Εκατό χρόνια πριν, το 1922, ο Βασίλειος Κουρεμένος, ένας από τους πιο ιδιαίτερους και καλλιεργημένους αρχιτέκτονες του Μεσοπολέμου, εγκαθίσταται στην Αθήνα και ανοίγει γραφείο στην οδό Σόλωνος. Ενας Βορειοηπειρώτης που ενσάρκωνε τις αξίες της γνώσης, της προόδου και της φιλοπατρίας ήταν ο Βασίλειος Κουρεμένος, που έρχεται στην Αθήνα μετά τις σπουδές στο Παρίσι και την ώσμωσή του με την αστική ζωή της Κωνσταντινούπολης. Οι περισσότεροι τον γνωρίζουν από τη διάσημη πολυκατοικία του, στον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, που λίγο έλειψε να κατεδαφιστεί για να έχει περισσότερο ζωτικό χώρο το υπό ανέγερση τότε Μουσείο της Ακρόπολης. Στεκόμουν απέναντι από μια άλλη πολυκατοικία του, Σπευσίππου και Λουκιανού, και καθώς έπεφτε ο ήλιος πάνω στην πρόσοψη έμοιαζε να στραφταλίζει λες και ήταν όλη φτιαγμένη από μάρμαρο. Μια αρχοντική πολυκατοικία, όχι τυχαία, όχι συνηθισμένη, χτισμένη σε εκείνο το αισθητικό μεταίχμιο πριν από την καθολική επικράτηση των μοντερνιστών. Μελετημένος διεξοδικά από την Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, ο Βασίλειος Κουρεμένος είχε μια εξαιρετική χάρη στη σύνθεση και είχε έναν τρόπο δικό του να εντάσσει το μάρμαρο ή το ψηφιδωτό στις συνθέσεις του. Εβαζε υπογραφή σε έργα αμέσως αναγνωρίσιμα. Ο ευγενικός ξεναγός μου άνοιξε το αρ ντεκό θύρωμα να μπω μέσα στην πολυκατοικία, που άρχισε να χτίζεται το 1932 και έμεινε στην αθηναϊκή ιστορία και στη βιβλιογραφία ως Πολυκατοικία Σκλαβούνου. Οι πολυκατοικίες του Μεσοπολέμου έφεραν συχνά το όνομα του κτήτορα, και αυτή δεν ήταν εξαίρεση. Ο Γεώργιος Σκλαβούνος, που προσκάλεσε τον Βασίλειο Κουρεμένο να χτίσει αυτή τη μεγάλη οικοδομή σε ένα μικρό οικόπεδο, ήταν ένας ευπατρίδης ιατρός, με καταγωγή από την Αμφίκλεια, γερμανοσπουδαγμένος, κορυφαίος στην Ανατομική, με διεθνείς επαφές και κοινωνική αναγνώριση. Η πολυκατοικία ήταν το προικώο για την κόρη του. Eνα αστικό μέγαρο, με οροφοδιαμερίσματα της δεκαετίας του ’30, σε μια θέση προνομιακή ακόμη και τότε που η Δεξαμενή και ο Λυκαβηττός ενσωματώνονταν σταδιακά στον αστικό κόσμο του Κολωνακίου. Ο ανελκυστήρας (της εταιρείας Schindler που ιδρύθηκε το 1874 στη Λουκέρνη) έχει κυλινδρική καμπίνα και είναι από μόνος του κομψοτέχνημα. Αυτά τα στοιχεία είναι βαθιά ριζωμένα στον αστικό πολιτισμό, στην ιστορία των πόλεων και ανήκουν σε ένα κοινό αποθετήριο αναφορών και αναμνήσεων. Oλα φέρουν το αναγνωρίσιμο ύφος του Κουρεμένου. Παρατηρώ ξανά την πρόσοψη, σε μια εξαιρετικά προνομιούχο γωνία προβολής, και διακρίνω όλα εκείνα τα κατά Κουρεμένο αισθητικά σύμβολα… την ορθομαρμάρωση της οριζόντιας βάσης (πόσο θερμό υλικό μπορεί να γίνει το μάρμαρο), τις αρ ντεκό σφραγίδες, τις ποδιές στα μπαλκόνια, την ωραία διχρωμία, τα κατακόρυφα στοιχεία, την απουσία έρκερ, δηλαδή γλυπτικών, ανάγλυφων προεξοχών που αγαπούσαν πολύ οι αρχιτέκτονες του Μεσοπολέμου και που έδιναν επιπλέον τετραγωνικά και χαρακτήρα στην πρόσοψη… Από το 1929 έως το 1937 οι αρχιτέκτονες μπορούσαν να κάνουν αυτές τις γλυπτικές, γεωμετρικές προεξοχές, αλλά ο Κουρεμένος, κοσμοπολίτης και τοπικιστής ταυτόχρονα, παιδί του γαλλικού εκλεκτικισμού, επηρεασμένος από τα νεωτερικά κελεύσματα της αρ ντεκό του ’25, έδινε στις προσόψεις του μια κατακόρυφη στιβαρότητα, έδινε χρώμα, ποικιλία υλικών, προσωπικότητα. Και όλα φώναζαν «Αθήνα»… Θα έρθει η εποχή που όλοι αυτοί οι αρχιτέκτονες του ’20, με τις σπουδές στο Παρίσι οι περισσότεροι, εκείνοι που ακροβατούσαν ανάμεσα σε δύο κόσμους, θα μελετηθούν ακόμη περισσότερο και θα αγαπηθούν όπως τους αξίζει.
Η αισθητική σφραγίδα του Κουρεμένου, Λουκιανού και Σπευσίππου γωνία
Εκατό χρόνια πριν, το 1922, ο Βασίλειος Κουρεμένος, ένας από τους πιο ιδιαίτερους και καλλιεργημένους αρχιτέκτονες του Μεσοπολέμου, εγκαθίσταται στην Αθήνα και ανοίγει γραφείο στην οδό Σόλωνος
2' 32" χρόνος ανάγνωσης
Η πολυκατοικία Σκλαβούνου, Σπευσίππου και Λουκιανού, έργο του Βασιλείου Κουρεμένου (1932). (ΝΙΚΟΣ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΣ)