Aνατομία στη ραχοκοκαλιά της πόλης

Aνατομία στη ραχοκοκαλιά της πόλης

3' 16" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η αλήθεια είναι ότι στη σημερινή συγκυρία με τα χιλιάδες λουκέτα στην αγορά, σε μικρά μαγαζιά και οικογενειακές επιχειρήσεις, αυτή η πληρέστατη και κοπιώδης έκδοση έφερε και μια μικρή θλίψη. Ο διδάκτωρ Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Νίκος Ποταμιάνος έκανε τεράστια έρευνα, μελέτησε αρχεία, μίλησε με σωματεία ιστορικά, αναζήτησε πηγές κάθε είδους και έδωσε έναν τόμο 547 σελίδων (μεγάλου σχήματος), στον οποίο καταπιάνεται με τους «Μαγαζάτορες και βιοτέχνες στην Αθήνα, 1880-1925». Γενικός τίτλος της έκδοσης «Οι νοικοκυραίοι», που βγήκε κάτω από την εκδοτική στέγη των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης.

«Αντικείμενο του βιβλίου είναι η ιστορία της παραδοσιακής μικροαστικής τάξης της Αθήνας, δηλαδή των ιδιοκτητών μικρών μονάδων στον χώρο του λιανικού εμπορίου, της βιοτεχνίας και της παροχής υπηρεσιών, κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα και τις πρώτες του 20ού. Πρόκειται για μια ιστορία που τη συνθέτουν στοιχεία ετερόκλητα: η πυρκαγιά της παλιάς αγοράς το 1884 και τα Ευαγγελλικά το 1901, οι ευκαιρίες να ξεκινήσει κανείς τη δική του δουλειά σε μια πόλη που ολοένα και μεγάλωνε, η υψηλή “θνησιμότητα” των μικροεπιχειρήσεων, οι προστάτες άγιοι των “συντεχνιών” και τα τσιμπούσια στην εξοχή την ημέρα του εορτασμού τους, οι πιάτσες των καταστημάτων και η διασπορά τους στην πόλη, τα βεγγαλικά που έριχναν οι καταστηματάρχες όταν υποδέχονταν προεκλογικά τον δήμαρχο Μερκούρη, οι ήχοι της μαζούρκας στους “οικογενειακούς χορούς”, το κύμα κοπής των μουστακιών μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και η περιφρούρηση της “αξιοπρέπειας” των νοικοκυραίων, η καθιέρωση της κυριακάτικης αργίας και οι διατιμήσεις, οι απεργίες των αρτοποιών και οι διαμαρτυρίες των αμαξάδων ενάντια στα αυτοκίνητα». Ο Νίκος Ποταμιάνος αφηγείται την ιστορία που εκτυλίσσεται στην Αθήνα, «μια πόλη που πενταπλασίασε σχεδόν τον πληθυσμό της από το 1879 έως το 1920».

Αυτές είναι οι πρώτες γραμμές της εισαγωγής του, και στις επόμενες σελίδες της πολυσέλιδης και κατατοπιστικής αυτής εισαγωγής εξηγεί γιατί χρησιμοποιεί τον όρο «μικροαστοί» και «νοικοκυραίοι» και πολλά άλλα. Και ήταν τόσοι πολλοί αυτοί που ξεκινούσαν τη δική τους δουλειά, που οργανώθηκαν· στην αρχή σε «σύνδεσμο συντεχνιών» το 1916, λίγο μετά, το 1919, σε «Ενωση βιοτεχνικών συντεχνιών και σωματείων εργοδοτών της Ελλάδος». Το 1921 η ένωση μετονομάστηκε σε Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών και Βιοτεχνών Ελλάδος (ΓΣΕΒΕ) και πρώτος πρόεδρος εξελέγη ο Αλέξανδρος Γ. Ζαμίχας του σωματείου των ξενοδόχων.

Ομως όσο περιδιάβαζα το βιβλίο, όσο στεκόμουν στις φωτογραφίες αρχείου (που σαφώς παρέπεμπαν σε άλλες κοινωνικές συνθήκες, σε άλλες ανάγκες του συνόλου, σε άλλες επιχειρηματικές επιλογές εξαιτίας αυτών των αναγκών) δεν μπορούσα να μη σκεφτώ τα πολλά κλειστά μαγαζιά στους σημερινούς μικρούς ή μεγαλύτερους δρόμους της Αθήνας (και άλλων πόλεων). Οι ευκαιρίες «να ξεκινήσει κανείς τη δική του δουλειά» δεν έγιναν ποτέ ξένη αντίληψη στη μικροαστική αλλά και στη μεσοαστική τάξη αυτής της χώρας…

Οι σημερινές «νησίδες»

Την ίδια στιγμή, το βιβλίο μάς εξηγεί καλύτερα αυτές τις νησίδες επαγγελματιών που έχουν απομείνει μέχρι σήμερα σε διάφορα σημεία της Αθήνας, κυρίως του ιστορικού κέντρου. Και μπορεί πολλά από τα «θεματικά» καταστήματα που υπάρχουν σε δρόμους της Αθήνας να μην άντεξαν στον ανταγωνισμό ή στην οικονομική κρίση, μπορεί να έδωσαν τη θέση τους σε άλλες μικρές επιχειρήσεις (κυρίως καφέ και μπαρ), αλλά δεν παύουν ποτέ αυτοί οι δρόμοι από την Καραγεώργη Σερβίας μέχρι την πλατεία Κοτζιά να διατηρούν την πατίνα τους, να είναι κομμάτι της ιστορίας αυτής της πόλης.

Και εκείνες τις δεκαετίες του 19ου και του 20ού αιώνα οι μαγαζάτορες και οι βιοτέχνες, οι συντεχνίες τους, η άνθησή τους είχαν άμεση εμπλοκή με την πολιτική πραγματικότητα. Σήμερα οι μαγαζάτορες και οι βιοτέχνες έχουν άμεση σχέση με την οικονομική πραγματικότητα που καθορίζεται από την πολιτική. Με αυτόν τον τρόπο περιοχές της Αθήνας για κάποια φεγγάρια ανθούν και βουλιάζουν στον κόσμο, και μετά αναζητούν πάλι την ισορροπία τους. Και σήμερα υπάρχουν περιοχές της Αθήνας που εξειδικεύονται σε μία δράση, κι αυτή είναι κυρίως η ψυχαγωγία και η εστίαση. Αλλά υπάρχουν και περιοχές της Αθήνας που για διάφορους λόγους αφέθηκαν να γίνουν «άβατα», με αποτέλεσμα να χάνονται οι κόποι κάποιων βιοτεχνών… Η ιστορία των καταστημάτων μιας πόλης συμβαδίζει πάντα με τη συνολική ιστορική εικόνα.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή