Η Μαρία Μπρέγιαννη και η Ιωάννα Παρασκευοπούλου βρίσκονταν στην Μπριζ, όπου ολοκλήρωσαν τον πρώτο κύκλο περιοδείας για το 2023 με την παράσταση Larsen C, του Χρήστου Παπαδόπουλου. H Μαρία ακούγεται αγχωμένη ενόψει των προβών για τη Σιωπή, που θα παρουσιάσουν στο Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου με τη Λίντα Καπετανέα και τον Jozef Frucek, ενώ η Ιωάννα έχει το μυαλό της στο Δουβλίνο. Το έργο της ΜOS –το οποίο ξεχώρισε η φημισμένη πλατφόρμα Aerowaves– θα παρουσιαστεί στο Spring Forward Festival μαζί με άλλες 20 χορογραφίες από όλη την Ευρώπη. Την Αλεξάνδρα Ρογκόβσκα, που έχει συνεργαστεί με ονόματα όπως Σάσα Βαλτς και Ρασίντ Ουραμντάν, την πέτυχα στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Mε τη Σοφία-Δανάη Βορβίλα, σταθερή συνεργάτιδα του Ρομέο Καστελούτσι από το 2016, δεν κατάφερα να μιλήσω. Εντόπισα όμως την Αρετή Αθανασοπούλου στο Βερολίνο. Βοηθός χορογράφου σε έργα της Μαριάννας Καβαλλιεράτου, έφυγε αναζητώντας «μια καλύτερη επαγγελματική προοπτική, με πιο αξιοπρεπείς συνθήκες δουλειάς και καλές απολαβές». Η Βασιάνα Σκοπετέα, χορεύτρια στην ομάδα της Αθανασίας Κανελλοπούλου και δασκάλα σύγχρονου χορού, μου εκμυστηρεύτηκε πως έχει και αυτή τα μάτια της ανοιχτά για μια ευκαιρία σε σχήμα του εξωτερικού. Και, βέβαια, μίλησα με τη Σάνια Στριμπάκου, από τις πρώτες που δοκίμασαν τις δυνάμεις τους σε Ευρώπη και Αμερική, την οποία θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου με το έργο Η απόλαυση της Αναπαράστασης της Αγνής Παπαδέλη-Ρωσσέτου.
Τι συμβαίνει με αυτή την dream team; Ποιο μπορεί να είναι το νήμα που συνδέει χορεύτριες με διαφορετικές ηλικίες και πορείες; Η αφετηρία τους, είναι η απάντηση. Μπορούν όλες να ανακαλέσουν κοινές εικόνες και εμπειρίες από τα χρόνια που για πρώτη φορά δοκίμασαν να ισορροπήσουν σε relevé στις αίθουσες της Δημοτικής Σχολής Χορού Καλαμάτας, την ελληνική πόλη που έχει συνδέσει όσο καμία άλλη την πολιτιστική της ταυτότητα με τον σύγχρονο χορό.
Πάμε για μάθημα
Η Δημοτική Σχολή Χορού ιδρύθηκε το 1986, αμέσως μετά τον σεισμό. «Παρότι η πόλη υπέστη μια τόσο μεγάλη καταστροφή, η βούληση της Δημοτικής Αρχής ήταν ότι ο πολιτισμός μπορεί να παίξει έναν ρόλο τόνωσης στην ψυχολογία του κόσμου», αναφέρει η Βίκυ Μαραγκοπούλου, διευθύντρια της Δημοτικής Σχολής Χορού τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της και ιδρυτική και καλλιτεχνική διευθύντρια του Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού της Καλαμάτας επί 21 χρόνια. «Η σχολή πήγαινε πολύ καλά και ίσως να προετοίμασε το έδαφος γι’ αυτό που θα ακολουθούσε. Η πόλη, όταν ξεκίνησε το φεστιβάλ το 1995, ήταν ώριμη για να στηθεί εκεί ένας θεσμός διεθνούς εμβέλειας, φιλόδοξος».
Η Ιωάννα Παρασκευοπούλου τα πρώτα της μαθήματα τα έκανε στα «Λυόμενα». Άρχισε χορό το 1991 και η πόλη δεν είχε συνέλθει ακόμα από τα χτυπήματα του σεισμού. Δεν υπήρχαν πολλές εγκαταστάσεις κατάλληλες για να στεγάσουν εκπαιδευτικές δράσεις. «Η μητέρα μου δεν είχε καμία σχέση με το μπαλέτο, μια συνάδελφος την έπεισε και με έγραψε. Σε όλο τον δρόμο έκλαιγα. Κάνω συχνά εικόνα και την πρώτη άσκηση που κάναμε. Καθόμασταν οκλαδόν και παριστάναμε πως μαζεύουμε αστέρια από τον ουρανό. Μαγεύτηκα, αυτό ήταν», θυμάται η Ιωάννα. Η Αλεξάνδρα Ρογκόβσκα ξεκίνησε το 2000, είχε μόλις έρθει από την Ουκρανία και ήταν ο μόνος όρος που έθεσε στους γονείς της για να μετακομίσουν μόνιμα στην Ελλάδα: «Να μάθουμε αν υπάρχει τρόπος να συνεχίσω χορό στην Καλαμάτα». Η Σάνια Στριμπάκου και η Βάσια Αναγνωστοπούλου, δασκάλα πλέον κλασικού και σύγχρονου χορού στη Δημοτική Σχολή της πόλης, ήταν ανάμεσα στα παιδιά που η τότε διεύθυνση της Σχολής ξεχώρισε κάνοντας ένα scouting στα σχολεία της περιοχής. «Αυτή η μέθοδος αποδίδει ακόμη και σήμερα καρπούς και την έχουμε διατηρήσει», μου εξηγεί η διευθύντρια της Σχολής, Θώμη Σταμούλη. «Προσεγγίζουμε κάποια παιδιά που πιστεύουμε ότι έχουν τις δυνατότητες να προχωρήσουν και τα προσκαλούμε στη σχολή με τα μισά δίδακτρα για έναν χρόνο».
Παρακολουθούμε, ενώ μιλάμε, ένα workshop στο Μέγαρο Χορού με τον χορευτή και δάσκαλο στην Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης Πλωτίνο Ηλιάδη. Μου δείχνει, λοιπόν, ένα από αυτά τα παιδιά που «στρατολόγησε» η σχολή. Είναι ο Μάξιμος, ένα ξανθό αγοράκι εννιά χρονών. Τον είχα δει με την άκρη του ματιού μου καθώς έμπαινε στο στούντιο του Μεγάρου Χορού. Δεν έδωσα σημασία, πίστευα ότι ήταν αδελφός κάποιου κοριτσιού και θα έμενε στις κερκίδες. Έβγαλε τα παπούτσια του και προχώρησε στη σκηνή. Λίγο αργότερα, ήρθε και ο Ανδρέας. «Υπάρχει ένα τμήμα σύγχρονου χορού με οκτώ αγόρια, ηλικίας 6-10 χρονών», με ενημερώνει η Θώμη. «Τις προηγούμενες χρονιές έκαναν και κλασικό, όμως το bullying στο σχολείο δεν υποφερόταν. Η πίεση ήταν μεγάλη. Οι γονείς ωστόσο είναι εξαιρετικά υποστηρικτικοί», συνεχίζει.
Η προσέλευση στο workshop είναι εντυπωσιακή. Οι συμμετέχοντες έχουν χωριστεί σε δύο ηλικιακά γκρουπ, για να μπορούν να ανταποκριθούν στις εντολές του Πλωτίνου, ωστόσο οι ασκήσεις και στις δύο ομάδες είναι ιδιαίτερα απαιτητικές. Αυτά τα workshops τα οποία τρέχουν σε όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς –ένα τον μήνα, με διαφορετικούς δασκάλους κάθε φορά– εντάσσονται στο πλαίσιο της δράσης «Keep dancing», που έχει σχεδιάσει το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού της Καλαμάτας. «Θα ήθελα η σχέση μας με τη Δημοτική Σχολή Χορού να είναι ακόμη στενότερη, είναι όμως μια καλή βάση», υποστηρίζει η καλλιτεχνική διευθύντρια του φεστιβάλ τα τελευταία έξι χρόνια και καταξιωμένη χορεύτρια, Λίντα Καπετανέα. «Θέλω οι νέοι χορευτές να έχουν όσο το δυνατόν περισσότερα ερεθίσματα γίνεται. Αυτός είναι ο στόχος μου και για το φεστιβάλ. Ο κόσμος πρέπει να το εκλαμβάνει σαν μια δεκαήμερη γιορτή, όμως για τους σπουδαστές και για τους χορευτές αυτό πρέπει να είναι ένα σχολείο. Να γεμίζουν εικόνες, να διευρύνουν τους ορίζοντές τους. Όσα όνειρα κάνω για το φεστιβάλ, αφορούν δράσεις και ενέργειες που θα βοηθήσουν τους χορευτές να εμπλουτίσουν τη γνώση τους πάνω στον χορό. Δεν αναφέρομαι μόνο σε θέματα κίνησης αλλά και προώθησης της δουλειάς τους, στην κατάρτιση μιας πρότασης, στους φωτισμούς, στη δραματουργία. Σκοπός μου είναι να περάσουν από τις σκηνές του φεστιβάλ όλοι οι Έλληνες δημιουργοί που έχουν ένα αξιόλογο έργο και φυσικά παιδιά που έχουν φοιτήσει εδώ».
«Η παιδεία πάνω στον χορό έχει μεγάλη σημασία», μου εξηγεί και ο Πλωτίνος μετά το τέλος του εργαστηρίου. «Τα παιδιά της Καλαμάτας δεν περιορίζονται στις προσλαμβάνουσες που παίρνουν από το φεστιβάλ ή σε όσα μαθαίνουν στη σχολή. Διψούν να μάθουν». Αρκεί όμως ένα σαββατοκύριακο τον μήνα; «Στο workshop φυτεύουμε τον σπόρο και μετά αυτό που κατέκτησαν ως πρώτη γνώση το επεξεργάζονται περαιτέρω στη διάρκεια των μαθημάτων. Στόχος είναι να διανθίσουμε την κίνησή τους, και το φεστιβάλ κινείται στη σωστή κατεύθυνση, τους ανοίγει δρόμους». Μία από τις συμμετέχουσες στο workshop είναι ερασιτέχνης, μητέρα ενός τετράχρονου παιδιού. « Η σχέση μου με τον χορό είναι αποσπασματική», μου λέει καθώς ντύνεται. «Το άφηνα, το ξανάπιανα. Η πόλη όμως σε σπρώχνει προς τα εκεί, πουθενά δεν θα δεις αυτά που βλέπεις εδώ».
Μου εξηγεί ότι κάνει σύγχρονο χορό στη Δημοτική Σχολή δύο φορές την εβδομάδα. Μοιράζεται την αίθουσα με άλλες παθιασμένες με την κίνηση γυναίκες, από 25 έως 60 χρονών. Αυτή είναι μια πρώτη ένδειξη ότι ο χορός στην πόλη τούς αφορά όλους και όχι μόνο τις μικρές ηλικίες ή όσους σκέφτονται να κάνουν επαγγελματικές σπουδές πάνω στην κίνηση. Και βέβαια είναι η πιο ουσιαστική απόδειξη ότι η σχολή είναι πρότυπη, γεγονός που δεν αφορά τη λειτουργία αλλά κυρίως τις τολμηρές ιδέες που εισάγει στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Στον ρυθμό του φεστιβάλ
Καθώς κατευθύνομαι στην έξοδο, συναντώ κάποιες μαμάδες. Αποφασίζω να κάνω τον δικηγόρο του διαβόλου. Υπάρχουν φωνές που λένε πως το φεστιβάλ δεν ενδιαφέρει την πόλη, τους πετάω. «Διαφωνώ», μου λέει η Γιώτα, μητέρα της 12χρονης Κωνσταντίνας, που στέκεται δίπλα της ιδρωμένη. «Η πόλη χορεύει. Ακόμη και όταν κάνει παραστάσεις η Δημοτική Σχολή Χορού στην κεντρική σκηνή, το θέατρο γεμίζει. Στη διάρκεια του φεστιβάλ, δεν βρίσκεις εύκολα εισιτήρια». Στη συζήτηση μπαίνει και η Άγκυ, μητέρα της 13χρονης Σοφίας. «Αν το φεστιβάλ έχει απήχηση, μπορείς να το συμπεράνεις εύκολα από τον κόσμο που μαζεύει η πλατεία. Ήταν εξαιρετική η πρωτοβουλία της Λίντας να βγάλει τον χορό από τις σκηνές και να τον συστήσει στην πόλη».
Αναφέρεται στην ευρηματική ιδέα που είχε η Καπετανέα πριν από κάποια χρόνια να στήσει, για όσο διαρκεί το φεστιβάλ, μια σκηνή στην πλατεία Βασιλέως Γεωργίου. Πολλές ομάδες παρουσιάζουν δουλειές τους εκεί, επιδιώκοντας μια πιο έντονη διάδραση με το κοινό. «Έχουν μεγάλο ενδιαφέρον οι περαστικοί», προσθέτει η Θώμη. Διδάσκει πλέον στη σχολή είκοσι χρόνια –είναι διευθύντρια τα τελευταία πέντε– και έχει παρακολουθήσει από την αρχή ποια ήταν η σχέση του χορού με τους ντόπιους. «Είναι εντυπωσιακό. Κοντοστέκονται στην πλατεία και παρακολουθούν το χορευτικό δρώμενο μέχρι τη λήξη. Οι πιο μυημένοι κάνουν και τις πιο εύστοχες αναλύσεις».
Ρωτώ τη Λίντα Καπετανέα πώς προέκυψε αυτή η έμπνευση. Οι παραστάσεις της πλατείας, το άνοιγμα της διοργάνωσης σε άλλες πόλεις της περιφέρειας, η έμφαση στα εκπαιδευτικά προγράμματα, είναι όλα κομμάτια της φιλοσοφίας της γύρω από τον χορό και ένα στοίχημα που πρέπει να κερδίσει με τον κόσμο. «Έχω στον νου μου να προτείνω έργα που να αφορούν το κοινό, να τους ευαισθητοποιούν, να ερεθίζουν τις αισθήσεις τους, να ακονίζουν τη σκέψη τους, να τους προβληματίζουν. Δεν θέλω απλώς να καταναλώνουν εικόνες. Θέλω να τους ξαφνιάζω, να τους δείχνω κάτι που δεν είναι “της μόδας”, αλλά που μπορεί να καταφέρει να τους συγκινήσει. Η έκπληξη πρέπει να είναι στο DNA ενός φεστιβάλ. Γι’ αυτό σκέφτηκα την πλατεία, για να “σπάσω” αυτό το στερεότυπο της δυσνόητης, ελιτίστικης τέχνης. Και γι’ αυτό υιοθέτησα και τη λογική των θεματικών σε κάθε έκδοση. Δεν ήθελα απλώς παραστάσεις τοποθετημένες σε διαφορετικές μέρες.
Έπρεπε να υπάρχει μια έννοια γύρω από την οποία να μπορούμε να συνδεθούμε όλοι», σημειώνει. Η Βίκυ Μαραγκοπούλου θυμάται πως τα πρώτα χρόνια υπήρχαν κάποιες γκρίνιες και ενστάσεις για το είδος χορού που φιλοξενούσε το φεστιβάλ. «Όμως, το μάτι εκπαιδεύεται και αυτή η πόλη είχε πίστη στον πολιτισμό», τονίζει.
Καλλιεργώντας την αγάπη για τον χορό
Στα 28 χρόνια παρουσίας της διοργάνωσης, έχουν περάσει από την Καλαμάτα τα μεγαλύτερα ονόματα του σύγχρονου χορού. Η Merce Cunningham Company, οι Rosas, η Τrisha Brown, η Twyla Tharp, o Αkram Khan, ο Ohad Naharin, o Wim Vandekeybus, o Jan Fabre, o Russell Maliphant, οι Peeping Tom. Οι άνθρωποι που έκαναν πρώτοι έρευνα πάνω στo παρόν αλλά και στο μέλλον του. «Όλοι οι καλλιτέχνες ξετρελαίνονταν με την Καλαμάτα. Η ενέργεια του φεστιβάλ αλλά και της πόλης, οι άνθρωποι, η φύση, το φαγητό. Πώς να αντισταθείς σε αυτόν τον συνδυασμό», αναφέρει περήφανα η Βίκυ Μαραγκοπούλου για το δημιούργημά της.
Η Βάσια Αναγνωστοπούλου, δασκάλα στo Ζουμπούλειο Μέγαρο (έδρα της Σχολής), δηλώνει πως η πόλη δείχνει να συντονίζεται στον ρυθμό του φεστιβάλ, να καταλαβαίνει πως ο χορός είναι μέρος της καθημερινότητας πολλών κατοίκων. «Ίσως όχι όλοι, πάντως πολύ περισσότεροι από την εποχή που ήμουν εγώ μαθήτρια. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι πως η διοργάνωση ερεθίζει τη φαντασία των μαθητών», λέει και η Σάνια Στριμπάκου συμφωνεί: «Στο φεστιβάλ έβλεπες ποια είναι η δουλειά του χορευτή, πώς κινείται πάνω και κάτω από τη σκηνή. Μέχρι τότε γνώριζες μόνο τους δασκάλους σου. Αναγνώριζες τι πρέπει να προηγηθεί για να φτάσεις έως εκεί. Οι παραστάσεις και τα σεμινάρια σου αποκάλυπταν ένα στιγμιότυπο από ένα μέλλον που μπορούσε να είναι το δικό σου…».
INFO
29ο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, 14 έως 23/07, kalamatadancefestival.gr