμάστε χειροποίητα sarmale, δηλαδή λαχανοντολμάδες με ρύζι και κιμά ή μανιτάρια, mămăligă (μεμελίγκε), χυλό από καλαμποκάλευρο που σερβίρεται με κρέμα γάλακτος και τριμμένο τελεμέ, που τρώγεται και στη Μολδαβία και στη Δυτική Ουκρανία, και papanași (παπανάσι), τηγανητούς λουκουμάδες που σερβίρονται με κρέμα γάλακτος και μαρμελάδα κεράσι.
Τα mici είναι μικρά σουτζουκάκια από βοδινό και χοιρινό κρέας και ειδικά μπαχάρια, που σερβίρονται ως μερίδα μαζί με ψωμί. Τα καλύτερα θα τα βρείτε στις ψησταριές της αγοράς Όμπορ (δίπλα στον σταθμό του μετρό Obor).
Τα τελευταία χρόνια, το Βουκουρέστι ξεχωρίζει για τo brunch και τις καφετέριές του. Ολοένα και περισσότερα χιπ στέκια εμφανίζονται σε κρυμμένες γωνιές του κέντρου και στο Ντορομπάντσι. Πριν ξεκινήσετε τη βόλτα σας, κάντε μια στάση στο Artichoke Social Club (Calea Victoriei 45, @artichokesocialhouse) για καφέ και τσάι από την Τρανσυλβανία ή στο Origo (Strada Lipscani 9, @origo_coffee) για τις ποικιλίες του καφέ που προσφέρει.
Στο Pickles (Strada Vasile Lascăr 21, @pickles_bucharest), δοκιμάστε την ισραηλιτική σακσούκα με κόλιανδρο, μπέργκερ με καλαμάρι ή french toast με μπέικον, σιρόπι σφενδάμου και κρέμα βανίλια, μαζί με ένα ποτήρι δροσερής λεμονάδας. Στο Gradina Eden (Calea Dorobanți 44-46, @gradinaeden), θα παραγγείλετε φρεσκοζυμωμένη πίτσα και ταϊλανδέζικες λιχουδιές με νουντλς και θα πιείτε το ποτό σας.
Από ρουμανικά σνακ, προτείνουμε τις σοκολάτες με ρούμι ROM, τα μπισκοτο-σαντουιτσάκια Eugenia και τα γαριδάκια Pufuleți. Όλα έχουν τις ρίζες τους στην εποχή του κομμουνισμού.
TIPS
– Μην μπείτε στον πειρασμό να διασχίσετε διάβαση όταν το φανάρι είναι κόκκινο και οι δρόμοι άδειοι. Μπορεί να σας σταματήσει κάποιος αστυνομικός με πολιτικά και να σας κόψει τσουχτερό πρόστιμο.
– Όταν επιβιβάζεστε στα μέσα μαζικής μεταφοράς, προσέχετε (πολύ) τα προσωπικά σας αντικείμενα. Σημειώνονται αρκετά περιστατικά μικροκλοπών σε μέρη με υψηλό συνωστισμό.
– Οι ντόπιοι συνιστούν να αποφεύγετε να πίνετε νερό από τη βρύση. Για να μην μπερδευτείτε και προμηθευτείτε ανθρακούχο νερό από τα ράφια του σούπερ μάρκετ, επιλέξτε τις ετικέτες που γράφουν apa piata. «Apa» είναι η ρουμανική λέξη για το νερό.