Ο μεγάλος αριθμός των άγνωστων, ανεπιθύμητων και αταύτιστων φωτογραφιών της Αθήνας γεννάει αισθήματα προσδοκίας για την επανασυγκόλληση ενός μεγάλου χάρτη συναισθηματικής εγγύτητας με την πόλη, ενός παλίμψηστου από σκιές και βλέμματα. Σε ένα παλαιοπωλείο στου Ψυρρή, σε ένα γυάλινο βάζο γεμισμένο με φωτογραφίες του σωρού, ανέσυρα αυτό το παιδί της πλατείας Συντάγματος.
Ηταν μια μαυρόασπρη φωτογραφία, που το έδειχνε με κοντό παντελονάκι, με βλέμμα που το στράβωνε ο ήλιος και με ύφος υπομονετικό αλλά μάλλον βαριεστημένο. Η πίσω όψη της φωτογραφίας ήταν κενή, δεν έγραφε δηλαδή κάποιο όνομα ή μια ημερομηνία, αλλά εικάζω ότι η φωτογραφία τραβήχτηκε από πλανόδιο φωτογράφο στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Τη φωτογραφία την επιχρωμάτισα από διάθεση παιχνιδιού, αλλά και με την ελπίδα να τη φέρω πιο κοντά στο βίωμα της στιγμής. Αυτό το άγνωστο αγόρι της πλατείας Συντάγματος ήταν πλέον ένας κάτοικος ενός μυστικού κήπου της φαντασίας.
Δύο πράγματα με τάραζαν και με γοήτευαν. Πρώτον, το τι και το πώς της φωτογραφίας, μιας από τις χιλιάδες που είχαν τραβηχτεί στο ίδιο σημείο, και δεύτερον, η άδοξη κατάληξή της. Τη βρήκα σε έναν κοινό τάφο αναμνήσεων, σαν σε μια γυάλινη λοταρία γεμάτη ώς πάνω με πόζες σε συνοικιακούς φωτογράφους το 1960, με ξεθωριασμένα πρόσωπα σε πάρτι γενεθλίων το 1973, με παραλίες και ηλιοβασιλέματα πίσω από άγουρες φιγούρες κάποιας αμήχανης εφηβικής ηλικίας, με απόψεις πόλεων, κωμοπόλεων και χωριών και με αναμνηστικά στιγμιότυπα στα αξιοθέατα των Αθηνών. Ετσι, συνάντησα το παιδί της πλατείας Συντάγματος.
Στέκεται μόνο χωρίς πλήθος πίσω του. Το σκηνικό της πλατείας γεμίζει από την πληθωρική παρουσία του Μεγάρου Παπούδωφ, όπως είναι γνωστό χάρη στον αρχικό κτήτορά του, ενός μεγάρου με άδοξη πορεία αφού στα τελευταία χρόνια της ζωής του στέγαζε τη διεύθυνση της Αστυνομίας, κακοποιήθηκε ως δημόσια υπηρεσία, και η επί χρόνια απειλούμενη κατεδάφισή του συντελέστηκε εντέλει το 1971. Επί χρόνια έμεινε κενός ο χώρος της κατεδάφισης, αλλά το αγόρι αυτό της πλατείας Συντάγματος στέκεται μπροστά στο κτίριο ανύποπτο ότι το μικρό αυτό ενσταντανέ μπορεί να γεννήσει στο μέλλον σκέψεις και στοχασμούς για τις ιστορικές στρώσεις του χρόνου μέσα στην πόλη. Το φόντο της αναμνηστικής φωτογραφίας δίνει πληροφορίες, αλλά το θέμα της φωτογραφίας, η βόλτα του μικρού αγοριού στην πλατεία Συντάγματος, έχει χαθεί στη χοάνη της λήθης.
Θα ανασυσταθεί ως πληροφορία πιθανώς στο μέλλον, μαζί με όλες εκείνες τις σκιές που παραμένουν χωρίς παραλήπτη σε αναρίθμητες φωτογραφίες από άλμπουμ και κουτιά που πετάχτηκαν και από σπίτια που άδειασαν. Η ακηδία στην πόλη είναι μια αόρατη συνθήκη, αόρατη και αθόρυβη, που αφήνει όμως σημάδια και εγκαταλείπει πίσω της τεκμήρια. Θέμα τύχης ή αυθόρμητης επιλογής, η φωτογραφία με το παιδί της πλατείας Συντάγματος ανασύρθηκε από τον σωρό και άφησε πίσω να κοιμούνται στη λήθη άλλες φωτογραφίες με άγνωστα στους πολλούς παιδιά της Αθήνας, του Πειραιά, των προαστίων, των νησιών, των πόλεων της ηπειρωτικής Ελλάδας. Είναι όλα κομμάτια μιας αδιόρατης μνήμης.
Μαζί με το αγόρι, έρχεται να μιλήσει και η πλατεία Συντάγματος με τις πολλές μεταμορφώσεις της και μαζί η χαμένη φιγούρα του πλανόδιου φωτογράφου που ήταν εκεί, όπως και στο Ζάππειο, στην Ακρόπολη, στα Προπύλαια, στο Μουσείο, για να τραβήξει εκείνο το βλέμμα που στράβωνε ο ήλιος, εκείνο το ύφος που σχημάτιζε το αμήχανο χαμόγελο στην κόψη του χρόνου.
• Στο επόμενο: Στην οδό Ραγκαβή στου Γκύζη.