Προβλήματα καθαριότητας, ηχορύπανσης, ηλεκτροφωτισμού, οικονομικές διαφορές πολιτών με τον δήμο, διαγραφές προστίμων και καθυστερήσεις στην έκδοση εγγράφων είναι μερικές από τις δεκάδες καταγγελίες που δέχεται το γραφείο του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης. Κάθε χρόνο κατατίθενται αιτήματα που λύνονται με ένα απλό τηλεφώνημα στις αρμόδιες υπηρεσίες και άλλα πιο σύνθετα και περίπλοκα, που εκκρεμούν και δεν έχουν λυθεί ακόμη.
Πινγκ πονγκ
Ο Χρήστος Πάνος, ένας από τους πιο παλιούς Συμπαραστάτες, με δύο ολοκληρωμένες θητείες στον Δήμο Ιωαννίνων, ανατρέχει σε ένα από τα πιο χαρακτηριστικά αιτήματα που κλήθηκε να λύσει. Το δημοτικό συμβούλιο είχε λάβει ομόφωνα απόφαση διαγράμμισης δρόμου στην είσοδο της πόλης. Στο σημείο που θεωρούνταν πολύ επικίνδυνο, υπήρχε και μια τράπεζα, από την οποία περνούσαν πολλοί πολίτες και μάλιστα ηλικιωμένοι για να πάρουν τις συντάξεις τους. Αν και έχει παρέλθει ενάμισης χρόνος από τότε, η απόφαση παραμένει ανεκτέλεστη.
Εφθασα στο σημείο να τους πω: Να πάρω εγώ το πινέλο να το φτιάξω; Γιατί θα σκοτωθεί άνθρωπος εδώ.
«Οταν μου τέθηκε το ζήτημα από τους πολίτες, άρχισα να ρωτώ τις υπηρεσίες γιατί δεν έχει προχωρήσει. Αντιμετώπισα ένα φοβερό πινγκ πονγκ, ο ένας έριχνε την ευθύνη στον άλλο. Είχαν όλοι μια καλή δικαιολογία να μην κάνουν αυτό που πρέπει. Εφθασα στο σημείο να τους πω: Να πάρω εγώ το πινέλο να το φτιάξω; Γιατί θα σκοτωθεί άνθρωπος εδώ» , περιγράφει. Η πρώτη του θητεία ολοκληρώθηκε, έφυγε από τον δήμο και λίγο μετά ενημερώθηκε για ένα τροχαίο, όταν μια υπάλληλος της τράπεζας παρασύρθηκε από διερχόμενο αυτοκίνητο και τραυματίστηκε σοβαρά. Μόλις εκλέχθηκε η νέα δημοτική αρχή, προχώρησε στη διαγράμμιση.
Ενας πλειστηριασμός που απετράπη
Μία πετυχημένη διαμεσολάβηση που έφερε συγκίνηση στους εμπλεκόμενους θυμάται ο δικηγόρος Βασίλης Σωτηρόπουλος, ο οποίος υπήρξε ο πρώτος Συμπαραστάτης στον Δήμο Αθηναίων. Η υπόθεση αφορούσε οικονομική διαφορά ανάμεσα στον δήμο και μία πολίτη. Τα χρέη μάλιστα που είχε προς τον δήμο, είχαν οδηγήσει σε κατάσχεση του σπιτιού της. «Ουσιαστικά θα έβγαινε σε πλειστηριασμό, αλλά μετά την καταγγελία της και την έρευνα που κάναμε, διαπιστώσαμε ότι έλειπε μια νομική προϋπόθεση στη διαδικασία την οποία είχε επιβάλει ο δήμος, με αποτέλεσμα να αρθεί η κατάσχεση και να σωθεί το σπίτι της. Επομένως, καλή η διαμαρτυρία στο δημοτικό συμβούλιο, αλλά πρέπει να έχεις και κάποιον που θα μπορέσει να κάνει την ανάλυση και την εισήγηση της θεραπείας του προβλήματος», σχολιάζει στην «Κ», τονίζοντας τη χρησιμότητα της εφαρμογής του θεσμού.
Ο Δήμος Αθηναίων αποκτά ξανά Συμπαραστάτη
Από το 2014 που ο κ. Σωτηρόπουλος ολοκλήρωσε τη θητεία του, ο Δήμος Αθηναίων δεν έχει εκλέξει ξανά Συμπαραστάτη. Η προηγούμενη δημοτική αρχή δεν είχε προχωρήσει ούτε στην προκήρυξη της θέσης, παρότι υποχρεούνταν καθώς ο θεσμός αφορά τους δήμους άνω των 20 χιλιάδων κατοίκων αλλά και τους νησιωτικούς δήμους. «Σε αυτές τις περιπτώσεις, η μη προκήρυξη της θέσης αποτελεί παράβαση καθήκοντος», εξηγεί ο δικηγόρος. «Η διαμεσολάβηση, δηλαδή η εξωδικαστική επίλυση των διαφορών, η συνεννόηση, ο διάλογος, είναι κάτι που πραγματικά έλειπε από το θεσμικό οικοδόμημα του Δήμου Αθηναίων όλα αυτά τα χρόνια που δεν υπήρχε ο θεσμός. Οι Αθηναίοι έχασαν που δεν υπήρχε Συμπαραστάτης. Δεν είχαν πού να απευθύνουν τα παράπονά τους, με αποτέλεσμα να αναγκαστούν να χρησιμοποιούν τα πολιτικά μέσα, τους δημοτικούς συμβούλους που ενδεχομένως είχαν ψηφίσει. Μία πρωτεύουσα πρέπει πάντα να δίνει το καλό παράδειγμα. Ελπίζω αυτό το κενό να καλυφθεί σύντομα», καταλήγει.
Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης 27 δήμοι και 2 από τις 13 περιφέρειες έχουν εκλέξει πρόσωπο «εγνωσμένου κύρους», όπως ορίζεται από τον νόμο.
Ηδη ο νέος δήμαρχος, Χάρης Δούκας έχει προκηρύξει τη θέση για την Αθήνα ενώ σύμφωνα με το Παρατηρητήριο του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης 26 δήμοι και 2 από τις 13 περιφέρειες έχουν εκλέξει πρόσωπο «εγνωσμένου κύρους», όπως ορίζεται από τον νόμο. Η εκλογή του Συμπαραστάτη γίνεται ύστερα από μυστική ψηφοφορία του δημοτικού ή περιφερειακού συμβουλίου, ενώ απαιτείται η πλειοψηφία των 2/3 του συνόλου προκειμένου να τελεσφορήσει η διαδικασία. «Αν θα σχηματιστεί αυξημένη πλειοψηφία είναι ένα ζήτημα. Οπου αναδείχθηκε πρόσωπο σε αυτή τη θέση έγινε με συνεννόηση των παρατάξεων. Υπάρχει λοιπόν ένα καθήκον ηθικό να συνεννοηθούν οι παρατάξεις προκειμένου να βρεθεί ένα πρόσωπο το οποίο να μπορεί να αναλάβει αυτή τη δύσκολη και δημοκρατική αποστολή», τονίζει ο κ. Σωτηρόπουλος. Για να ξεπεραστούν οι δυσκολίες της αυξημένης πλειοψηφίας, πρόταση του Πανελληνίου Δικτύου Συμπαραστατών είναι η εκλογή να γίνεται από τα 2/3 των συμμετεχόντων, «από όσους δηλαδή ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν στη διαδικασία».
Ο θεσμός σε αριθμούς
Από το 2010 που με τον «Καλλικράτη» εισήχθη ο θεσμός στην τοπική αυτοδιοίκηση, εφαρμόζεται αδιάκοπα σε δήμους και περιφέρειες. Οχι όμως παντού. «Υπάρχουν αρκετοί δήμοι που έχουν πειστεί. Σε πολλούς, μάλιστα, ο Συμπαραστάτης είναι και το δεξί χέρι του δημάρχου γιατί με το κύρος που του δίνει ο τρόπος εκλογής παρεμβαίνει και βελτιώνει διαδικασίες και παραλείψεις της διοίκησης σε αντίθεση με μία καθαρά πολιτική παρέμβαση που θα μπορούσε να κάνει ένας αντιδήμαρχος», εξηγεί ο πρόεδρος του Δικτύου, Φίλιππος Τριομμάτης.
Συμπαραστάτες που υπηρέτησαν τον θεσμό ομολογούν στην «Κ» ότι οι δήμοι έχουν μάθει να ακούν, παρά τις αντιδράσεις και τις ενστάσεις που προβάλλουν πολλές φορές, ενώ επισημαίνουν ότι υπάρχουν και περιπτώσεις που πολίτες και επιχειρήσεις έχουν προσφύγει στον θεσμό έχοντας άδικο και το δίκιο ήταν με την πλευρά της υπηρεσίας. Στους δήμους πάντως που εφαρμόζεται ο θεσμός οι καταγγελίες των πολιτών παρουσιάζουν θεαματική αύξηση. «Ξεπερνάει ακόμη και το 100% γιατί έχουν τη δυνατότητα να απευθυνθούν σε ένα ανεξάρτητο όργανο εκτός από τον Συνήγορο του Πολίτη, που είναι πιο κοντά τους και έχει γνώση των ζητημάτων», περιγράφει ο κ. Τριομμάτης ενώ δηλώνει ότι πάνω από το 70% των αιτημάτων των πολιτών βρίσκει λύση έπειτα από διαμεσολάβηση.
Υπάρχουν όμως και δήμοι που δεν εφαρμόζουν τον θεσμό γιατί πιθανώς φοβούνται μήπως ένας «ζωηρός» Συμπαραστάτης τους εκθέσει. «Ο ρόλος του βέβαια είναι καθαρά διαμεσολαβητικός, είναι ένας εξωτερικός παρατηρητής, επομένως δεν υπάρχει κανένας λόγος να θεωρήσουμε ότι κάποιος θα γίνει ενοχλητικός για τον δήμαρχο ή τον περιφερειάρχη», συμπληρώνει ο ίδιος. Την τελευταία αυτοδιοικητική περίοδο 2019-2023, μόλις 19% των δήμων που όφειλαν να επιλέξουν Συμπαραστάτη πράγματι εξέλεξαν, δηλαδή 42 στους 221 δήμους. Σύμφωνα με την καταγραφή του Παρατηρητηρίου τις δύο προηγούμενες περιόδους το ποσοστό διαμορφώθηκε σε 15,5% και 20,4% αντίστοιχα.
Δεν μπορείς να δίνεις τη δυνατότητα σε μικρούς πληθυσμιακά δήμους, όπως το Καστελόριζο, η Δονούσα, οι Λειψοί, η Χάλκη, που δεν έχουν καν υπηρεσίες ή πολεοδομία, να εκλέξουν Συμπαραστάτη. Δεν έχει νόημα και, κατά τη γνώμη μας, σωστά δεν προκηρύσσουν τη θέση.
«Αυτή είναι η τυπική εικόνα, σύμφωνα με το γράμμα του νόμου», διευκρινίζει ο κ. Τριομμάτης. «Δεν μπορείς όμως να δίνεις τη δυνατότητα σε μικρούς πληθυσμιακά δήμους, όπως το Καστελόριζο, η Δονούσα, οι Λειψοί, η Χάλκη, που δεν έχουν καν υπηρεσίες ή πολεοδομία, να εκλέξουν Συμπαραστάτη. Δεν έχει νόημα και, κατά τη γνώμη μας, σωστά δεν προκηρύσσουν τη θέση. Επομένως αν εξαιρέσουμε περίπου 80 μικρούς νησιωτικούς δήμους, η εικόνα που σχηματίζεται είναι πιο κοντά στην πραγματικότητα», προσθέτει προτείνοντας να διορθωθεί αυτή η στρέβλωση του νόμου και να μπει ως προϋπόθεση στα νησιά το όριο των πέντε χιλιάδων κατοίκων.
«Βάζουμε χρήματα από την τσέπη μας»
Ολοκληρώνοντας τη θητεία του στο τιμόνι του Δικτύου των Συμπαραστατών, ξεκαθαρίζει ότι υπάρχουν συνθήκες που πρέπει να βελτιωθούν, αλλιώς μπορεί να τρωθεί η αξιοπιστία του θεσμού. Ανάμεσα σε αυτές βάζει και τις οικονομικές απολαβές. Οπως εξηγεί, ο Συμπαραστάτης στους δήμους λαμβάνει 500-600 ευρώ ενώ στις περιφέρειες 700-800. «Σε μεγάλους δήμους και ειδικά στις περιφέρειες, όπως είναι του Νοτίου Αιγαίου με 48 κατοικημένα νησιά, αναγκαζόμαστε να ταξιδεύουμε διαρκώς για τις διαμεσολαβήσεις στους κατοίκους, να βάζουμε χρήματα από την τσέπη μας, για να πάρουμε ελάχιστα πίσω ύστερα από μήνες. Στην ουσία χρηματοδοτούμε δήμους και περιφέρειες για να υπάρξει ο Συμπαραστάτης, για αυτό και νιώθουμε ότι επιτελούμε λειτούργημα. Για να συνεχίσουν να ασχολούνται με τον θεσμό πρόσωπα κύρους με αξιόλογη επαγγελματική πορεία, χωρίς να χρειάζονται να παρατήσουν τη δουλειά τους ή να καταστρέψουν τις καριέρες τους, ζητούμε διαχρονικά να εξομοιωθούμε τουλάχιστον οικονομικά με τους αντιδημάρχους ή τους αντιπεριφερειάρχες», καταλήγει.